Hemen her kadının hayatının bir evresinde yumurtalıklarında saptanabilen ve genellikle tedavi gerektirmeyen, birbirinden farklı bircok turu olan ve hormonların etkisinde gelişen ici sıvı dolu kitlelere kist denilmektedir.
Yumurtalık kistlerini ve ozelliklerini anlatmadan once normal bir kadında her ay olan donguyu anlamak gerekir.
Kadında bulunan ve tıp dilinde over denilen yumurtalıklar kadınlık hormonları denilen ostrojen, progesteron ve erkeklik hormonu denilen testosteronu uretmenin yanı sıra her ay insanoğlunun uremesi icin gereken yumurta hucresini (oosit) de oluşturmakla gorevli bir organdır. Rahmin her iki yanında fallop tupu denilen oluşumların yanında bulunurlar.
Yumurtalıkların gorevi ergenlik donemiyle birlikte başlar ve menopozla birlikte biter. Bu nedenle adet donemi başlamayan ya da menopozdaki kadınlarda kist oluşumu nadir gorulmektedir. Bu surec boyunca urettiği hormonlarla her ay kadının gebe kalması icin uygun koşulu hazırlar ve kadın gebe kalmazsa oluşturduğu tum koşulları adet kanaması doneminde eski haline getirir.

Bu arada da oositin olgunlaşmasını sağlayarak dollenmenin gercekleşeceği yer olan fallop tupunun icine gonderir. Ostrojen dollenen yumurtanın tutunabileceği ortamı hazırlarken, progesteron gebeliğin devamını sağlar. Eğer gebelik olmazsa aşırı uretilen progesteronun bir anda uretilmesinin durmasıyla kişi adet donemine girer ve bir sonraki ay icin yumurtalıklar yeniden yumurta uretmeye başlar.

Bu dongu yumurta hucresinin bitmesiyle son bulur ve kişi menopoza girer. Oosit ici sıvı dolu bir keseciğin (folikul) icinde korunur. Hormonların artmasıyla birlikte bu kesecik en zayıf yerinden catlar ve oosit serbest kalır. Arkada kalan kesecik ise tıpta corpus luteum olarak bilinen sarı cisimciğe donuşerek progesteron salgılamaya başlar. Tum bu evreler ultrasonografi aracılığıyla izlenebilir.
Yumurtalık kistlerini ureme cağındaki kadınlarda sık rastlanılan ve coğu iyi seyirli olan, coğu zaman tedavi gerektirmeyen ve kendiliğinden kaybolan oluşumlar olarak tanımlayabiliriz.
YUMURTALIK KİSTLERİNİN CEŞİTLERİ
Fonksiyonel (İşlevsel) Kistler:Bu kistler yukarıda anlatılan folikullerin buyumesi veya sarı cismin gerilememesiyle oluşurlar. Doğurganlık cağındaki kadınlarda en sık gorulen kistler bu gruptadır.Folikul Kistleri: Adından da anlaşılabileceği gibi folikullerin aşırı buyumesiyle oluşan kistlerdir. Genellikle 5 cm’den daha ufak captadırlar. Genel belirtileri bulunmaz ve bir kac adet dongusunden sonra kendiliğinden kaybolabilirler. Fark edilen kistler de verilen doğum kontrol hapları yardımıyla kaybolurlar.

Corpus Luteum Kistleri: Genellikle ağrılı olan bu tur, sarı cisimciğin aşırı buyumesi ve icine kanama olmasıyla ortaya cıkar. Sarı cisim ortadan kalkmadığı icin progesteron salgılanmaya devam eder. Bu durumda adet kanaması gecikebilir. Folikul kistlerinden daha buyuk olan bu kistler 8-10 sm’lik boyutlara ulaşabilir hatta takip sırasında buyumeye devam edebilir. Bu kistlerde kendiliğinden veya doğum kontrol hapları yardımıyla kuculup kaybolabilir ancak bu durum folikul kistlerinden daha uzun surmektedir.

Endometrioma: Halk arasında “cikolata kisti” olarak bilinen bu kistler rahim ic duvarının over dokusunda ortaya cıkmasıyla karakterize olan ve endometriyozis olarak bilinen ici koyu kahverengi, eskimiş kanla dolu olan kistik bir oluşumdur.

