Tuylenme ve polikistik over vendromunuHİRŞUTİZM VE POLİKİSTİK OVARYAN SENDROM (PCOS)
GİRİŞ: Hirşutizm (kadınlarda yuzde, goğuste, alt karında, sırtta, ust kollarda, ust bacaklarda aşırı derecede koyu renkli sert kılların buyumesi) androjen adı verilen hormonlarla ortaya cıkan medikal bir hastalığın semptomudur. Polikistik ovaryan sendrom (PCOS) (yumurtalıklarda aşırı miktarda androjen uretilmesi) hirşutizmin en yaygın nedenidir. Hirşutizm cok yaygındır ve sıklıkla medikal mudahaleyle duzeltilmektedir. Medikal mudahalenin cabuk yapılması onemlidir cunku tedaviyi geciktirmek tedaviyi daha da zorlaştırmakta ve uzun vadeli sağlık sonucları olabilmektedir.
NORMAL KIL GELİŞİMİ
Normal kıl gelişimini anlamak, hirşutizmi anlamanıza yardımcı olacaktır. Her kıl, derinin derinindeki bir follikulden buyumektedir. Bu follikuller tamamen yok edilmediği, koparılmadığı veya alınmadığı surece kıl buyumeye devam edecektir. Kıl follikulleri avuc icleri ve ayak tabanları haric tum vucut yuzeyini kaplamaktadır. Bunun 1/5’ i kafatası derisinde bulunmaktadır. Kıl follikullerinin sayısı doğumdan sonra artmaz fakat 40 yaşlarından sonra yavaş yavaş azalmaya başlar.
Etnik kokene gore kıl yoğunluğu değişebilmektedir. Aynı etnik gruptaki erkek ve kadınlar aynı sayıda ve aynı yapıda kıl follikullerine sahiptirler. Orneğin; Akdeniz soyundan olanlar genellikle Asyalılar’ dan ve Amerikalı Kızılderililer’ den daha fazla kıla sahiptir. Genetik ve etnik duruma bağlı aşırı kıllanma tipik olarak kollarda, ellerde, bacaklarda ve ayaklarda olmaktadır. Oysa hormonal nedenlere bağlı hirşutizm tipik olarak yuz, karın, goğus, ic bacaklar ve sırtta gorulmektedir.
Yetişkinlerde iki tip kıl vardır: velus ve terminal. Velus kılı yumuşak, ince, genellikle renksiz ve kısadır. Terminal kıl ise uzun, kalın, koyu ve bazen kıvırcıktır. Coğu kadında velus kılları yuz, goğus ve sırtı kaplamaktadır ve kılsız deri izlenimi vermektedir. Coğu erkekte ise terminal kıllar yuz ve vucudu kaplamaktadır. Hem erkeklerde hem de kadınlarda terminal kıllar kafatası derisinde, pubik ve koltukaltı bolgelerinde yer almaktadır. Velus ve terminal kıllar kadında da erkekte de alt kol ve bacakları kaplamaktadır. Eğer sadece alt bacaklarınızda ve on kollarınızda yoğun miktarda kıl mevcutsa, bu hirşutizm olarak duşunulmez ve hormonal tedaviye de cevap vermeyecektir.
Kıl gelişimi bir dongu icerisinde olmaktadır. Bazıları buyurken diğerleri durur, bir kısmı da dokulur. Doğum kontrol haplarının alımı veya gebelik gibi durumlarda meydana gelen hormonal değişiklikler kıl değişimini senkronize edebilmektedir ve buyuyor gibi gosterebilmektedir veya her zamankinden daha fazla dokulebilmektedir. Bununla birlikte kıl gelişimi genellikle 12 ay icerisinde normale donmektedir.
