Vejetaryen beslenme1997 yılı itibariyle ABD'de 14 milyon vejetaryen olduğu tespit edilmiştir ve bu sayı cığ gibi buyumektedir. İngiltere'de deli dana hastalığının ortaya cıkmasıyla haftada yaklaşık 28. 000 kişinin vejetaryenler kervanına katıldığı tahmin ediliyor. Eski Yunan duşunurleri Pisagor ve Platon da sağlığı insan mutluluğunun temel parcası olarak tanımlamışlar ve sağlıklı yaşamak icin vejetaryen bir diyet onermişlerdi. Vejetaryenlerin kalp ve kanser gibi hastalıklara hayvansal gıdaları yiyen kişilerden daha seyrek yakalandıkları ve daha uzun yaşadıkları da bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Hayvansal protein insan beslenmesi acısından 'yuksek kaliteli protein' olarak değerlendirilir. Pek cok mineral ve vitamin hayvansal kaynaklardan cok kolaylıkla karşılanır. Ancak bu, bitkisel besinlere dayandırılan bir beslenme biciminin yetersiz olacağı anlamına gelmez.

Bitkisel yiyeceklerin birbirini tamamlayacak şekilde bir araya konmasıyla, hele ekolojik enerji yonunden yuksek verimli olan yumurta ve sut gibi hayvansal besinlerle de desteklenirse, dengeli beslenilebilir. Bunun yanında, bitkisel beslenmenin hayvansal bir beslenme bicimine kıyasla sağlık yonunden bazı ustunlukleri olduğu da unutulmamalıdır. Orneğin, bitkisel besinlerdeki yağların hayvansal besinlerdeki gibi kolesterol birikimine yol acmadığı; dolayısıyla damar sertliği gibi hastalıklar icin onleyici etkisi olduğu ileri surulur. Ayrıca, bitkilerdeki yuksek seluloz oranı yuzunden, vucuttan artıkların dışkı yoluyla atılmasını duzenleyici etkisi de bulunmaktadır. Batı ulkelerinde yaygın olan kalın bağırsak kanseri gibi bazı kanser ceşitlerine, gelişmekte olan ulkelerde daha az rastlanmaktadır. Beslenme bilimcileri bunu boyle ulkelerde hakim olan bitkisel beslenme bicimine bağlamaktadırlar.

Vejetaryen beslenmenin yararları
Vejetaryen beslenme kendi icinde değişik tercihlerin bulunduğu bir beslenme bicimidir. Kimi gruplar beyaz et ve balık tuketirken bazı gruplar ise eti kesinlikle tuketmeyip yalnızca sebze veya sut, sut urunleri ve yumurta tuketebilmektedir. Beslenme uzmanları vejetaryenliğin yararları olduğu gibi bazı zararlarının da olduğunu belirtmektedir. Protein değeri yuksek olan eti tuketmeyip bunun eksikliğini başka protein iceren besinlerle kapatmamak bir sure sonra vucutta hasara neden olabilir. Sebze ve meyvelerin aksine cok hızlı bozulma ve curume surecine girebilen etin sindirimi de sebzeye oranla daha yavaş gercekleşir; bazen 5 gun surebilir.

Eti icin beslenen hayvanların cabuk buyumeleri ve hastalık kapmamaları icin verilen hormonlar, aşılar ve antibiyotikler ile doğal ortamın dışında yetiştirilmesi gibi durumlar etin besleyici değerini duşurmekle birlikte bir sure sonra zararlı olmaya başlayabilmektedir. Ancak kaliteli bir protein kaynağı olan etin insan yaşamındaki yeri de tartışılmaz bir gercektir. Doktorlara gore fazla kırmızı et tuketimi birtakım hastalıkların oluşmasında en buyuk etkendir. Yapılan calışmalarda vejetaryen beslenmenin kanser, kalp hastalıkları, bobrek hastalıkları, kabızlık, osteoporoz ve diş curuklerini onlediği bulunmuştur.

Vejetaryenlikte dengeli beslenme

Amerikan Diyet Birliği'ne gore et dışında diğer hayvansal urunlerle desteklenmiş ve iyi planlanmış bir vejetaryen diyet, en sağlıklı beslenme modellerinden biridir. Karşılaşılan en buyuk sorun, proteinin hangi besinden alınması gerektiğidir. Etin dışındaki tum sut ve sutlu urunlerde, yumurta, baklagil, tahıl ve sebzelerde bolca protein bulunur. Sadece meyvelerin protein oranı duşuktur. Sorun proteinin kalitesindedir. Vucudun yapı taşı olan proteinler, 22 adet amino asitten oluşur.

Bunlardan 14'u vucut tarafından uretilirken, 8 tanesi gıda yoluyla alınır. Bu maddeler, et dışında, sut ve sutlu urunler, yumurta ve soya fasulyesinde bulunur. Bu nedenle lacto ovo ve lacto vejetaryenler icin sorun yoktur. Ancak hicbir hayvansal urunu tuketmeyen veganlar, et yerine soya fasulyesini sofralarından eksik etmemelidirler. Gunde kilo başına 1 gr protein almaları gerekmektedir.

Vejetaryenler dengeli beslenmedikleri takdirde demir eksikliği riski soz konusu olabilir. En kaliteli demir ette bulunur. Bu nedenle sebze ve tahıllardan alınan demirin vucut tarafından ozumsenmesi hayvansal urunlere oranla daha zordur. Ancak C vitaminli besinlerle birlikte tuketildiğinde demir daha guclu bir şekilde emilir. Bu nedenle vejetaryenlerin iyi bir demir kaynağı olan baklagil, yeşil yapraklı sebzeler, kuru meyveler, pekmez, yumurta, kuruyemişler ve soya urunlerini tuketmeleri gerekir. Ancak yemeklerle birlikte tuketilen cay ya da kahve, demir ve cinko alımını azaltır. Cay-kahve gibi iceceklerin yemekten 1 saat once ya da 2 saat sonra icilmesinde yarar vardır.

Hicbir hayvansal besini yemeyen veganların demir, cinko ve kalsiyum gibi onemli mineraller icin bol yeşil sebze, kuruyemiş, tohum, baklagil, tum tahıllar ve soyalı urunleri tuketmeleri gerekir. Veganların karşılaştıkları en buyuk problem, B2 ve B12 vitaminleri eksikliğidir. Doktor kontrolunde B2, B12, demir ve cinkoyu tablet halinde almalarında yarar vardır. Bunun yanı sıra B vitaminleri ile guclendirilmiş kahvaltılık tahıl, soya ve buğday gibi besinleri bol bol tuketmelidirler.

[h=2]İstanbul Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]