Klasik bilgiye gore kadınlar bir omur boyu kullanacakları yumurtalar ile doğarlar ve yeni yumurta yapımı olmaz. Son zamanlarda bu klasik bilgiye karşıt bazı calışma sonucları yayınlandı ise de sonuclarının kliniğe yansımasına kadar biz yine klasik bilgiler ışığında yukarıdaki soruya yanıt arayalım.
Yumurtalık icindeki yumurtaların artan yaşla birlikte azalması normal ve fizyolojik bir surectir. Daha once cocuk sahibi olmuş kadınlarda bile gebe kalabilme 39-40 yaşından itibaren zorlaşır ve 44 yaşından sonra ise neredeyse imkansızıdır. Tabiî ki mucizeler olabilir ancak kayda değer bir şans 44 yaşından itibaren yoktur.
Genellikle tup bebek programları kadının yaşının 44’un uzerinde olduğu durumlarda ciftleri tedavi icin kabul etmek istemezler. Yumurtalık kapasitesinin azalması ve dolayısıyla ureme fonksiyonunun kaybı menopoz ile eşdeğer bir şekilde algılanmamalıdır. Kadınlarda ureme ve hormon salgılama fonksiyonlarında 37 yaşından itibaren bir ayrışma başlar. Ureme fonksiyonu bu yaştan itibaren hızla duşerken hormon salgılama fonksiyonu son adetin goruleceği menopoz yaşına kadar devam eder. O halde adet oluyorum neden cocuk sahibi olamam sorusunun cevabı işte bu fizyolojik değişiklikte yatmaktadır.
Ailesinde erken menopoz olan kadınlarda yumurtalık kapasitesi daha erken tukenir. Bu kadınlarda genetik olarak programlanmış olan menopoz yaşından yaklaşık 10 yıl oncesinden uremede guclukler yaşanabilir. Orneğin 40 yaşında menopoza girecek olan bir kadın 30 yaşından itibaren cocuk sahibi olmakta zorlanmaya başlar.
Yaş ve genetik faktorlerden başka yumurtalık kapasitesinin azalmasına neden olan başka nedenlerde vardır:
1. Gecirilmiş yumurtalık cerrahileri. Yumurtalığın tamamen alınması veya icinden kist alınması yumurta sayısını azaltacağından kapasite duşecektir. Ozelikle halk arasında cikolata kisti diye bilinen endometriozis kistlerinin alınması o taraftaki yumurtalık kapasitesini azaltabilir. Bu tur cerrahilerin yetkin cerrahlar tarafından ve normal dokulara maksimum saygı gosterilerek yapılması şarttır.
2. Gecirilmiş radyoterapi ve kemoterapiler. Ozellikle genclik cağı kanserlerinin tedavi edilebilir hale gelmiş olması yaşamını devam ettirenlerde ureme ile ilgili sorunların daha sık olarak gorulmesine neden olmuştur.
3. Ağır sigara icimi. Gunde 10’dan fazla sigara iciminde over rezervi azalmaktdır.
Yumurtalığın ureme fonksiyonunun azalması kadınlarda şu belirtiler ile seyreder.
1. Adet kanamaları birbirine yaklaşır. Daha onceleri 28–30 gunde bir adet goren kadınlarda kanamalar 21-27 gunde bir olmaya başlar. Bazen 15 gun aralıklarla adet kanamaları olabilir. Kanamanın miktarı genelde değişmez. Kanamam azaldı acaba menopoza mı giriyorum savı genelde doğru değildir. Bazı durumlarda ise yumurtlamanın olmaması veya gecikmesi sonucunda adet kanamaları da gecikebilir.
2. Kendiliğinden veya tedavi ile olan gebeliklerin duşuk ile sonlama şansı artar. Bu genelde artan yaşla veya başka bir nedenle yumurtalık kapasitesinin azalması sonucunda kalan yumurtaların genetik olarak normal olmamasından kaynaklanır. Anormal bir yumurtanın dollenmesi sonucunda oluşacak olan embriyo da anormal olacağından ya rahimde hic tutunmaz ya da erken donemde duşuk ile sonlanır. Devam eden gebeliklerde ise kromozom anormalliği taşıyan (orneğin Down sendromu) bebeklerin sayısında artış olur.
3. Tup bebek ve benzeri tedavilerde yumurtalıkların uyarılması sonucunda gelişen yumurta sayısı az olur. Yuksek doz ilac uygulaması veya değiştirilen tedavi protokollerine rağmen yumurtalıklar tedaviye direnclidir ve az sayıda yumurta gelişir. Yumurta sayısının az olması bu tedaviler ile elde edilebilecek gebeliklerin olasılığını belirgin olarak azaltmaktadır. Zayıf yumurtalık cevabı tekrarlayıcıdır ve bugun icin bilinen herhangi bir tedavisi yoktur.
Zayıf yumurtalık cevabı onceden nasıl ongorulur?
Ailesinde erken menopoz olan kadınlar ve gecirilmiş yumurtalık cerrahisi olan kadınlar dikkatli bir şekilde değerlendirilmelidir. Adetin 2 veya 3. gununde yapılan hormon testleri (FSH, LH, Estradiol) ile yumurtalık kapasitesi hakkında bilgi edinilebilir. FSH hormonu yumurtalık kapasitesinin bir gostergesidir. Yuksek olması (10 dan fazla) durumunda kapasitenin azalmış olduğuna işaret eder. Daha sonraki olcumlerde duşuk cıksa bile yumurtalık yuksek olan değere gore davranır. FSH’nın duşuk olmasına rağmen estradiolun yuksek olması (65 den fazla) da yine duşuk yumurtalık kapasitesine işaret eder.
İnhibin B ve AMH gibi hormonların olcumu de yumurtalık kapasitesi hakkında bilgi verir. Ancak testlerin daha pahalı olması ve diğer testler ile elde edilen bilgilere katkı sağlamaması nedeni ile rutin olcumleri onerilmemektedir.
Yumurtalık kapasitesi hakkındaki en guvenilir bilgi vajinal ultrason ile alınmaktadır. Vajinal ultrason ile yumurtalık icindeki potansiyel yumurta geliştirecek yapılar (antral follukuller) gorulebilir ve sayılabilir. İki yumurtalıkta toplam 6 dan daha az olgunlaşmamış yumurta yapısı olması durumunda yumurtalık kapasitesinin az olduğundan soz edilebilir.
Ne yapılabilir?
Tup bebek tedavisine geciş daha hızlı planlanmalıdır. Tup bebek uygulamalarında da azalmış over rezervi varlığında, azalmanın derecesine gore, başarı oranı azalır.
Yumurtalık icinde yeni yumurta yapımı sağlanabilir mi?
Son 1 yıl icindeki calışmalar kadın yumurtalıkları icinde kok hucrelerin mevcudiyetini gostermiştir. Kok hucreleri kullanılarak yeni yumurta uretimi ve bu yumurtaların kullanılması ile gebelik elde edilmesine yonelik calışmalar hayvanlar uzerinde başlamıştır. Bu calışmaların sonuc vermesi ile cok zor bir hasta grubu olan duşuk yumurtalık kapasiteli kadınlar icin yeni umut kapıları acılacaktır.

[h=2]Kayseri Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]