Tiroid bezi, vucudun metabolizmasını ayakta tutan hormonları yapar. Kasların calışması, alınan gıdaların yakılması, duşunme, barsakların ve kalbin calışması, vucudun kan yapımı ... gibi faaliyetlerin tumu, normal bir metabolizma ile mumkundur. Az calışması Hipotiroidi, cok calışması Hipertiroidi olarak bilinir.
A. HİPOTİROİDİ ( "Guatr tembelliği") :
Hipotiroidi halk arasında "guatr tembelliği" olarak bilinmektedir. Eğer tiroid bezi az calışırsa, yani T3 ve T4 hormonları ihtiyacı karşılayamazsa,metabolizma duşer : alınan gıdalar yakılamaz, kişi aşırı kilo alır, alınan gıdalar yakılamayınca enerji uretimi duşer, kaslar gucsuz olur:
a. Hasta cabuk yorulur, kalp yavaşlar,
b. Barsaklar calışmaz, hasta kabızlıktan ve şişkinlikten yakınır.
c. Hasta kendisini dinc tutamaz, TV seyrederken bile uyuyakalır.
d. Kansız olur, sacları dokulur, tırnakları kırılır,
e. Kadın hastanın adet duzeni bozulur.
f. Aldığı gıdaları yakamaz, harcayamaz. Yağ olarak depolar. Hasta kilo almaya başlar.
Hipotiroidinin en bilinen sebebi, bir bağışıklık sistemi hastalığı olanHashimoto Hastalığıdır. Diğer sebepleri gecirilmiş tiroid ameliyatları veboyun bolgesine uygulanan radyoterapiler ile zehirli guatr ya da tiroid kanseri nedeniyle uygulanmış olan radyoaktif iyot (atom) tedavileri olabilir.
HASHİMOTO HASTALIĞI : Genc yaşlarda başlayabilen bir bağışıklık sistemi hastalığıdır. Kronik tiroidit olarak bilinir. Yani yıllarca surer. İnsanı mikroplara ve kanser hucrelerine karşı korumakla gorevli bağışıklık sistemi, bir şekilde tiroid bezesinin hucrelerini de yabancı sanır ve zaman zaman saldırıya gecerek tiroid bezini tahrip eder.
Tiroid bezi, vucudu zinde tutan hormonları devamlı uretir, kendi icinde depolar, ihtiyac olduğunda kana salgılar. Bağışıklık sistemi tiroid bezine saldırıp onu tahrip ettiğinde depolanmış hormonlar kana salınır. Gecici bir aşırı yuksek hormon duzeyi oluşur : carpıntı olur, eller titrer. Kan testlerinde T3 ve T4 hormonları yuksek cıkar. Bu gecici tabloya bakılarak, tiroidin aşırı calışmasına bağlı bir hastalık (hipertiroidi) var sanılabilir. Oysa bu, gecici bir durumdur. Hastanın yaşı ilerledikce, bu saldırıların sayısı arttıkca, tiroid bezi tahrip olur, hormon yapamaz hale gelir. Kandaki T3 ve T4 hormon duzeyleri artık devamlı olarak duşuk duzeydedir, buna reaksiyon olarak TSH hormonu duzeyi yukselir. Ultrasonografi ve Anti-TPO gibi bazı kan testleriyle tanı konulur. Tedavisi, eksilen hormonu yerine koymak suretiyle, yani hap şeklinde alınan T3 ve / veya T4 hormonlarıyla yapılır.
AMELİYAT VEYA RADYOAKTİF İYOT TEDAVİSİ SONRASI :
Oluşumu şoyledir.
a.Ameliyatla ya tiroid bezi tumuyle alınmıştır veya cok azı kalmıştır. Yeterli hormon uretimi mumkun değildir.
b. Ya da, zehirli guatr da denilen hipertiroidi , radyoaktif iyot(atom) ile tedavi edilmiştir, bu nedenle iş gorecek tiroid hucreleri tahrip olmuştur. Hormon uretimi ya azalmıştır, ya da durmuştur.
c. Bazen de daha cocuk iken yuz ve boyun bolgesine uygulanmış olanradyoterapi(ışın tedavisi) cocuk buyudukce etkisini gostererk hormon yetersizliğine sebep olur.
Her uc durumda da vucut kendi ihtiyacı olan T3 ve T4 hormonlarını yapamaz hale gelir.
Ameliyat veya radyoaktif iyot (atom) tedavisi sonrası hipotiroidi, hasta tedaviye uyum sağladığı takdirde gorulmez . Hekim hastasına bu hormonları hap olarak verir. İlac alınırken, yeterli dozu tayin etmek uzerezaman zaman kan testleri yapılır. Hasta bu aşamada uyum gostermezse, ilac almaz veya test yaptırmadığı icin yetersiz ilac aldığı farkedilmez ise, hipotiroidi ortaya cıkar. Hipotiroidi tablosu gelişince, hasta kilo almaya, uyuklamaya, cabuk yorulmaya başlar. Bu tur tedavilerde, hastanın hekimiyle uyum icinde olması şarttır. Ameliyat veya atom tedavisi sonrasında guatr tembelliği, yani hipotiroidi ortaya cıkarsa, yapılacak tedavi T3 ve/veya T4 hormonlarını, kan testi kontrolleri altında, hap olarak vermekten ibarettir.
