Vitaminler hakkında merak edilenlerVitaminler, vucutta meydana gelen metabolik reaksiyonların gercekleşmesinde rol alan, vucutta uretilmeyen, yiyeceklerle birlikte dışarıdan alınmak zorunda olan organik bileşiklerdir.
Vitaminler eriyebilirliklerine gore “suda eriyen vitaminler” (B ve C vitaminleri) ve “yağda eriyen vitaminler” (A, D, E ve K vitaminleri) olarak ikiye ayrılırlar. Suda eriyen vitaminler fazla alındığında, idrar yolu ile vucuttan atıldıklarından genellikle toksik değillerdir. Isıya (pişirmeye, kaynatılmaya) karşı dayanıklı olmadıkları icin guneşe maruz kalırlarsa bozulurlar.” diyor ve fazla dozda alınan vitaminlerin vucutta istenmeyen bazı sorunlara yol actığını soyluyor. Ozellikle yağda eriyen vitaminler, vucutta depolandıkları icin toksik etki yaparak vucuda fayda yerine zarar verebilirler.
Sut cocukluğu doneminde sağlıklı bir cocukta mutlaka dışarıdan alınması gereken tek vitamin “D vitamini”dir. Eğer annenin diyeti, uygun miktarlarda vitamin A iceriyorsa bu, bebeğin gereksinimini karşılar. Vitamin A eksikliğinin sık olduğu bir yerde yaşayan anne, mutlaka ozel destek almalıdır. Anne sutunun ve ek gıdaların, sut cocukluğu doneminde D vitamini gereksinimini karşılamaktaki etkisi cok azdır; cunku vitamin D, derinin guneş ışınına direkt maruz kalması ile sağlanır. Bebeğinizin, yaz aylarında haftada yarım saat ile 2 saat arası, sadece yuzunun ve ellerinin guneş ışığına maruz kalması ve haftada 30 dakika, bezi dışında tumuyle cıplak olması, vucudunun aylarca yetecek kadar D vitamini uretmesini sağlar. Eğer bebeğiniz, guneş ışığına yeterince maruz kalmıyorsa, dışardan D vitamini takviyesi yapmanız gerekir.
Cocuklarda yaşla birlikte tum vitaminlerin, ozellikle de B grubu vitaminlerin gereksinimi artar. Normalde yeterli ve dengeli bir beslenme ile bu gereksinimler karşılansa da araştırmalar, ozellikle A, C ve D vitamini alımlarında sorun olduğunu gostermektedir. Bu nedenle, beslenme sorunu acısından risk taşıyan 1–5 yaş arası cocuklara, bu vitaminlerin verilmesini oneriyoruz. Yeterli C vitamini tuketimi, normal gereksinimin yanı sıra bitkisel kaynaklı demirin emilimini artırması acısından onemlidir.
Yeterli ve dengeli beslenen 6–10 yaş arası cocuklarda genellikle vitamin yetersizliğine rastlanmaz ancak okul cocuklarının beslenmelerine ilişkin yapılan calışmalarda, bazı besin oğelerinin; orneğin, antioksidan vitaminlerin (A,C ve D) yetersiz tuketildiği gorulmuştur. Bu nedenle, vitamin ilavesi duşunulen cocukların beslenmeleri, ayrıntılı olarak incelenmeli, gerekmedikce gelişiguzel vitamin ilavesi yapılmamalıdır.
Ergenlik doneminde artan kalsiyum gereksinimini sağlamak icin, cocuğunuzun yeterli miktarda D vitamini alması onemlidir. Enerji gereksinimindeki artışa bağlı olarak bu donemde B grubu vitaminlere, ozellikle tiamin, riboflavin ve niasine olan gereksinim artar. Hucre gelişiminde DNA ve RNA sentezinde gorev alan folat da bu donemde ozenle alınması gereken vitaminlerden biridir. Araştırmalar, genellikle ergenlerin folik asit duzeylerinin duşuk olduğunu gosteriyor. Ergenlik doneminde miktarının artırılması onerilen bir diğer madde, A vitamini oncusu olarak bilinen karotenoidlerdir. Bu madde; kayısı, portakal, havuc, domates, ıspanak, roka gibi sarı ve yeşil renkli meyve ve sebzelerde bulunur. Ayrıca karotenoidler, kanserden korunmanıza da yardımcı olurlar.
