Ruhsal Travma, kişinin karşılaştığında fiziksel butunluğune zarar geleceğini duşunduğu, dehşete duştuğu, şok olduğu, anlam veremediği beklenmedik olumsuz olayların yol actığı etkilere denmektedir. Ağır bir trafik kazasından sonra kişinin kazayı ruyalarında gormeye devam etmesi, gun icinde rahatsız edici şekilde sık sık olayın aklına gelmesi, uzun sure trafiğe cıkmak istememesi gibi etkiler ruhsal travma gostergesi olabilir. Aile icinde şiddete tanık olan bir cocuk da olayın ardından kendini surekli diken ustunde hissedebilir, kolay korkup irkilebilir, kabuslar gorebilir.

Dunyada ruhsal travma kavramı ilk olarak I. Dunya Savaşı sonrasında savaştan geri donen askerlerin yaşadıkları buyuk sıkıntılar sayesinde tanımlanmaya başlamıştır. II. Dunya Savaşı ve Vietnam Savaşı'ndan donen asker ve gazilerin hayatlarının medyada da işlenmesiyle birlikte travma sonrası stres bozukluğu gundeme gelmeye başlamıştır. Savaştan yıllar sonrasında bugun bile halen daha travma sonrası stres bozukluğu belirtileri olan eski askerler vardır. Ulkemizde de buyuk kayıplar verilen Adapazarı depreminden sonra travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) konusu daha onemsenmeye başlanmıştır. Stres Bozukluğu Belirtileri
Olayın gercekleşmesinden veya tanık olunmasından 3 hafta icinde en az iki gun, en fazla bir ay boyunca kişi aşağıdaki tepkileri veriyorsa, buna Akut Stres Bozukluğu diyoruz.

Duygusal tepkisizlik
Cevresinde olan bitenlerin farkına varmama
Gercekten kopma hissi
Kendine yabancı hissetme
Olaya ilişkin detayları hatırlayamama, neler olduğunu, orada kimlerin olduğunu, neler konuşulduğunu anımsayamama
Olayı tekrarlayıcı bicimde kabuslarda, hayallerde zihninde yaşatıp huzursuz olma
Cevresindeki nesneleri ve kişileri, olayla ilgili ayrıntılara benzetme
Uykuya dalmakta gucluk cekme
Akut Stres Bozukluğu bazı durumlarda Travma Sonrası Stres Bozukluğu'na donebilir. Travma Sonrası Stres Bozukluğunda kişinin bu şikayetleri dort haftadan uzun surer.

Olayı kabuslarda gorme
Olayı gun icinde yeniden oluyormuş gibi yaşama, duş ve hayaller gorme
Olay hatırlandığında psikolojik ve fizyolojik sıkıntıya girme
Olayla ilintili kişilerden ve mekanlardan kacınma
Geleceği olmadığını hissetme
Kolay irkilme
Huzurluk
Cabuk sinirlenme
Yaptığı işe odaklanamama
Uykuya dalmakta gucluk
Başkaları tarafından anlaşılmadığını hissetme
Kimlerde gorulur?
Kimlerin ruhsal travma gecirip gecirmeyeceği onceden bilinemez. Ruhsal travma, kişiler icin olaylara ozgudur. Her tehlikeli bir olay atlatan kişide travmadan sonra stres bozukluğu gorulmez. Bir kişi belirli bir olay sonrası stres bozukluğu yaşarken, diğer bir kişi bu olaydan etkilenmeyebilir, fakat başka bir olaydan sonra stres bozukluğu yaşayabilir. Kişilik mizacı olarak kendilerini hassas, kırılgan, gucsuz olarak nitelendiren kişilerin stres bozukluğu yaşama ihtimalleri daha yuksektir. Yuksek suc oranı olan cevrelerde yaşayan kişilerde de TSSB'na daha sık rastlandığını gormekteyiz.

TSSB sinsidir. Bazı kişilerde olaydan hemen sonra stres bozukluğu gorulmese de, yıllar yıllar sonra bir tetiklenme ile kişi travma stres bozukluğu yaşayabilir.
Genellikle ne tur olaylardan sonra gorulur?

Savaşlar, teror olayları, işkenceye maruz kalma
Doğal afetler (deprem, sel, tsunami, yangın)
Olumcul hastalıklara yakalanma (AIDS, SARS)
Kazalar (ucak kazası, trafik kazası, işyeri yaralanmaları)
Beklenmedik olumler
Cinsel taciz, tecavuz
Nasıl hissedilir?
Orneğin, kişi ruhsal travmaya sebep olan cinsel taciz yaşadıysa bu olayı istemediği halde nedensizce sık sık hatırlayabilir. Hatırladığında ciddi sıkıntı yaşar. Uyku duzeni bozulur, geceleri bu olayı kabuslarında gormemek icin uykuya dalamaz. Gun icinde yaşadığı olayı hatırlatan bir ses, televizyonda bir goruntu, gercek bir kişiyle karşılaştığında goğsu sıkışır, nefes alamayacakmış gibi olur, titremeye ve ağlamaya başlayabilir. Yalnız kalamayabilir. Depremi travmatik bir olay olarak yaşamış bir kimse ise televizyondaki enkaz goruntulerine bakmakta cok zorlanabilir, depremi yaşadığı bolgeye yaklaşamaz, yeni bir hayat kurduysa o zamanki komşularıyla bile goruşmeyi istemeyebilir. Bazen kişi hayatına devam edemeyecek hale gelebilir. Gozlerinin onunde işlenmiş bir cinayete tanık olmuş bir kişi, “Nicin bir şeyler yapmadım? Keşke engel olsaydım?” duşunceleriyle cinayeti onleyememiş olmanın sucluluğuna hapsolabilir. “Keşke yapsaydım”, “Neden yapmadım?” gibi duşuncelerle travma sonrası stres bozukluğu olan kişilerde sıklıkla karşılaşırız.
Tedavi icin?
Kişinin yaşadığı veya tanık olduğu bir olay karşısında dehşete duşmek fazını gecirip, olaya gercekci bir anlam vermek fazına gelmesine yardımcı olmak terapinin ana hedefidir. Kişinin cok huzursuzluk yaşadığı durumlarda ilac tedavisi onerilebilir. Coğu zaman ilac tedavisi ve psikoterapi birlikte yurutulur. Danışan-terapist guveninin sağlanması kritiktir. Terapistin gorevi Travma Sonrası Stres Bozukluğu yaşayan kişinin duygularını sistemli bir şekilde dışa vurumu icin uygun ortam yaratmak, kişinin duygularını gecerli kılmak, kişinin yakınlarıyla iletişimini kuvvetlendirmek ve eskiden kacındığı durumlarda artık cesaretle kalabilmesini desteklemektir.

Uzman Klinik Psikolog
Canan Devletkuşu Sayıoğlu

[h=2]Bursa Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]