Tup bebek tedavisinde sık sorulan sorular nelerdir?İnfertilite (kısırlık) nedir?
Ciftin bir yıl boyunca, doğum kontrol yontemleri uygulamadan duzenli cinsel ilişkide bulunmasına rağmen gebelik elde edilememesidir. Toplumda % 10 sıklıkta gorulur.
İnfertilite tedavisi oncesi yapılması gereken temel testler nelerdir?
Erkekte spermiogram yapılmalıdır. Kadında jinekolojik muayene ve ultrasonografi yapılır. Rahim ve tuplerin ic yapısının değerlendirilmesi icin histerosalpingiografi (HSG) denen film cektirilir. Adetin 3.cu gunu hormon tetkikleri (FSH, LH,E2, PRL, TSH) yaptırılmalıdır.
[h=3]Tup bebek nedir?[/h]Tup Bebek (IVF); anne adayının yumurtalıklarından toplanan yumurtalarla, baba adayından alınan spermlerin laboratuar ortamında birleştirilerek dollenmesi ve elde edilen embriyonun anne rahmine transferi işlemidir. Elde edilen kaliteli embriyo sayısı birden fazla ise onlar ikili veya uclu gruplar halinde dondurulabilir.
[h=3]Mikroinjeksiyon nedir?[/h]Mikroinjeksiyon (İntra stoplazmik sperm injeksiyonu = ICSI) sperm bozukluklarının ileri derecede olduğu durumlarda uygulanır. Spermler 400 buyutmeye kadar buyutulerek mumkun olan en iyileri secilip her bir sperm, mikroskop altında ayrı bir yumurtanın icine injekte edilir. Dollenme olunca embriyonun gelişmesi takip edilir ve iclerinden en kalitelisi uterusa transfer edilir.
[h=3]İMSİ nedir?[/h]Mikroinjeksiyon tekniğinde spermler ancak 400 kat kadar buyutulebilmektedir. Bu buyutme ile sperm başında yer alan organeller, hucre cekirdeği ve vakuol gibi olmaması gereken yapıların incelenmesi mumkun olmuyor. İMSİ tekniğinde ise spermler ozel mikroskoplar kullanılarak 6.000-8.000 kat buyutulebiliyor. Bu sayede spermlerin morfolojik analizlerinin daha sağlıklı bir şekilde yapılması ve sperm başının hucre ici yapılarının incelenmesi mumkun oluyor. Secilmiş bu spermlerle yapılan ICSI işleminde hem standart ICSI işlemine gore gebelik oranı daha yuksek oluyor, hem de gebelik gercekleştiğinde duşuk oranı daha az oluyor.
[h=3]Tup bebek tedavisindeki başarı oranı nedir?[/h]Başarı oranı hastanın yaşına, merkezin ekip ve alet donanımına ve indikasyona gore değişebilmektedir. Tuplerdeki bir bozukluk veya acıklanamayan infertilite nedeniyle yapılan uygulamalarda 30 yaşın altındaki hastalarda başarı oranı %55-60 civarında iken 40 yaşında sonra bu oran %15-20’lere duşer.
[h=3]Tup bebek tedavisinde hangi aşamalar vardır?[/h]Tup bebek işlemi 4 basamaktan oluşur:
Birden fazla yumurta elde etmek icin ilac tedavisine (ovulasyon induksiyonuna) başlanır. Bunun icin değişik protokoller uygulanabilir. Hastanın yaşı ve yumurtalıklarının durumuna gore bir protokol tercih edilir. Periyodik aralarla ultrason ve hormon tetkikleriyle folikulun gelişimi takip edilir.
Hastaya hafif anestezi uygulayarak, vajinal ultrason aracılığı ile yumurtaların toplanması. Aynı anda hastanın eşinden de sperm alınması.
Laboratuar ortamında sperm ile yumurtanın bir araya getirilerek dollenmenin başlatılması ve labaratuar ortamında takip edilmesi.
Ozel bir kateter aracılığı ile gelişen embriyolardan hastanın yaşına gore bir veya iki tanesinin uterusa (rahme) yerleştirilmesi.
[h=3]Tup bebek tedavisinin suresi ne kadardır?[/h]Adetin başladığı gun birinci gun kabul edilir ve 20 gun icinde transfer gercekleştirilir. Transferden 11 gun sonra da hastanın gebe kalıp kalmadığını oğrenebiliriz. Sure total bir aydır.
[h=3]Yumurta toplama işlemi ağrılımıdır?[/h]Yumurta toplama işlemi ağrılı değildir. Lokal veya genel anestezi altında yapılır, işlem sonrası hasta bir şey hissetmez.
[h=3]Tup bebek tedavisi sırasında nelere dikkat etmeliyim?[/h]İlacları size tarif edildiği şekilde ve zamanında yapın, stresten uzak durun. Transfer sonrası doktorunuzun tavsiyelerine uyun.