Vitaminlerden maksimum yarar sağlamak icin;
• Yemek sularını atmayın,
• Yemekleri aşırı pişirmeyin,
• Sebze ve meyveleri taze tuketin,
• Gunde 3–6 oğun alın,
• Esmer ekmek yemeye ozen gosterin.
İnsanların gunluk beslenmelerinde psikolojik ve fizyolojik sağlıklarını surdurebilmeleri icin 5 besin grubuna ihtiyacları vardır.
1-Proteinler
2-Karbonhidratlar
3-Yağlar
4-Su
5-Vitamin ve Mineraller
Beslenme ve Diyet Uzmanı Dyt. Zehra Akoren: “Vitaminler ve mineraller, vucudun biyokimyasal işlevlerinin surdurulmesini sağlarlar. Her bireyin vitamin gereksinimi farklıdır.” diyor ve vitaminlerin 2 grupta incelendiğini soyluyor;
Yağda eriyen vitaminler; A,D,E,K
Suda eriyen vitaminler; B ve C vitaminleri
Yağda eriyen vitaminler
Yağda eriyen vitaminlerden A vitamini, hayvansal gıdalarda; karaciğer, sut, tereyağı, beta- karoten formu ise sadece yeşil sebzeler ve havucta bulunur. A vitamini, deri hastalıkları, ulser, solunum zorluğu, adet oncesi gerginlik ve bazı kanser hastalıklarında kullanılabilir.
A vitamini;
• Goz, sac ve cilt sağlığınızdan sorumludur.
• Gozunuzun kurumasını engeller.
• Hucre zarının dengesi uzerinde etkisi vardır.
• Beta- karoten formu, hucreye zarar veren serbest radikalleri uzaklaştırır.
A vitamini eksikliğinde, alkolik siroz, pankreas hastalığı, kistik fibroziste gorulur. Yetişkin erkeklerin; 1000 mkgr, yetişkin kadınların ise; 800 mkgr A vitamini kullanmasını oneriyoruz. Aşırı tukettiğinizde, derinizin rengini sarıya ceviren ve A vitaminoz olarak adlandırılan bir zehirlenme oluşur.
D vitamini
D vitamini, vucudunuzun kalsiyum metabolizması icin gereklidir ve vucudunuz bu ihtiyacını; guneş, balık yağı ve supplementlerden karşılayabilir. D vitamini eksikliğinde genclerde; diz ağrısı, sık enfeksiyon, zayıf kaslar, zayıf buyume, bacak ağrısı; yetişkinlerde ise; kemik ağrıları, kemiklerde kolay incinme, kalca kaslarında zayıflama ve sağırlık oluşur. D vitamini eksikliğinizi gidermek icin, yağlı balıklar, yumurta, sut, tereyağı, margarin ve peynir tuketebilirsiniz. Az guneş gorenlerin, yaşlıların, kuzey iklimde yaşayanların, sara ilacı alanların, kapalı giyinenlerin D vitamini ihtiyacı artar.
Bulunduğu yiyecekler: Yağlı balıklar, yumurta, sut, tereyağı, margarin ve peynir
D vitamininin yararları
• Yediğiniz besinlerden daha cok faydalanmanızı sağlar.
• Kemik sağlığınızı korur.
• Bobrek metabolizmanızı korur.
• Kemik iliğinizi olumlu etkiler.
• Kurşunun zehirli etkilerini yok eder.
Gunluk D vitamini ihtiyacı 400 UB’dir. D vitamininin fazlası, kandaki kalsiyumu yukselttiğinden vucudunuzda zehirlenmeye yol acar. Bunun sonucunda da; uyuşukluk, sersemlik, karın ağrısı, susuzluk, kabızlık, iştahsızlık, yumuşak dokuda kireclenme ve bobrek taşı oluşabilir.