Polikistik Over Hastalığı: Cok sayıda ve cok kucuk boyutlarda olan kistlerin yumurtalık icinde bulunması durumudur. Bu durumun sebebi herhangi bir nedenle uzamış yumurtlama suresine bağlıdır. Her ay catlaması gereken folikullerin gelişimlerinin bir aşamada durması ve yumurtalıklarda kist halinde kalmasıyla oluşurlar. Bu durum surekli tekrar ettiğinde yumurtalıkta catlayamamış bircok kistik yapı gorulur.

Dermoid Kist: Yumurtlama işleviyle alakalı olmayan ve vucuttaki her dokudan bir parca icerebilecek olan teratom denilen kist turudur.
Kistadenom: Yumurtalıkları dıştan saran tabakanın iyi seyirli tumoral oluşumudur.
YUMURTALIK KİSTLERİNİN SEBEPLERİ
Bilinen en onemli nedeni hormonal duzensizliktir. Hormonlara bağlı olarak folikullerin catlayamaması ya da buyumeye devam etmesinin yanında gecirilmiş over enfeksiyonları ve cok fazla radyasyona maruz kalmak da over kistine sebep olabilir.
BELİRTİLERİ
Coğu kez rutin taramada fark edilirler. Kadında adet duzensizliği, karında şişkinlik, karın ağrısı, idrar yolu şikÂyetleri ve sindirim sistemine ait yakınmalar oluşturabilirler. Bu şikÂyetler coğu hastalık icin ortak olduğundan kişiler bunu onemsemezler.

Nadiren oluşan kistlerin patlamasıyla şiddetli ağrı ortaya cıkabilir. Kistlerin mesaneye baskı yapmasıyla sık idrara cıkma, bağırsaklara baskı yapmasıyla kabızlık, bazen iştahsızlık, kilo kaybı, hafif bulantı gibi yakınmalar ortaya cıkabilir. Bunların yanı sıra ilişki sırasında ağrı, karında ve kasıkta dolgunluk, karında ele gelen kitle hissi de oluşabilir. Tum belirti ve bulgular kistin ozelliğine ve buyukluğune bağlı olarak değişebilmektedir.
TANISI
Over kistlerinin tanısı genelde rutin muayeneler veya başka bir sebepten dolayı yapılan jinekolojik muayene ve ultrasonografiyle konulur. Kistlerin iyi veya kotu olduklarının ayrımında ise genelde;
Hastanın yaşı ( ileri yaşlar, menopoz sonrası, puberte oncesi kotu),
Kitlenin buyukluğu ve şekli (buyuk ve duzensiz gorunumdekiler kotu),
Basit kist/solid kist ayrımı (basit kist iyi),
Etrafa olan yapışıklığı (ne kadar yapışıksa o kadar kotu),
Hassas olup olmamasına bakılır.
TUMOR MARKERLARI NELERDİR?
Hic bir sadece tumor markerleri (isaretleyici) tanı icin kullanılmaz. Sadece tanısı konmuş tumorlerin tedavi takibi ve nuksunde kullanılır. Over icinde Ca125, Ca15-3 sık kullanılanlardır.
OVER KİSTİ TEDAVİSİ
Eğer kist 10 cm’den buyukse, cevre dokuya yapışıksa, yuzeyi duzgun değilse, solid kısımlar iceriyorsa, iki yumurtalıkta birden kist varsa iyi huylu olma ihtimali bile olsa kotu gidişat gosterebilme potansiyelleri nedeniyle bu kistler ameliyatla cıkarılmalıdır. Kist 6 sm’den kucukse, muayene ile rahat hareket edebiliyorsa, sadece sıvıdan oluşuyorsa basit bir kist olma ihtimali cok daha yuksektir ve bir kac ay takip edilebilir. Verilen tedavi sonrası kistte gerileme olmuyorsa ameliyat etmek gerekir.
NUKS EDER Mİ?
Kistler alındıktan sonra hastayı 6 aylık muayene ve ultrasonografi ile takip etmek uygundur. Bazı kotu huylu kistler yaptıkları invazyonlar nedeniyle tekrar edebilir. Ancak uygun bir cerrahi sınırla cıkarılmışsa ya da iyi huylu bir kistse nuks ihtimali azdır.

[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]