KIL GELİŞİMİNDE ANDROJENLERİN ETKİLERİ
Yuz ve vucut kıllarındaki aşırılık genellikle vucuttaki androjenlerin aşırılığının bir sonucudur. Androjenler erkeklerde de, kadınlarda da bulunmaktadır fakat erkeklerdeki androjen seviyesi daha yuksektir. erkeklerde androjenler testisler ve adrenal bezler tarafından uretilmektedir. Kadınlarda ise androjenler yumurtalıklar ve adrenal bezler tarafından uretilmektedir. Ostrojen kadınlarda androjenin etkilerini azaltmaktadır.
Kıl follikulleriniz duyarlı ise androjenler, velus kıllarının terminal kıllara donuşmesine ve terminal kılların daha hızlı ve daha kalın bir şekilde buyumesine neden olabilmektedir (Tablo 1). Velus kılları terminal kıllara donuşunce genellikle tekrar eski haline donmez.
Tablo 1Androjene duyarlı kıl gelişim bolgeleri
Daha YaygınAz Yaygın
Ust dudak Goğus ve goğus kemiği
Sakal bolgesi Ust karın
Memeler Ust sırt
Alt karın
İc bacaklar
Alt sırt
Androjenler yağlı cilde ve akneye neden olan sebum uretimini arttırmaktadır. Aşırı miktarda androjen, duzensiz yumurtlama ve adetlere veya hic olmamasına neden olabilmektedir. Son derece yuksek miktarda androjen seviyesi (tumor varlığında olduğu gibi) ise erkek tipi kelliğe, sesin derinleşmesine, kas kutlesinin artışına, klitorisin buyumesine ve goğus olcusunde azalmaya neden olabilmektedir. Bu etkiler virilizasyon adını almaktadır ve nadir olarak meydana gelmektedir.
HİRŞUTİZM TEŞHİSİ
Hirşutizm ve ilgili sorunları tedavi eden hekimler genellikle reproduktif ve medikal endokrinologlardır. Bazı jinekolog, dermatolog ve genel pratisyenler de gerekli uzmanlığı edinmektedirler. İlk goruşmenizde hekiminiz oncelikle hirşutizmi işaret eden kıl buyumesi ve genetik veya etnik duruma bağlı kıl gelişimi arasındaki ayrımı yapacaktır. Eğer hirşutizm tespit edilirse hekiminiz kan testleri, ultrason, ozel rontgenler ve yumurtalıklarınızın ve adrenal bezlerinizin fonksiyonunu değerlendirmek icin hormon baskılamave uyarma testleri yapabilmektedir. Hirşutizmin nedeni tespit edildikten sonra hekiminiz uygun tedaviyi onerebilecektir. Tedaviden sonra kalan istenmeyen kıllar ceşitli kozmetik tedavilerle (lazer ve elektroliz gibi) alınabilmektedir.
HİRŞUTİZM NEDENLERİ
Ceşitli hirşutizm nedenleri aşağıda acıklanmış ve Tablo 2’ de ozetlenmiştir.
Polikistik Ovaryan Sendrom (PCOS):
PCOS, bir hiperandrojenizm (yumurtalıkların aşırı miktarda androjen uretmesine yol acan hormonal dengesizlik) turudur. Hirşutizmin en yaygın nedenidir ve sıklıkla duzensiz yumurtlamaya veya yumurtlamamaya ve kısırlığa yol acmaktadır. PCOS’ lu hastalarda yumurtalıklarda bircok kucuk kist gelişmektedir (bu nedenle polikistik terimi kullanılmaktadır). Bu kucuk kistler olgunlaşmayan ve yumurtlamayan ovaryan follikullerdir. Adet periyotları yumurtlamanın olmayışına bağlı olarak duzensiz hale gelebilmekte veya kesilebilmektedir. Hekimler genellikle ayrıntılı bir hikaye ve ozel birkac kan testiyle birlikte fiziksel muayene ile PCOS teşhisini koyabilmektedirler.
Acıklanamayan Hirşutizm:
Bilinmeyen nedenlerden oturu bazı kadınlar androjene normalden daha fazla hassas olan kıl follikullerine sahiptir. Bu hastalarda androjen seviyesi normal ve adetler duzenli olmaktadır. Bu tip hirşutizm nedeni genetiktir fakat sebebi bilinmemektedir.