E vitamini
E vitamini, ozellikle genc insanlarda yukselen kolesterolu duşurur. Ayrıca adet oncesi gerginlikte, sıcak basmasında, orak hucreli anemi, talasemi gibi kan hastalıklarında ve diz eklemi iltihabında E vitamini onerilirken tromboz ve akciğer emboli riski olan hastalara antikuagulon ilac alıyorsa, E vitamini onerilmez. E vitamini eksikliğinde belirgin bir rahatsızlık gorulmemiştir. E vitamini; bitkisel sıvı yağlar, fındık, fıstık, yağlı tohumlar, soya ve yeşil salatada bulunur.
K vitamini
K vitamini ince bağırsaklarda, vucudun kendisi tarafından da uretilir ve kanı pıhtılaştırma ozelliği vardır. Kilo başına 1 mkgr yeterlidir. Yeni doğan bebeklerin bağırsağında yeteri kadar bakteri olmadığından K vitamini gereksinimleri yetişkin insanlara oranla daha fazladır. Eksiliğinde kanamalı hastalıklar oluşabilir.
Suda eriyen vitaminler
Suda eriyen vitaminlerden enerji uretiminde gorev alan B1 vitamini; sığır eti, kurubaklagiller, bezelye ve esmer princte bulunur. Aşırı kahve veya cay tuketmeniz, B1 vitamini eksikliğine neden olur. Bu da; ruhsal cokuntu yaşamanıza, belleğinizin zayıflamasına, ellerinizde ve ayaklarınızda uyuşmaya, ağrıya duyarlı hale gelmenize, kişilik bozukluğu yaşamanıza, geceleri terlemenize, nedensiz ateşlenmenize, karın ve goğus ağrısı cekmenize neden olur.
B1 vitaminine;
• Cok miktarda alkol alanlar,
• Şeker hastaları, cok idrara cıkanlar,
• Diuretik, digoksin kullananlar,
• Kalp hastalığı gecirmiş olup iyileşmekte olanlar,
• Depresyon, anksiyete yaşayanlar,
• Doğum kontrol hapı ve ostrojen tedavisi alanlar,
• Karaciğer ve tiroid hastaları,
• Yaşlılar,
• Kanserliler,
• Gebelikte sık sık kusanlar,
daha cok ihtiyac duyarlar. Gunluk B1 vitamini gereksinimi: 10-15 mgr’dir.
B2 (Riboflavin)
B2 vitamini, karaciğerde bir cok enzimin oluşumunda rol oynar. Sut ve sut urunleri, tahıllar, etler, yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. B2 vitamininin eksikliğinde, metabolizmanızda bozukluk oluşur ve beraberinde B6 vitamini eksikliği de gorulur. Sut ve sut urunleri, tahıllar, etler, yeşil yapraklı sebzeler tuketerek bu eksikliğinizi giderebilirsiniz. Gunde 1,2 mgr B2 vitamini tuketmeniz yeterlidir. Eksikliğinde; dudaklarınızda, dilinizde, ağrı, yanma, kuruma, catlama, soyulma; yuz derinizde kırmızı, yağlı bir gorunum ve burnunuzun 2 yanında pullanma; gozlerinizde kaşınma, aşırı gozyaşı, ışıktan rahatsız olma hali ve ayaklarınızda yanma oluşur.
B2 vitaminine; ergenlik donemindeki cocukların, gebe ve emziren bayanların, yaşlıların, gebeliği onleyici ilac kullananların daha cok ihtiyacı vardır. Gunluk B2 vitamini gereksinimi; 10-20 mgr’dir
B3 vitamini (Nikotinik asit-nikotinamit)
Nikotinik asidin kolesterol metabolizması uzerinde ozel bir etkisi vardır. B3 vitamini eksikliğiyle oluşan ve pellegra denen hastalığın başlıca belirtileri; deri iltihabı, ishal ve bilinc kaybıdır. Eksikliğinde gorulebilecek diğer belirtiler ise, tedirginlik, baş ağrısı, bellek kaybı, sinirlilik, dilin gorunumunde değişiklik, ishal ve mide asidi uretiminde azalma şeklinde kendini gosterir. B3 vitamini, sığır eti, sut, balık ve zarı alınmış tahıllarda bulunur. Gunluk B3 vitamini gereksinimi 50- 100 mgr’dir. Fazla alındığında, depresyona ve şeker hastalarının durumunda bozulmaya neden olabilir. Alkoliklerin, buyume cağındaki genclerin, az protein alanların, troid bezi aşırı calışanların, kanser ilacları kullanan kişilerin, Crohn hastalarının, şizofreni olanların B3 vitaminine daha cok ihtiyacı vardır.
