Vitaminler yaşamın devamı ve normal buyume icin mutlak gerekli etkin organik maddelerdir. Coğunlukla bunları vucutta sentezleyemeyiz bu yuzden besinlerle veya diğer yollarla dışardan almak zorunda kalırız. Cok kucuk miktarları dahi etkili olan bu maddelerin bu yazıda ruh sağlığına olan etkilerinden bahsedeceğim. Aşağıdakiler dışında bircok vitamin ruh sağlığında etkili olurken aslında vitamin olmayan ama halk arasında vitamin olarak isimlendirilen demir, cinko gibi mineralleri başka bir yazıda anlatmaya calışacağım.
Vitamin B12: Ruh sağlığı dediğimiz zaman en onemsediğimiz vitaminlerin başında gelmektedir. Eksikliği sık gorulmekte uzun sureli eksikliği ise tum psikiyatrik hastalıklara sebebiyet veren ciddi sonuclar doğurur. Vitamin B12 nin vucutta emilimi hassas dengelere bağlıdır.
Vitamin B12 eksikliği alım yetersizliğinden cok emilim sorunlarından oluşmaktadır. Vejeteryan olmayan ve sağlıklı beslenen birinde gorulen vitamin B12 eksikliği mide veya barsak sorunlarından kaynaklanmaktadır. Bu yuzden ağızdan haplarla alınan vitamin B12 de aynı kaderi paylaşıp emilmeyecektir. B12 hem kan yapımında hem de sinir hucrelerinde kullanılan temel vitaminlerdendir. Eksikliğinde Tum psikiyatrik hastalıkların başlaması, şiddetlenmesi veya nuksetmesi gorulebilir. Vitamin B12 vucutta depo edildiğinden eksiklik gozlemlendiğinde bu kısa sureli bir eksiklik olmayıp uzun suredir var olduğundan şuphelenilmelidir. Vitamin B12 kanda normal değerleri 200-800 pg/ml arası refere edilse de psikiyatrik olarak 400 pg/ml nun ustunde olması tercih edilmelidir. Ozellikle mide hastalıklarında, Alkoliklerde, bazı barsak hastalıklarında ve yaşlılarda destek gerekmektedir. Folik Asit Eksikliği en az vitamin B12 kadar ciddi sonuclar doğuran ancak emilim sureci B12 gibi hassas olmadığından eksikliğini daha az gorduğumuz bir vitamindir. Dopamin noradrenalin ve serotonin gibi temel norotransmitterlerin yapımında rol alır. Eksikliğinde ceşitli psikiyatrik bozukluklara yol acabilir. Konfuzyon, bellek bozuklukları, bilişsel bozukluklar, duygudurum bozuklukları, şiddet iceren davranışlar, bitkinlik, deliryum ve paranoid psikoz gibi bircok noropsikiyatrik hastalığın patogenezinde eksikliği etkili olabilir. Depresyonlu hastalarla ilgili folik asitle ilgili yapılmış bircok calışma vardır. Folik asit eksikliğini gidermek emilim surecleri karmaşık olmadığından daha kolaydır.
D vitamini: D vitamini ekiskliği bir salgındır. Guneş ışığının etkisi ile kolesterolden sentezlenen yağda eriyen hormon benzeri vazife goren bir vitamindir. Son yıllara kadar D vitamini sadece kemik iskelet sistemi icin gerekli olduğu duşunulurken artık ozellikle bağışıklık sistemi icin cok onemli bir rolu olduğu anlaşılmasıyla beraber daha cok araştırılmaya başlanmıştır. Gelişimsel surecte D vitamini eksikliğinin Şizofreni icin risk oluşturduğu ile ilgili araştırmalar bulunmakla beraber D vitamini eksikliğinin multipl skleroz ve diabet gelişiminde etkili olduğu bildirilmektedir. Kalıcı oğrenme ve hafıza bozukluklarının D vitamin eksikliği ile ilişkilendirilirken Alzheimer ve Otizm ile ilişkisi araştırma konusudur.
B1 vitamini (Tiamin): Ilk bulunan B vitamini olduğu icin B1 vitamini adı verilmiştir. Eksikliğinde Beriberi denilen rahatsızlık gorulur. B1 vitamini alkole cok duyarlı olduğundan alkol bağımlılarında ve yoğun alkol kullanan kimseler dışında ciddi eksiklik gormuyoruz. B1 vitamini kahve, siyah cay, sulfat ve alkole duyarlıdır ve parcalanır. Ciğ balık ve kabuklu deniz urunlerinin cok tuketilmesi tiamin eksikliği oluşturabilmektedir. Eksiklik ılımlı ise depresyon, uyuşma karıncalanma gibi periferik sinir bozuklukları gorulurken Alkoliklerde ciddi bir norolojik sendrom olan Wernicke-Korsakof sendromu gorulur. Alkol bağımlılarında tedavide oncelik tiamin vermektir. Yaşlı insanlarda tiamin alımının azaldığı gorulmektedir.
B6 vitamini: Ciddi eksikliği sağlıklı beslenen insanlarda cok nadir gorulmesine ragmen B6 desteğinin depresyon başta olmak uzere bircok hastalıkta faydalı olduğu gosterilmiştir. Eksikliğinde depresyon, epilepsi nobeti, kansızlık, egzama ve noron fonksyonlarında bozulma olur. Ceşitli ilaclar, alkol, doğum kontrol hapları ve aşırı protein tuketen insanlarda B6 vitamini bozulmaktadır. B6 vitamini serotonin, dopamin, melatonin, noradrenalin gibi norotransmitterlerin yapımında rol almaktadır. Ozellikle doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda gozlenen depresyonda tedaviye eklenmelidir. Alkol bağımlılığında tedavide B6 eksik edilmemelidir.
C vitamini: Temel antioksidanlardan olan C vitamini beyinde antioksidan etkisi dışında dopamin ve noradrenalin sentezinde gorev alan bir vitamindir. Eksikliği Skorbut adı verilen hastalığa neden olmaktadır. Son yuzyılda skorbut gorulmesi nadir olsa da yaşlılarda C vitamini eksiklikleri tespit edilmektedir. C vitamini eksikliğinin ruhsal semptomları depresyon ve benzeri duygu durum dalgalanmalarıdır.
E vitamini: Guclu bir antioksidan olan E vitamini antioksidan etkilerinin yanısıra şizofreni tedavisinde kullanılan antipsikotik ilacların uzun donemde yaptığı yan etkileri baskılamakta başarılı bulunduğundan bu durumlar da kullanmaktayız. Ayrıca cinsel fonksiyonlara yardımcı etkisi bulunmaktadır. Alkole bağlı karaciğer hasarlarında da kullanılmaktadır. Gorulduğu uzere vitamin eksiklikleri pek cok hastalıkta olduğu gibi psikiyatrik hastalıklarda da cok onem taşımaktadır. Hekim ruhsal durum muayenesinde hastayı ayrıntılı değerlendirip olası vitamin eksikliklerini veya destek gereksinimlerini ihmal etmemelidir.

[h=2]İstanbul Psikiyatri uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]