Tablo 2: Hirşutizm NedenleriYumurtalıklarda aşırı miktarda androjen uretimi (polikistik ovaryan sendrom, tumor)
Androjene aşırı duyarlı kıl follikulleri (genetik)
Adrenal bezlerde aşırı miktarda androjen uretimi (NCAH: klasik olmayan adrenal hiperplazi, tumor)
İnsulin direnci (HAIR-AN sendrom: hiperandrojenizm, insulin direnci, acanthosisnigricans)
Adrenal bezlerde aşırı kortizol uretimi (Cushing sendromu)
Menopoz
İlaclar
Klasik Olmayan Adrenal Hiperplazi:
Hirşutizme neden olabilen adrenal bezlerdeki en yaygın anomali, kalıtsal bir hastalık olan klasik olmayan adrenal hiperplazi (NCAH) dir. NCAH adrenal bezlerin aşırı miktarda androjen uretmesine neden olmaktadır. PCOS’ da olduğu gibi duzensiz adet periyotları olmaktadır. NCAH yaygın olarak Aşkenazi Yahudileri, Eskimolar ve Fransız-Kanadalılar gibi bazı etnik gruplarda gorulen genetik bir hastalıktır. NCAH’ nin belirgin ozelliği 17a-hidroksiprogesteron hormonunun yuksekliğidir.
HAIR-AN Sendrom (Hiperandrojenizm, İnsulin Rezistansı, AcanthosisNigricans):
Bazı kadınlar insulin direnci (insulinin kan şeker seviyesini kontrol etmesindeki ciddi bir hastalık) ile doğarlar. Bunu karşılamak icin pankreas daha fazla insulin uretmektedir. Aşırı derecede yuksek insulin seviyesi yumurtalıkların cok yuksek miktarda androjen uretmesine yol acmaktadır. Bu da hirşutizm, akne ve duzensiz yumurtlamaya neden olur. İnsulin direnci diyabet mellitusa, yuksek kan basıncına, kalp hastalığına, cildin koyulaşmasına (acanthosisnigricans – genellikle boynun etrafında ve cildin kırışık bolgelerinde olur – ) neden olabilmektedir. Bu ciddi durumların buyuk coğunluğu genetik anomalilere bağlıdır. HAIR-AN sendrom diğer hiperandrojenizm turlerinde ve PCOS’ da gorulen insulin direnci (daha hafiftir) ile karıştırılmaz.
Cushing Sendromu:
Cushing sendromu adrenal bezler tarafından uretilen kortizolun fazlalığı ile ilgilidir. Cushing sendromlu hastalarda hirşutizm gorulse de bu, hastalığın temel ozelliği değildir. Cushing sendromlu kadınlar sıklıkla kızıl yuz isilikleri olan, yuvarlak yuzlu, kas zayıflığı olan, şeker hastası ve duzensiz adetleri olan obez hastalardır. Cushing sendromunun ozellikleri kronik steroid tedavisi goren hastalarda da bulunabilmektedir. Cushing sendromu ciddi fakat nadir gorulen bir hastalıktır.
Ovaryan veya Adrenal Tumorler:
Ender bazı durumlarda; yumurtalıklarda veya adrenal bezlerde androjen ureten bir tumor oluşabilmektedir. Bu tumor cok yuksek seviyede androjen uretebilmektedir. Hirşutizm gibi semptomlar genellikle aniden belirir ve hızlıca ilerler. Cok yuksek androjen seviyeleri; erkek tipi kelliğe, sesin derinleşmesine ve kas kutlesinde artışa neden olabilmektedir. Neyse ki bu tumorlerin coğu kanseroz değildir.
Menopoz:
Menopozda yumurtalıklarda ostrojen uretimi durur fakat androjen uretimi devam eder. Ostrojen seviyesindeki azalma androjenlerin etkisinin artmasına yol acabilmektedir. Bu da ozellikle yuzde olmak uzere terminal kılların sayısının artmasına neden olabilmektedir.