B5 vitamini
Yiyeceklerde bol miktarda bulunan B5 vitamininin en onemli kaynakları; “yumurta, zarı alınmamış tahıllar ve et“dir. B5 vitamini eksikliğinde; yorgunluk, baş ağrısı, karıncalanma, kas krampları, mide bulantısı, karında kramp oluşabilir.
B6 vitamini
B6 vitamini; iltihabi hastalıkların, deri hastalıklarının, bağışıklık sisteminin, kalp hastalıklarının korunmasında onemlidir. Magnezyum metabolizmasında rol alır. Sigara icenlerin, ilac ve katkı maddesi kullananların, perkinson hastalarının, hormon tedavisi goren kadınların, şeker hastalığı olan gebelerin, mesane kanseri olanların B6 vitamini ihtiyacı daha fazladır. Eğer egzersiz yaparsanız, vucudunuz B6 vitamini kullanımını artırır. B6 vitamini; et, balık, yumurta sarısı, tam tahıllar, muz, avakado, fındık, fıstık, yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. Gunluk gereksinim, 2mgr’dir ve % 50 mgr’den fazla kullanımı onerilmez. Eksikliğinde; sinirlilik, tedirginlik, uykusuzluk, ağrılı dil, kilo kaybı, iştahsızlık ve anemi oluşabilir.
B12 vitamini
B12 vitamini; karaciğer, sakatat, et, balık, sut ve sut urunleri, yumurta ve bira mayasında bulunur. Eksikliğinde; bitkinlik, nefes darlığı, deride solgunluk, ellerde, ayaklarda uyuşma ve karıncalanma, zihinde karışıklık, yurumede zorluk gorulur. B12 vitaminine, pernisiyoz anemisi olanlar, vejeteryanlar, ameliyatla midesi alınanlar, ince bağırsak hastalığı olanlar, yorgunluktan yakınanlar, şeker hastalığı olanlar, yaşlılık demansı bulunanların daha cok ihtiyacı vardır.
Folik asit
Sinir sistemi işlevlerinde rol aynayan ve B grubu vitamini olan folik asit, B12 vitamini ile metabolize olur. Folik asit; karaciğer, yeşil yapraklı sebzeler, bobrek, yumurta ve kabuklu tahıllarda bulunur. Gunluk folik asit gereksinimi; 400- 800 mkgr’dir. Folik asit, spina bifida denen omurga hastalığının onleyicisidir. Eksikliğinde; diliniz ağrılı ve kırmızı olur. Gebeler, emzikli anneler ve erken doğan bebekler folik aside daha cok ihtiyac duyarlar.
Biotin
Kan şekerini regule etmeye yardımcı ve sac sağlığı icin onemli olan biotin; yumurta sarısı, et, sut ve sut urunlerinde bulunur.
C vitamini
Bağ dokusu ve kemik sağlığını koruyan, yaraları iyileştiren, nabız ve tansiyon uzerinde olumlu etkisi olan, cildi gencleştiren, enfeksiyon riskini azaltan, yuksek kolestrole ve kansere iyi gelen C vitamini; truncgiller, maydanoz, patates ve yeşil yapraklı sebzelerde bulunur. Gunluk C vitamini ihtiyacı; 50 mgr’dir. Eğer bobrek taşınız varsa, yuksek dozda C vitamini almanız gerekir ancak bazı kan hastalıklarında bu oranda C vitamini onerilmez. Kan naklinden sonra oluşabilecek sarılıklarda da C vitamini kullanılmalıdır. Eksikliği; skorbut denen diş eti hastalığına, depresyona, melankoli ve isteriye neden olabilir.

[h=2]İstanbul Cocuk Doktorları uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]