Tup Bebek
Tup bebek ne demektir?
Kadın yumurtalarının dış ortama alınıp, laboratuarda sperm ile buluşturulması işlemine genel olarak tup bebek denir.
İnVitro Fertilizasyon ve Embriyo Transferi (İVF-ET) ne demektir?
Kadın yumurtalarının dış ortama alınmasından sonra her bir yumurtanın etrafına 50-100 bin sperm konarak dollenme işleminin sağlanmasına invitro fertilizasyon (İVF ya da genel anlamıyla tup bebek) denir. Daha sonra (yumurtaların toplanmasından 2-5 gun sonra) oluşan embriyonun (insan taslağı) rahmin icine yerleştirilmesine embriyo transferi (ET) denir.
Mikroinjeksiyon ya da ICSI (İntrasitoplazmik sperm injeksiyonu) ne demektir?
Toplanan ve laboratuar ortamına alınan her bir yumurtanın icine kıl kadar ince bir iğne ile tek bir spermin enjekte edilmesi yontemine ICSI veya mikroinjeksiyon denir. Daha sonra oluşan embriyo ET işlemine tabii tutulur.
Gunumuzde IVF mi yoksa mikroenjeksiyon yontemi mi daha fazla kullanılmaktadır?
Mikroenjeksiyon yani ICSI yontemi daha fazla kullanılmaktadır.
İnfertil yani bebeği olmayan ciftlerde tup bebek yapılması gereken durumlar nelerdir?
A) Tuplerde tıkanıklık
B) Standard tıbbi ve/veya cerrahi tedaviye cevap vermeyen Endometriozis / Endometrioma (Cikolata Kisti) vakaları
C) Erkekte spermle ilgili faktorler
D) Servikal yani rahim ağzıyla ilgili problemler
E) İmmunolojik yani bağışıklık sistemiyle ilgili problemler
F) Standard tedaviye cevap vermeyen acıklanamayan (idiopatik) infertilite vakaları
G) Standard tedaviye cevap vermeyen yumurtalıkla ilgili bozuklukları (yumurtlamama vb) ve Polikistik Over Sendromu
H) Genetik yani kalıtımla ilgili bozukluklar
İ) Uterus yani rahimle ilgili problemler
Yukarıda bahsedilen standard tedavi ne demektir?
Kadının yaşına ve birtakım başka faktorlere bağlı olarak değişen sayıda (ortalama 3-6 siklus yani adet donemi) yumurtama tedavisi + zamanı ayarlanmış cinsel ilişki veya yumurtlama tedavisi + rahim ici aşılama (intrauterin inseminasyon)
Aşağıda IUI (intrauterin inseminasyon=rahim ici aşılama) gorulmektedir.
Tuplerle ilgili cerrahi tedavi uygulanan infertil bir kadında hangi bulgular varsa, gebelik oranları duşuktur?
A) 3 cm'den buyuk hidrosalpinks yani tupun fimbria denen yumurtalığa yakın olan ucunun tıkanması sonucu tupun icinin sıvı dolu olması. Bu nedenle bu tip hastalarda tup bebek uygulanacaksa, embriyonun rahme yerleşmesini engelleyebilecek bir durum olduğundan, bu durumdaki tuplerin ameliyatla cıkarılması veya uterusa yakın tarafından bağlanması gerekebilir.
B) Belirgin fimbrianın yani yumurtayı tup (rahim kanalı) icine alması gereken yapının olmaması
C) Distal tup tıkanıklığı sonrası salpingostomi ameliyatı yapılması yani tupun yumurtalığa yakın ucunun tıkanmasının bir tur ameliyat yontemiyle acılması
D) İsteğe bağlı tup ligasyonu yani tupun kapatılması sonrasında 4 cm'den az tup uzunluğu olması. Bu durumda ameliyatla tup acılsa bile şans azdır.
E) Koter kullanılarak yani elektrikle yakılarak yapılan tup ligasyonundan (bağlanması) sonra tupun acılması ameliyatı
F) Tekrarlayan Dış gebelik ler
G) Tupleri ve/veya yumurtalıkları yoğun olarak tutan Endometriozis hastalığı
Tup bebek tedavisinde kadın yaşının etkisi nedir?
37-38 yaşından buyuk kadınlarda tup bebek tedavisinin başarı oranları yaş arttıkca belirgin bir şekilde duşmektedir.
Over (yumurtalık) rezervi duşuk ya da kotu ne demektir?
Yumurtalıkta kaliteli yumurtaların az olması demektir.
Over rezervi hangi durumlarda duşer?
İleri yaş, tek yumurtalığın olmaması, Endometriozis / Endometrioma (Cikolata Kisti) olması, tekrarlayan yumurtalık ameliyatları
Over rezervini tahmin ettiren testler nelerdir?
Adet doneminin 2. gununde FSH ve estradiol duzeyleri, AMH (Antimullerian hormon), inhibin duzeyleri, yine 2. gun yapılan ultrasonda yumurtalıklarda antral follikul denen oncu yumurta sayısının az olması.