İlacların Yan Etkileri:
Androjen ozellikli ilaclar hirşutizme neden olabilmektedir. Kronik olarak hasta ve zayıf insanlardaki kas kutlesini arttırmak icin kullanılan anaboliksteroidler (bazı vucut geliştiriciler tarafından da kullanılmaktadır) kimyasal olarak androjenlerle ilişkilidir. Kıl gelişimini arttıran diğer ilaclar; danazol, fenitoin, minoksidil ve diyazoksittir. Bu ilacları kullanan hastalarda sıklıkla hirşutizme nazaran daha cok akne gelişimi gorulmektedir. Dehidroepiandrosteron (DHEA) ve androstenedion gibi doğal ilaveler hirşutizme neden olabilmektedir.
HİRŞUTİZM NASIL TEDAVİ EDİLMEKTEDİR?
Medikal Tedavi:
Hekiminizin sizin teşhisinize ve hirşutizmin şiddetine gore onerebileceği ceşitli ozel medikal ve cerrahi tedaviler mevcuttur (Tablo 3).
Tablo 3: Hirşutizm Tedavisiİlaclar: Kozmetik tedaviler:
Doğum kontrol hapları Tıraş olma
Androjen reseptor engelleyiciler Eflornitin kremi
Spironolakton Ağda
Flutamid Ağartma
Glukokortikoidler (steroidler) Kopartma
Deksametazon Tuy dokuculer
Prednizon Elektrolizis
Metilprednizolon Lazer
Enzim inhibitorleri
Finasterid
GnRH analogları
Doğum kontrol hapları (oral kontraseptifler):
Hirşutizm icin onerilen en yaygın hormonal tedavi doğum kontrol haplarıdır. Yumurtlamayı onler ve yumurtalıklar tarafından uretilen androjeni azaltır. Haplardaki ostrojen karaciğerin androjenleri tutarak faaliyetlerini azaltan bir proteinden (sexhormone-bindingglobulin) daha fazla uretip salgılamasına neden olmaktadır. Aşırı kıl gelişimini yavaşlatmasına ek olarak bu haplar duzensiz adet periyotlarını duzenlemek ve istenmeyen gebeliklere karşı koruyuculuk oluşturmak konusunda da avantajlar sağlamaktadır.
Antiandrojen ilaclar:
Spironolakton (diuretik veya su hapı da denilmektedir) sıklıkla doğum kontrol hapları ile birlikte recete edilmektedir. Androjenlerin kıl follikulleri uzerindeki etkisini doğrudan engellediği gorulmuştur ve hirşutizm tedavisi icin kullanılmaktadır. Yan etkileri; cilt kuruluğu, mide ekşimesi, baş ağrısı, duzensiz vajinal kanama ve bitkinliktir. Kadınların 2/3’ sinde yuksek doz spironolakton hirşutizmde onemli bir azalmaya yol acmaktadır. Diğer antiandrojen ilaclar da şu anda klinik olarak test edilmektedir. Bunlar; flutamid (androjen reseptorlerini engeller) ve finasterid (testosteronun daha aktif androjene donuşumunu engeller) dir.
Steroid ilaclar:
Aşırı aktif adrenal bezler icin duşuk doz steroidler recete edilebilmektedir. Bazı kadınlarda gun boyu suren baş donmesi veya uyumada gucluk gorulebilmektedir. Fakat bu şikayetler genellikle ilk birkac gunden sonra duzelmektedir. Bu ilacların; kilo alımı, derinin ve kemiklerin incelmesi ve enfeksiyona karşı direncin duşmesi gibi ciddi yan etkileri olabilmektedir. Bununla birlikte bu yan etkiler, hirşutizm tedavisinde kullanılan duşuk dozlarda cok nadir gorulmektedir.