B. HİPERTİROİDİ ( "Zehirli guatr") :
Halk arasında "zehirli guatr" denilen hastalık tablosudur. Kanda dolaşan T3 ve T4 hormon seviyesi, ihtiyacın uzerindedir. Dolayısiyle metabolizma artmıştır. Yenilen gıdalar enerji uretimi icin hemen yakılır. Enerji uretimine yenilen gıdalar yetmez, vucuttaki yağ ve proteinler yakılmaya başlanır.
a. Hasta iyi yediği halde kilo kaybetmeye başlar.
b. Enerji uretimindeki fazlalık kaslarda fazla aktiviteye neden olur, bu yuzde kalp cok daha hızlı calışmaya başlar. Normalde dakikada 60-80 kez vuran kalp, dakikada 90-120 kez carpmaya başlar.
c. Bazen ekstra vuruşlar, carpıntı şeklinde hissedilir.
d. Hastanın elleri sık frekansla, ince bir şekilde titrer.
e. Tum duyu organları algıda hassaslaşır: kalabalık ve ses rahatsız etmeye başlar, kişi sinirli olur.
f. Barsaklar da daha hızlı calıştığı icin, hasta buyuk apteste daha sık cıkmaya başlar.
g. Adet duzeni bozulur.
Tiroid bezinin aşırı hormon yapmasının belli başlı iki sebebi vardır :
1. Yukarda sozunu ettiğim Basedow-Graves hastalığı. Burada tiroid hucrelerini devamlı hormon yapsın diye uyaran bir madde vardır dolaşan kanda. Tiroid bezi diffuz olarak buyur. O kadar buyur ki, tiroid bezi, karşıdan bakınca bile gorulur. İcinde noduller yoktur. Başka bir yan etki ile, gozler de one cıkar, irileşir, parlaklaşır ( Buna tıp dilinde "ekzoftalmi" denmektedir ).
2. Tiroid icinde bir nodulun fazla hormon yapması. Bu nodul tek olursaToksik adenom adı verilir. Ama bazen tiroid icinde cok sayıda nodul vardır ve bunlardan biri ya da ikisi fazla hormon yapmaktadır. Nodulun zehirli guatra yol acacak kadar hormon yapması onun buyukluğune bağlıdır. Genelde capı 3 cm'ye ulaşan nodullerin yaptığı hormonlar, zehirli guatr belirtilerini ortaya cıkaracak kadar coktur.
Hipertiroidi tedavisi : Hipotiroididde eksik olan hormonu yerine koymak yeterliydi. Ama zehirli guatr da denilen hipertiroidinin tedvisi icin 3 secenek vardır :
a. İlac tedavisi. Zehirli guatrın birinci sıra tedavisi ilaclarla yapılır. Hormon yapımını engelleyen bu ilaclar ( ki, piyasada Propycil tablet ve Thyromazol tablet olarak varlar), gereken dozlarda verilerek zehirli guatra ait belirtiler yok edilir. Ama bu ilaclar yıllarca kullanılacak ilaclar değillerdir. Guatrı daha da buyuturler, mikroplara karşı koruyan bazı kan hucrelerinin yapımını durdurarak akut enfeksiyonların ortaya cıkmasına, mesela boğazın şişip ateşin yukselmesine sebep olabilirler. O nedenle genelde ya ameliyata hazırlamak icin kullanılırlar, ya da bazı ozel durumlarda 1-2 yıllığına kullanılırlar. Kalp hızını duşurmek icin de beta-bloker denilen, kalbi yavaşlatan başka ilaclarla ( mesela ticari adıylaDideral tablet ile) kombine edilirler.
b. Ameliyat. Kesin iyileşmeyi sağlayan yontemdir. Her iki tip hipertiroidide uygulanabilir. Eskiden ehil olmayan ellerde, ses kısıklığı, ellerde kasılma gibi komplikasyonları olabiliyordu. Ama bugunku bilgi ve tekniklerle bu asgariye inmiştir. Son yıllarda bir de "sinir probu" girdi ameliyathanelere, ki, bu alet kullanıldığında "ses siniri" ile ilgili bir sorun olmaması gerekir. Guatr buyuk ve hipertiroidi varsa, hasta genc ise, ameliyat tercih nedenidir.
c. Radyoaktif iyot tedavisi. "Atom tedavisi" diye bilinen yontemdir. İyot elementi, vucutta sadece tiroid bezi tarafından tutulur ve kullanılır. Buna dayanarak, fazla calışan ya da kanserli olan tiroid hucrelerini tahrip etmek, yok etmek icin "radyoaktif iyot" kullanılır. Radyoaktif hale getirilen iyot, tiroid hucresinin icine girdiğinde, o hucreyi icinden bombardıman eder, tahrip eder. Boylece hormon yapamaz hale gelir. Vucudun bu hormona yine de ihtiyacı olduğu icin, T3 ve / veya T4 haplarıyla eksiklik giderilir.


[h=2]İstanbul Genel Cerrahi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]