Kalıtsal bir hastalığı olan ciftte tup bebekte hangi yontemler yararlıdır?
Preimplantasyon genetik tanı (PGD) denilen yontemle transfer edilecek embriyodan alınan bir hucrede genetik testler yapılabilir ve sağlam olan embriyo transfer edilir. Bir başka yontem de başka bir vericiden (donor) sperm ya da yumurta bağışı yoluyla tup bebek tedavisi uygulanmasıdır.
Neden tup bebek tedavilerinde genellikle cok yumurta (oosit) elde etmek yumurtlamayı arttırıcı (ovulasyon induksiyonu) ilaclar kullanılır?
Embriyo transferinden sonra başarılı gebelik oranları 3 embriyoya kadar yerleştirilen embriyo sayısıyla direkt orantılıdır. Ayrıca cok yumurta alınması fazla olan yumurtaların ve embriyoların dondurularak saklanmasını sağlar. Bu da birden fazla tup bebek tedavisi yapılması gerektiğinde hem riskleri hem de masrafları azaltır.
Tup bebek tedavilerinde yumurtlamanın arttırılmasında (ovulasyon induksiyonu) kullanılan ilaclar nelerdir?
Klomifen, Gonadotropin salgılatıcı hormon agonisti, Gonadotropin salgılatıcı hormon antagonisti, human menopozal gonadotropin, rekombinant gonadotropin, human koryonik gonadotropin, aromataz inhibitoru gibi
Tup bebek tedavisi ne kadar surer?
Kısa protokolde ortalama 12-14 gun, uzun protokolde ise 20-22 gun surer. Ultra uzun protokol daha da uzun surer.
Tedavi sırasında takip nasıl yapılır?
Takibin esasını vajinal yoldan yapılan ultrason ile yumurtaların buyumesinin değerlendirilmesi oluşturur. Yardımcı olarak kanda hormon duzeylerinin (estradiol=E2) olculmesi gerekebilir.
Yumurta toplanması işlemi nasıl yapılır?
Coğu zaman anestezi altında vajinal ultrason eşliğinde ultrason probuna takılan bir iğne aracılığıyla yapılır.
Embriyo transferi (ET) nasıl ve yumurta toplanmasından kac gun sonra yapılır?
ET sırasında mesanenin dolu olması istenir. Karın yolundan yapılan ultrason eşliğinde bir katetere yuklenen embriyolar rahim icine verilir.
ET işlemi yumurta toplanmasından sonra; 2-4 hucreliyken 2. gunde, 8 hucreliyken 3. gunde, compaction donemindeyken 4. gunde veya blasokist donemindeyken 5. gunde yapılabilir.
Aşağıda 2, 4, 8 hucreli embriyolar gorulmektedir.
Transferin kacıncı gun yapılacağına elde edilen embriyo sayısı ve kalitesine gore karar verilir.
Transfer işleminden sonra ilac kullanılır mı?
Transfer işleminden sonra embriyo implantasyonunu (rahime tutunma) arttırmak icin başta progesteron olmak uzere değişik ilaclar kullanılabilir.
Gebeliğin oluşup oluşmadığı ne zaman belli olur?
Embriyo yerleştirme işleminden 10-12 gun sonra kanda gebelik testi (Beta HCG) yapılarak gebeliğin oluşup oluşmadığına bakılır.
Erkeğin menisinde hic sperm bulunmazsa tup bebek denenebilir mi?
Erkek menisinde hic sperm bulunmamasına azospermi denir. Bazı durumlarda TESE, TESA, MESA gibi yontemlerle testislerden kucuk bir ameliyatla sperm bulunmaya calışılır, bulunursa tup bebek yapılabilir. Bu erkeklerde Y kromozomunda mikrodelesyon denen bozukluğa neden olan AZF bolgeleri incelenebilir
Embriyo gelişmesi ve rahime yuvalanması olasılığını arttırmak icin neler denenebilir?
Etkinlikleri değişik olabilen assisted hatcing, embriyo glue, ko-kulturler, sperm mıknatısı gibi yontemler kullanılabilir.
Yumurtlamayı arttırıcı ilac kullanmadan tup bebek yapılabilir mi?
Evet. Ozellikle ileri yaş bayanlarda yuksek doz ilac kullanılmasına rağmen yeterli yumurta gelişmezse, bu yontem (ilacsız tup bebek) denenebilir.
İnvitro maturasyon ne demektir?
Ozellikle polikistik over hastalarında matur yani olgun olmayan yumurta elde edilmesi ihtimali yuksektir. Bu durumda olgun olmayan bu yumurtaların laboratuar ortamında olgunlaştırılması işlemine invitro maturasyon denir.
OHSS (Ovarian hiperstimulasyon sendromu) ne demektir?
Tup bebek tedavisi sırasında cok fazla sayıda yumurta gelişmesi neticesinde; yumurtalıkların cok buyumesi, karın ağrısı, karın boşluğunda sıvı birikmesiyle kendini belli eden bir durumdur.
[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]