GnRH analogları:
Şiddetli hiperandrojenizm turleri GnRH analogları olarak adlandırılan ilaclarla tedavi edilebilmektedir. Bu ilaclar hirşutizmi, ovaryan androjenleri baskılayıp cok duşuk seviyelere cekerek tedavi etmektedir. Aynı zamanda ostrojeni de baskılayıp menopoz benzeri semptomlara neden olabilmektedirler. GnRH antagonistleri de aynı zamanda etkilidirler ve gelecekte bu amacla kullanmak icin uygun bulunabilirler.
Kozmetik tedavi:
Hirşutizmli kadınlarda başarılı olması icin kılların kozmetik olarak alınmasına medikal tedavi de eşlik etmelidir.
Kılların gecici olarak alınması:
Hafif hirşutizmin gecici tedavisi olarak coğu kadın istenmeyen tuylerini yolmaktadır. Bu şekilde canlı follikullerinden kopartılmaktadır ve hassas ciltleri tahriş edebilmektedir. Eğer kıl follikulu enfekte olursa kıl geriye doğru kıvrılabilir ve sivilce veya akneye neden olabilmektedir. Ağda da aynı enfeksiyon ve tahriş risklerini taşımaktadır. Tuy dokuculer, kimyasallar da tahrişe neden olabilmektedir. Vucudun kucuk bolgelerinde (ozellikle dudak ustunde) tuyleri daha az fark edilebilir hale getirmek icin ağartma yontemi kullanılabilir. Fakat aşırı miktarda ağartma deriyi tahriş edebilir ve zarar verebilir.
Coğu kadını cok memnun etmese de kıllardan gecici olarak kurtulmak icin tıraş olmak en basit ve guvenli yoldur. Kıl buyumesi devam ettiği icin sık sık tıraş olmak gerekmektedir.
Kozmetik tedavilerle beraber yuzdeki tuylerin buyumesini yavaşlatmak icin eflornitinhidroklorit iceren yuz kremi kullanılabilir. Gebelikteki guvenliği veya vucudun diğer bolgelerindeki etkinliği henuz kanıtlanmamıştır.
Kılların kalıcı olarak alınması:
İki tip kalıcı yontem mevcuttur: elektrolizis ve lazer tedavisi. Elektroliziste cok ince bir iğne kıl kokune yerleştirilir. Kıl follikulunu yok etmek icin bu iğne aracılığıyla hafif bir elektrik akımı gonderilir. Tek seferde tek bir follikule mudahale edildiği icin vucudun geniş bolgelerinde kullanımı pek pratik değildir.
Vucudun geniş bolgelerinde lazer tedavisi kullanılabilir fakat uzun donemdeki etkileri elektrolizis kadar iyi belgelenmemiştir. Lazer tedavisinde kıl follikulunu yok etmek icin ışık ışını gonderilmektedir. Acık cilt rengi ve koyu renk kılları olan kişilerde daha iyi sonuc alınmaktadır.
İki yontem de biraz ağrılıdır. Yine de en etkili yontemlerdir. Fakat yanında medikal tedavi uygulanmadığında yeni kıllar buyuyecektir. Medikal tedaviye başlandıktan en az altı ay sonrasına kadar lazer veya elektrolizisi ertelemek en iyisidir. Boylece yeni terminal kıl gelişimi azalacaktır.
HİRŞUTİZM TEDAVİSİNDEN BEKLENENLER
Hormon tedavisi genellikle yeni terminal kılların gelişimini engellemekte ve var olan kılların gelişim oranını da yavaşlatabilmektedir. Kıl gelişim oranının onemli derecede azalması icin genel olarak yaklaşık altı aylık hormon tedavisi gerekmektedir. Hormon tedavisi etkili olduğunda etkisi sınırsız bir şekilde devam edebilmektedir. Elektrolizis ve lazer, hormon tedavisinden sonra kalan kılları alabilmektedir. Cunku hirşutizmin neden olduğu hormonal problemi tedavi edemez. Medikal tedavi durdurulursa, hirşutizm sıklıkla tekrar etmektedir.