[h=3]Embriyoların uterusa (rahime) yerleştirilmesi nasıl oluyor?[/h]Zahmetsiz, kolay bir işlem. Ultrason rehberliğinde yapılıyor. Ultrason ustten (karın duvarından) uygulanıyor. Mesane ne kadar dolu olursa ultrasonda uterusun ve kullandığımız kateterin goruntusu o kadar iyi oluyor. Hastaya daha once işlem hakkında bilgi verip heyecanını giderdikten sonra yaparsak daha rahat olur. Bir yardımcı ultasonla yardım ederken doktor embriyologun getirdiği embriyoyu yumuşak bir kateter vasıtasıyla uterus boşluğuna bırakır.
[h=3]Embrio transferi sonrası nelere dikkat etmeliyim?[/h]İlk gun istirahat edilmedi, takip eden gunlerde, aşırı eforlardan kacınarak, normal guncel aktivitelerine devam edebilir. Test sonucuna kadar cinsel ilişkide bulunmamak gerekir.
[h=3]Tup bebek tedavisi icin merkez secimine dikkat edilmeli mi?[/h]Merkez secimine tabiî ki dikkat edilmeli. Burada dikkat edilecek hususlar. Doktor deneyimi cok onemlidir, kac yıldan beri bu işlemle uğraşıyor. Bir zorlukla karşılaşıldığında, onun altından kalkabilecek deneyime sahip mi? Laboratuar ekibinin deneyimi yeterlimi? Laboratuarın alet donanımı iyi mi? Merkezin başarı oranı iyi mi?
[h=3]Tup bebek tedavisinde başarıyı etkileyen faktorler nelerdir?[/h]Tup bebek tedavisinde başarı oranını etkileyen bircok faktor vardır. Bunların icinde en onemlileri hastanın yaşı (bayanın), yaşın ilerlemesine paralel olarak başarı oranın azaldığını biliyoruz. İnfertilitenin nedeni onemlidir. Ozellikle sperm sayı, motilite ve morfolojisi ne kadar kotuyse başarı oranı o kadar duşuk olmaktadır. Doktorun deneyimi, laboratuar ekip ve alet donanımı başarı oranını etkileyen onemli faktorlerdir.
[h=3]Tup bebek tedavisinde hangi komplikasyonlarla karşılaşılır?[/h]Tup bebek tedavisinde karşılaşılan en onemli iki komplikasyondan biri fazla yumurta elde etmek icin verdiğimiz yumurtalıkları uyarıcı ilaclara yumurtalıkların aşırı cevap vermesidir. Ovaryal hiper sitimulasyon sendromu (OHSS) denen bu durum ciddi bir komplikasyondur. Dereceleri vardır, ileri derecede bir hipersitimulasyon hasta hayatını tehdit edebilir. Diğer onemli komplikasyon coğul gebeliktir. Her ne kadar bu konuda yeterli bilgisi olmayan hastalar bir uygulama da iki veya uc cocuk isteseler de coğul gebelikler hem anne adayı icin hem de fetusler icin sakıncalıdır.
[h=3]Transfer edilen embriyo kalitesi iyi olmasına rağmen gebelik oluşmamasının nedenleri?[/h]Hastalara en zor izah edilen durum neden gebelik oluşmadığıdır. Hastalara işlem oncesi ve işlem sırasında bilgi verilirse de başarı oranlarının az olduğu soylenen hastalar bile, eğer tamamen gebeliğe odaklanmışlarsa gebelik oluşmadığında bu soruyu sormaktalar. Her şeyden once şunu ifade etmek gerekir dunyanın en gelişmiş tup bebek merkezlerinde bile başarı oranı %100 değil. Yapılan bircok calışmada gorulmuştur ki 30 yaşın altında, sağlıklı duzenli cinsel yaşamları olan ciftler bile istedikleri zaman gebe kalamıyor. Aylık gebe kalma oranı %20-25 cıvarında. Burada bildiğimiz ve bilemediğimiz bircok neden olabilir. Bu nedenle bu soruya net bir cevap vermek mumkun değildir.
[h=3]Başarısız bir tup bebek tedavisinden sonra ne kadar ara verip ikinci denemeye başlayabilirim?[/h]Tıbbi olarak başarısız bir uygulamayı takiben iki ay sonra ikinci bir uygulamaya gecilebilir. Fakat hastanın psikolojik ve ekonomik durumu da dikkate alınarak i bir uygulamaya gecmek gerekir.
[h=3]Embriyo dondurulmasının yararları?[/h]Transfer işleminde hastanın yaşına gore bir veya iki embriyo transferi yapılmaktadır. Transfer sonrasında elimizde iyi kalitede embriyo kalmışsa bu embriyolar ikili ve uclu gruplar halinde dondurulabilir. Dondurulan embriyolar yonetmeliğe gore uc yıl kadar saklanabilmektedir. Hasta gebe kalamadığında veya gebe kalıp doğurduktan sonra ikinci bir cocuk istediğinde hastanın rahim ici ucuz ve zahmetsiz bir tedavi metodu ile hazırlanır, dondurulmuş embriyo cozulerek transfer edilir.
