Vejeteryan beslenmesiVejetaryenlik, daha cok batı ulkelerinde yaygınlık gosteren; kalp rahatsızlıklarına bağlı olum ve kanser riskini azalttığı bildirilen beslenme şeklidir.
Vejetaryen diyetler kırmızı et ceşitleri, kumes hayvanları, balık ve deniz urunlerini bulundurmayan beslenme bicimi olarak tanımlanır. Vejetaryenliğin tercih edilmesinin başlıca sebepleri; sağlık sorunları, cevreye olan endişeler, hayvanlara zarar verilmesi ve oldurulmesi, ekonomik nedenler, dini inanclar ve dunyadaki aclık sorununa olan duyarlılıktır.
Vejetaryen beslenmesinin temeli kırmızı et ve urunleri ile beyaz et ve urunlerinin tamamen olmamasıdır. Ancak vejetaryen diyetleri oldukca ceşitlilik gostermektedir.
VEJETARYEN DİYET TURLERİ NELERDİR?
Bilişsel Vejetaryen, beslenmesinde duşuk duzeyde kırmızı et olan ancak kendilerini vejetaryen olarak adlandıramayan, vejetaryen ya da semi-vejetaryen olarak adlandırılamayan gruptur.
Etik Vejetaryen, bu gruptaki vejetaryenler dunyadaki olum ve zulumu azaltmak adına vejetaryenliği secmiştir.
Semi Vejetaryen, bu bireyler coğunlukla duzenli olarak vejetaryen beslenirken bazen de et urunleri tuketenlerdir. Kırmızı eti sağlık durumu icin tuketmezler.
Frutarian, işlenmiş veya pişirilmiş besinlerin minimum duzeyde tuketildiği turudur. Tuketilen besinlerin %75’ i ciğ meyveler ve meyve benzeri sebzeler, tahıllar ve yağlı tohumlardan oluşur. Aynı zamanda, hasat edilirken bitkinin tumuyle koparılmayan sebze ve meyveleri tuketmektedirler.
Lakto Vejetaryen, yumurtanın tuketilmediği ancak sut ve sut urunlerinin tuketildiği diyettir.
Makrobiyotik Vejetaryen, tum kırmızı et, kumes hayvanı etleri, yumurta ve sutlerin diyetten cıkarıldığı ancak balığın diyette yer aldığı beslenme şeklidir.
Ovo Vejetaryen, tum et ve et urunleri ile sut ve sut urunlerinin cıkarıldığı ancak yumurtanın tuketildiği diyettir.
Ovo-Lakto Vejetaryen, en populer vejetaryen diyet turudur. Et ve et urunlerinin olmadığı ancak sut urunleri ve yumurtanın tuketildiği diyettir.
Pesketarian, diyette kırmızı et ve kumes hayvanlarının olmadığı ancak balığın yer aldığı diyet turudur. Diyette sut ve yumurta bulunabilir.
Ravist, bu diyette besinlerin pişirilmemesi esastır. Genellikle “pişirilmemiş vegan diyeti” olarak da anılır.
Suprotarian, bu diyet genellikle pirinc, filizlenmiş tahıl ve kurubaklagilleri icerir.
Vegan, diyetten butun hayvansal besinlerin cıkarıldığı turdur.
VEJETARYENLERDE GORULEN BESLENME SORUNLARI NELERDİR?
Vejetaryen beslenmeye sahip bireylerin beslenmesinde, vejetaryen olmayanlarla kıyaslandığında genel olarak tahıllar, yağlı tohumlar, kuru baklagiller, meyve ve sebzeler yuksek miktardadır. Buna bağlı olarak da besin oğesi alımı yonunden bazı farklılıklar doğmaktadır.
Vejetaryen beslenmede genellikle karbonhidrat, omega-6 yağ asitleri, posa, karotenoidler, folat, C, E vitamini ve magnezyum gibi besin oğelerini vejetaryen olmayan beslenmeye gore daha cok karşılanırken; protein, omega-3 yağ asitleri, B12 vitamini, cinko ve kalsiyum gibi besin oğelerini daha duşuk duzeyde karşılanır.
Veganların diyetleri omega-3 iceren balık yonunden yetersiz, omega-6 iceren bitkisel sıvı yağlar yonunden yuksektir. Bu yağlar arasındaki dengenin bozulması buyume doneminde beyin gelişimi, gorme, merkezi sinir sisteminde bir takım sorunlara neden olabilir.
Vejetaryenliğin ceşidine bağlı olarak bazı vitamin ve minerallerde yetersiz alım soz konusudur. Her besinin bileşiminde farklı vitamin ve mineraller vardır. Bunlar besinlerde cok az miktarlarda bulunmasına rağmen cok onemli gorevlere sahiptirler.
Orneğin veganlarda karşılaşılan en buyuk sorun, riboflavin (B2 vitamini) ve B12 vitamini eksikliğidir. Uzun sure vegan diyeti uygulayanlarda B12 vitamin yetersizliğine bağlı sağlık sorunları (anemi-kansızlık, geri donuşsuz sinir hasarı) gelişebilir. Bu nedenle ozellikle veganların diyeti, B12 vitamini acısından diyetisyen tarafından kontrol edilmelidir. B12 vitamini ozellikle vejetaryen beslenme alışkanlığı olan yaşlılar, gebe-emzikli anneler ile bebek ve cocuklar icin onemlidir.
Yağda cozunen A, D, E ve K vitaminlerinin vucuda alınması ve kullanılması, vucudun calışmasını sağlayan bazı hormonların yapımı icin yeterli miktarda ve uygun ceşitte diyet yağları tuketilmelidir.
Vejetaryen bireyler besin secimlerini dikkatli yapmalıdırlar. Sut ve urunlerini tuketen vejetaryen bireyler, gunluk sut, peynir ve yoğurt tuketimiyle kalsiyum ihtiyaclarını karşılarlar.
Vegan bireyler, sut ve urunlerini yeterli miktarlarda tuketmezlerse kalsiyumun iyi kaynaklarını iceren diğer besin gruplarındaki besinlerden tuketmelidirler. Vejetaryen bireyler yeterli kalsiyum tukettiklerinde kolay kırılan kemik hastalıkları ve kemik erimesi (osteoporoz) icin de duşuk risk taşırlar.
Veganların demir, cinko ve kalsiyum gibi onemli mineraller icin bol yeşil yapraklı sebzeleri, sert kabuklu meyveler ve cekirdekleri, kuru baklagilleri, tam tahıllı urunleri tuketmeleri gerekir. Ceşitli ve dengeli bir vejetaryen diyeti, besinsel ihtiyacları karşılamaktadır.
Vejeteryan diyet uygulayanlar; diyetinin sağlıklı ve dengeli olması icin mutlaka bir diyetisyenden destek almalıdır.

[h=2]Mersin Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]