POLİKİSTİK OVARYAN SENDROM
Hirşutizmin en yaygın nedeni polikistik ovaryan sendromdur. PCOS terimi yumurtalıkların aşırı miktarda androjen uretmesine neden olan bir grup durumu tanımlamak icin kullanılmaktadır. Yumurtalıklar bircok kucuk kistle (sıvı dolu saklar) buyuyebilmektedir. PCOS semptomları; hirşutizm, akne, duzensiz (veya olmayan) adet periyotları, yumurtlamanın olmaması ve kısırlıktır. Coğu PCOS hastası obezdir. PCOS icin kullanılan diğer isimler polikistik ovaryan hastalık veya Stein-Leventhal sendromudur. PCOS’ un nedenleri ile ilgili kalan bircok soru olmasına rağmen tedavisinde epey gelişme kaydedilmiştir.
Normal Menstruel Fonksiyon
PCOS’ u anlamak icin hormonların normal ovaryan fonksiyonunu nasıl kontrol ettiğini anlamak onemlidir. Hipofiz; yumurta ve hormon uretimini follikul stimulan hormon (FSH) ve luteinizan hormon (LH) adındaki iki hormonu salgılayarak kontrol etmektedir. Menstruel periyot başladığında FSH, yumurtalıktaki bir follikulu gelişimi icin uyarır. Follikul ostrojen hormonu uretmekte ve olgunlaşan bir yumurta icermektedir. LH follikulu cevreleyen hucreleri onemli miktarda androjen uretmeleri icin uyarır. Buyuyen follikul, yumurtalık yuzeyindeki kucuk bir kist gibi gorunmektedir.
Bir sonraki menstruel periyot başlamadan yaklaşık iki hafta once follikul yırtılır ve yumurtayı salar. Follikulun etrafındaki hucreler progesteron hormonu uretmeye başlarlar ve sarı bir renk alırlar. Bu durumdaki follikul korpus luteum adını alır (sarı vucut anlamına gelmektedir). Luteal faz olarak adlandırılan menstruel siklusun ikinci yarısı boyunca; korpus luteum ostrojen ve buyuk miktarlarda progesteron salgılar.
Yumurtlamadan sonra yumurta fallop tupu tarafından alınır. Eğer yumurta dollenirse, 3 veya 4 gun tupte kalır ve sonra rahime doğru gider. Luteal faz suresince ostrojen ve progesteron salgılanması, dollenen yumurtanın (embriyonun) buraya yerleşmesi ihtimali doğrultusunda rahimin ekstra kanla dolmasını sağlamaktadır. Bu kan embriyo icin beslenme ortamı sağlayacaktır. Eğer yumurta dollenmemişse veya embriyo rahime yerleşememişse ostrojen ve progesteron salımı yumurtlamadan yaklaşık iki hafta sonra azalır ve ekstra kan atılır. Bu, menstruasyona (adet kanaması) neden olur ve periyot yeniden başlar.
Anormal Menstruel Fonksiyon
Ovulatuvar siklus hormonal anormalliklerden kolayca etkilenmektedir. Belli hormonların aşırı uretimi veya cok az uretiminin yıkıcı sonucları olabilmektedir.
Aşırı LH veya insulin, yumurtalıkların cok fazla androjen uretmesine neden olabilmektedir. Androjen seviyesinin yuksek bir şekilde devam etmesi hirşutizm, akne, menstruasyon ve yumurtlama yoksunluğu ve şiddetli durumlarda virilizasyonla sonuclanabilmektedir.
Yetersiz FSH, ovaryan follikul gelişimine zarar verebilir ve yumurtlamayı engelleyebilir (bu da kısırlıkla sonuclanır). Sonuc olarak olgunlaşmada ve yumurtlamada başarısız olan follikuller, yumurtalıkta ceşitli kucuk kistler oluştururlar.
PCOS’ daki yumurtlama eksikliği devamlı olarak ostrojen seviyesinin yukselmesi ve progesteronun yetersizliği ile sonuclanır. Bu da ağır ve/veya duzensiz kanamaya yol acabilecek olan endometriyumun aşırı derecede kalınlaşmasına neden olabilmektedir. Uzun yıllar sonunda surekli yuksek ostrojen seviyesi ve yetersiz progesterona bağlı olarak endometriyal kanser oluşabilmektedir.