[h=3]Kac kez tup bebek tedavisi uygulanabilir?[/h]Hastanın yaşı ve over rezervi iyi ise belirli bir sınır koyulamaz. İki tup bebek uygulamasından sonra yeni bir uygulamaya gecmeden once, infertilite nedenlerinin ve başarısızlık nedenlerinin en ince detayına kadar gozden gecirilmesi gerekir. Yapılan calışmalarda uc veya dort uygulamadan sonra başarı şansının azaldığı bilinmektedir.
[h=3]Tup bebek tedavisinde yaş sınırı var mı?[/h]Over rezervi iyi ise 45-46 yaşlara kadar tup bebek uygulaması yapılabilir. Fakat yaşla birlikte başarı şansının azaldığını, 40 yaşından sonra başarı şansında ciddi bir azalma gorulduğunu goz onune almak lazım.
[h=3]Preimplantasyon genetik tanı (PGD) kimlere yapılır?[/h]Tup bebek uygulaması esnasında embriyoların genetik analizlerinin yapılıp sağlıklı olanların secilme işlemi olan PGD başlangıcta bazı genetik hastalıkların tanınması amacıyla kullanılırken, giderek kullanım indikasyonu genişlemiştir. Bu gun şu indikasyonlarla PGD yapılmaktadır:
Genetik veya kalıtsal bir hastalık taşıyıcılığı bulunan ciftlerde,
Onceki gebeliğinde kromozom anomalisi olanlarda
Gebeliğinin ilk uc ayında tekrarlayan duşuk yapmış olanlara
Tekrarlayan tup bebek uygulamalarında gebelik elde edilememiş ciftlere
Şiddetli erkek kısırlığı ile birlikte gorulen kromozom bozuklukları veya genetik hastalıklarda,
İleri yaş (35 yaş ustu) hastalara tup bebek uygulandığında
[h=3]Histeroskopi ne zaman yapılmalıdır?[/h]Histerosalpingiografi (HSG) de (rahim filminde) her hangi bir patoloji ile karşılaşılmışsa hem bunun daha iyi değerlendirilmesi hem de aynı anda tedavisi icin histeroskopi yapmak gerekir. HSG eski cekilmiş olabilir, hastanın ultrason muayenesinde polip, miyom gibi bir patoloji ile karşılaşılırsa yine histeroskopi yapmak gerekir. Peş peşe iki defa başarısız tup bebek denemesini takiben uterus kavitesini daha iyi değerlendirmek icin histeroskopi yapmakta yarar vardır.
[h=3]Cikolata kistleri (endometrioma) gebe kalmayı engeller mi? Tup bebek oncesi ameliyat edilmeli mi?[/h]Gerek endometriomalar (cikolata kistleri) gerekse de onların cok ufak formları olan evre 1, evre II endometriozis gebe kalmayı engelleyebilir. Evre arttıkca infertilite ile ilişki de artar. Cikolata kistleri ne kadar buyukse, etrafla aralarında ne kadar yapışıklık oluşmuşsa o kadar cok gebe kalmayı engelleyebilir. Capı 4 cm ve daha kucuk olan kistlerde ameliyat yapmamak gerekir. Capı 4 cm den buyuk kistler ameliyat edilmelidir. Ameliyatı takip eden ilk bir yıl gebe kalma şansının en fazla olduğu donemdir. Bu donemin iyi değerlendirilmesi gerekir.
[h=3]Hidrosalpinks varsa tup bebek uygulaması oncesi tedavi edilmeli mi?[/h]Hidrosalpinks iki taraflı vaya tek taraflı olabilir. Bu tabloda tekrarlayan pelvik enfeksiyonları sonrası tubanın en son kısmındaki fimbriaların kapanması ve tubanın son kısmının tıkanıklığı soz konusudur. Tubanın son kısmında bir genişleme ve sıvı birikmesi gorulur. Bu sıvı direkt olarak uterus kavitesine akar; endometrium ve embriyoya toksik etki gosterir, dolayısıyla IVF’de başarı oranını duşurur. Bu nedenle eğer hidrosalpins varsa tek taraflı veya cift taraflı olması fark etmez, IVF tedavisine başlamadan once bunun giderilmesi gerekir. Tedavi cerrahidir.
[h=3]Stres başarı oranını etkiliyor mu?[/h]Stresin tup bebek tedavisinde başarı oranını hafif de olsa negatif yonde etkilediğini savunan yazılar da var. Başarı oranını etkilemediğini ifade eden calışmalar da var. Fakat butun calışmaların birleştiği husus tedavi sonucu gebelik oluşmadığında ciftlerde ciddi bir stres oluşturduğudur. Bu kişiye ozgu bir durumdur, kimilerinde stres azdır, kısa zamanda kendini toplayabilir, kimilerinde gunluk deprasyon gorulur, uzun sure yas yaşayabilir. Bu tablo gunluk yaşam kalitesini, eşle ilişkilerini de etkileyebilir. Bu nedenle tup bebekle ilgilenen doktorların hastalarının psikolojik durumlarını goz ardı etmemeleri, gerektiğinde onlara destek olmaları gerekir.

[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]