PCOS TEŞHİSİ
Hekiminize tum semptomları acıkca anlatmalısınız. PCOS medikal gecmişiniz ve fiziksel muayeneyle teşhis edilmektedir. Teşhisi kesinleştirmek icin hekiminiz kan hormon seviyelerinizi olcebilir ve rahiminizde pre-kanseroz hucrelerin olmadığından emin olmak icin endometriyal biyopsi yapabilir.
Erken Teşhis
Ergenlikten itibaren duzensiz adet goruyorsanız ve/veya hirşutizm varsa PCOS acısından değerlendirilmelisiniz. Eğer PCOS teşhisi konulduysa ve bir kız cocuğunuz varsa, onda da aynı semptomların olup olmadığını gozlemlemelisiniz. Cunku sendromun kalıtsal olarak gecmesi yonunde genetik bir eğilim mevcuttur. PCOS’ da erken tedavi akne ve hirşutizm gelişimini azaltabilmektedir.
Uzun Vadede Goz Onunde Tutulacak Hususlar
PCOS’ lu kadınlar (ozellikle de insulin direnci olanlar) diyabet, kalp hastalığı, kolesterol anormallikleri ve endometriyal kanser acısından yuksek riske sahiptirler (Şekil 4). Eğer PCOS teşhisi konulduysa siz ve hekiminiz uzun donemli sağlık sonuclarını ve ek olarak yapılması gereken testleri konuşmalısınız.
PCOS TEDAVİSİ
PCOS teşhisi konulduysa, tedavi amaclarınıza bağlı olacaktır. Bazı hastalar ilk olarak kısırlıkla ilgili endişe duyabilmektedir. Diğerleri ise daha cok duzensiz adetler, hirşutizm ve akneyle ilgili endişelere sahip olmaktadırlar. Sizin amacınıza bağlı olmaksızın PCOS uzun vadedeki kalp hastalığı ve endometriyal kanser gibi sağlık problemleri nedeniyle tedavi edilmelidir.
Kilo Vermek
PCOS’ da obezite yaygındır. Yağlı dokular aşırı ostrojen uretir ve bu da hipofizin yetersiz FSH salgılamasına neden olur. Yetersiz FSH yumurtlamayı engeller ve PCOS’ u daha da kotuleştirir. Ayrıca obezite insulin direncinin de kotuleşmesine yol acmaktadır (bu durum yumurtalıklarda uretilen androjen seviyesini daha da arttırır).
Coğu PCOS’ lu hastada kilo vermek hormonal durumu duzeltmektedir.
Hormonal Tedavi
Hormonal tedavi sıklıkla PCOS problemlerini başarılı bir şekilde duzeltmektedir. Bununla birlikte, tedavi durdurulduğunda genellikle semptomlar yeniden ortaya cıkmaktadır. Eğer gebelik duşunmuyorsanız doğum kontrol hapları sizin icin en iyi hormonal tedavi olabilir. Doğum kontrol hapları ovaryan hormon uretimini azaltır ve aşırı androjen seviyesinin etkisini tersine cevirmeye yardımcı olur. Bununla birlikte eğer sigara iciyorsanız ve 35 yaşın ustundeyseniz doğum kontrol hapları onerilmemektedir. Hirşutizminiz de varsa hekiminiz doğum kontrol haplarıyla birlikte veya yalnız başına spironolakton da recete edebilir. Nadiren GnRH analogları ovaryan androjen uretimini azaltmak icin gerekebilmektedir.
Eğer doğurganlıkla veya korunmayla ilgili bir endişeniz yoksa ve hirşutizm bir problem değilse, adetlerinizi duzenlemek ve endometriyal problemleri onlemek icin duzenli aralıklarla progesteron alabilirsiniz.
Ovulasyon İnduksiyonu
Acil hedefiniz doğurganlıksa, yumurtlama klomifen sitrat ile sağlanabilmektedir. Klomifenin kullanımı kolaydır, nispeten ucuzdur ve coğu hastada işe yaramaktadır. Klomifen hipofizin FSH salgılamasını arttırmaktadır. Klomifenle oluşan gebeliklerin yaklaşık % 10’ u ikiz, ucuz ve nadiren de daha fazlasıdır. Hekiminiz adrenal bezi baskılamak icin tasarlanmış bir steroid ilacı da onerebilir. İnsulin direncli PCOS hastalar, vucudun insuline hassasiyetini arttıran metformin ile tedavi edildiğinde yumurtlama olabilmektedir.
Klomifen yumurtlamayı sağlamazsa veya 6 ay icinde gebe kalmazsanız hekiminiz gonadotropin verebilir. Ovulasyon induksiyonu icin kullanılan bircok turde gonadotropin mevcuttur. Bunlar hMG (human menopozal gonadotropin), purifiedhFSH (follikul stimulan hormon), rFSH (rekombinant follikul stimulan hormon) ve hCG (human koryonik gonadotropin) icermektedirler. Gonadotropinler daha pahalıdır ve yan etkileri daha fazla olabilmektedir (yumurtalıkların hiperstimulasyonu ve coğul gebelik riski gibi).
Gereksinimleriniz ve tedaviye cevabınız uygun ovulasyon induksiyon ilacınızı belirleyecektir.
Ender olarak klomifenle de, gonadotropinlerle de yumurtlama sağlanamamakta ve ovaryan cerrahi denenebilmektedir. Laparoskopiyle ovaryan drilling gibi cerrahi işlemler yapılabilmektedir. Bu işlemler yumurtlamaya yardımcı olsa da gelecekte kısırlığa yol acabilecek adezyonlara (yara dokusu) sebep olabilmektedir.
HİRŞUTİZM VE PCOS’ UN PSİKOLOJİK YONLERİ
Hirşutizm ve PCOS’ la uğraşmak duygusal olarak zor olabilmektedir. Cocuk sahibi olmakla ilgili endişeleriniz olduğu gibi kendinizi kadınsı hissetmeyebilirsiniz veya aşırı kıl gelişimi veya kilonuz nedeniyle kendinize guveniniz olmayabilir. Bunları başka insanlarla paylaşmak sizi utandırsa da tedavi icin hekiminizle bir an once konuşmanız cok onemlidir. Aynı zamanda bu problemlerin bircok kadında gorulduğunun farkında olmak da sizin icin onemlidir.
OZET
Hirşutizm, hormonal ilaclarla başarılı bir şekilde tedavi edilebilen, yaygın olarak gorulen bir hastalıktır. Medikal tedaviyi takiben kalan istenmeyen tuylerden kalıcı olarak kurtulmak icin elektrolizis veya lazer tedavi kullanılabilmektedir. Eğer annenizde veya buyukannenizde aşırı kıl gelişimi varsa, siz de kendinizi ve cocuklarınızı hirşutizm acısından gozlemlemelisiniz (ozellikle de ergenlik donemi suresince). Hirşutizm genellikle PCOS’ un bir sonucudur. Hirşutizmin de, PCOS’ un da genc yaşta teşhis edildiğinde tedavisi daha kolay olmaktadır.
PCOS; hirşutizm, akne, duzensiz veya yoğun menstruel periyotlar, yumurtlama yoksunluğu ve kısırlığa neden olabilmektedir. Ayrıca diyabet, uterin kanser, yuksek kolesterol ve kalp hastalığı acısından riski arttırmaktadır. PCOS nedenleri ile ilgili hala bircok soru olsa da PCOS’ u hem anlamada hem de tedavide ilerlemeler kaydedilmiştir. Eğer hirşutizm veya PCOS teşhisi konulduysa kısa sure icerisinde hedeflerinizi ve endişelerinizi belirleyebilmelisiniz. Tedavi sıklıkla başarılı olmaktadır.
Prof. Dr. Ali. Ruştu Ergur
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı

[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]