STARVASYON DİYETLER
Unlulerin toplum tarafından ornek alındığını bilmesi ve surekli olarak ekranlarda olmaları dış gorunumlerine biraz daha onem vermelerini gerektiriyor olabilir. Doğru ya da yanlış, tartışılır. Ancak, kişi işini layıkıyla yapıyorsa fiziksel gorunumun pek de onemi yok kanaatindeyim. Nice sanatcı, muzisyen, oyuncu fazla kilolarından şikayetci. Bu durumun farkında olmalarına rağmen sorunun uzerine giderler veya gitmezler, kilo verirler veya vermezler. Bu durum tamamen kişinin kendi sağlığı ile ilgili bir olaydır ve hicbir zaman icin mesleklerinin onune gecmemelidir. Bu uğurda kısa sureli diyetler yaparak sağlığını hice sayan unluler topluma da kotu ornek olarak Goethe'nin sozunu doğrulamaktadır.
İnsanlar para kazanmak icin sağlıklarını kaybederler, sonra ise sağlıklarını geri alabilmek icin kazandıkları paralarını harcarlar... Johann Goethe
Şişmanlık Nedir, Nedenleri ve Komplikasyonları Nelerdir?
Dunya Sağlık Orgutu'nun sağlık raporunda şişmanlık, vucutta fazla miktarda yağ birikmesi sonucu ortaya cıkan ve mutlaka tedavi edilmesi gereken bir sağlık sorunu olarak tanımlanmaktadır. Aşırı besin alımı, yetersiz fiziksel aktivite, kalıtım, hormonal nedenler, psikolojik sorunlar, sigarayı bırakma, alkol kullanımı gibi faktorlere bağlı olarak gelişen şişmanlık tek başına olduğu gibi komplikasyonları ile de yaşam suresini kısaltan ve yaşam kalitesini duşuren ciddi bir hastalıktır. Komplikasyonları arasında ilk akla gelenler: Kalp - damar hastalıkları, hipertansiyon, şeker hastalığı, bazı kanser turleri, solunum rahatsızlıkları, karaciğer yağlanması, safra kesesi hastalıkları, eklem hastalıkları, adet duzensizlikleri, kısırlık... şeklinde sıralanabilir.
Kişiye Ozel Tedavinin Onemi?
Multifaktoriyel bir hastalık olan şişmanlığın tedavisinde multidisipliner bir yaklaşım gerekmektedir. Dahiliye uzmanı veya endokrinolog, diyetisyen, fizyoterapist ve psikolog ile ekip halinde tedavi edilmesi durumunda daha sağlıklı sonuclar alınmaktadır.
Ote yandan her gun gazete, dergi, televizyon gibi kitle iletişim araclarında onlarca şok diyetler ile karşılaşılmaktadır. Genel ilkeleri benzer olmakla birlikte, diyet mutlaka kişiye ozel olarak hazırlanmalıdır. Cunku herkesin metabolizması birbirinden farklıdır, tıpkı parmak izi gibi. Kişiye ozel diyet listeleri diyetisyenler tarafından hazırlanmalıdır. Diyetisyenler aldıkları eğitimin gereği olarak beslenme programını kişiye gore ayarlayabilen, aynı zamanda zayıflama diyetlerini yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı sağlayabilecek şekilde duzenleyebilen kişilerdir.
Şişmanlık Tedavisi ve Starvasyon Diyetler
Zayıflama diyetlerinde temel ilke, bir yandan alınan enerjinin sınırlandırılması ile besin gereksinimlerinin karşılanması, diğer yandan fiziksel aktivite ile enerji harcanmasının artırılmasıdır. Gunluk enerji alımının kısıtlanması, obezitenin tedavisinde en uygun yontemlerden birisidir. Ancak bu amacla kontrolsuz olarak kullanılan ve kısa surede hızlı ağırlık kaybını hedefleyen cok duşuk kalorili ve bilimsel olmayan diyetler ceşitli komplikasyonlara neden olmaktadır.
Ağırlık kaybının gecmişine bakıldığında; midede hacim oluşturan posa tabletlerinin sindirim sisteminde tıkanmalara, kafein ve amfetaminlerin bağımlılığa, cok duşuk kalorili diyetlerin ve sindirim sistemine yapılan cerrahi mudahalelerin besin oğesi yetersizliklerine, protein diyetlerinin bobrek ve kalp problemlerine, kalp yetmezliği sonucu olumlere neden olduğu gorulmektedir.
“İsvec Diyeti, Bridget Jones Diyeti, Hollywood Diyeti, Beverly Hills Diyeti, Manken Diyeti, Lahana Corbası Diyeti, Burclara Gore Diyet, Sarı Kırmızı Diyet, Kan Grubu Diyeti, Amerikan Kalp Vakfı Diyeti, Atkins Diyeti, Acil Diyet, Son Şans Diyeti” ve daha yuzlerce garip isimli veya isimsiz diyet. Peki, bu kadar cok diyet listesi ortalarda dolaşırken neden hala insanların kilo problemi var? Cunku bu tip diyetlerin coğu başlangıcta hızlı kilo kaybı sağlasa da, kısa bir sure sonra bu kilolar fazlasıyla geri alınmaktadır. Vucut ağırlığının hızlı kaybı; yağsız vucut kitlesinin daha cok kaybına, bazal metabolizma hızının azalmasına, kaybedilen ağırlığın korunmamasına, bazı minerallerin duzeylerinin duşmesine neden olmakta ve olumle sonuclanabilmektedir. Bu tip diyetler sağlığa zarar vermenin ve metabolizmanın bozulmasını sağlayarak omru kısaltmanın yanı sıra, kişinin ben bu işi başaramıyorum diyerek umutsuzluğa kapılmasına neden olmaktadır.
Hatalı Diyetin Diyetini Odemeyin!
Gercek ağırlık kaybı vucuttaki yağ kitlesinin azalması ile mumkundur. Kas ve su kitlesindeki kayıplar hem sağlık acısından risklidir hem de kalıcı ağırlık kaybına neden olmamaktadır. Ağırlık kaybının hızlı olması oncelikle su, sonrasında kas kitlesindeki azalma ile ilişkilidir. Dengeli diyetlerde yağ, cok duşuk oranlarda karbonhidrat iceren (ketojenik) diyetlerde su ve aclık halinde kas kaybı olmaktadır.
Zayıflama alanı cok geniş bir yelpazede iş olanağı sağlamaktadır. Diyet / light urunlerden zayıflama ilaclarına, aktarlarda bulunan karışımlardan ameliyatlara, spor aletlerinden zayıflama caylarına kadar cok geniş bir pazar soz konusudur. Kimisi cıkıp tek tip diyetler, protein ağırlıklı formulalar, bitkisel tabletler, %100 doğal urunler onermekte; kimisi de bazı iğneler ile kişileri zayıflattığını iddia etmektedir.
Doğru Hedef Belirleyin!
Dunya Sağlık Orgutu aylık ağırlık kaybını 2 – 4 kg arasında olması gerektiğini vurgulamaktadır. Kişi cok şişmansa, ameliyata hazırlanacaksa, kişide kiloya bağlı olarak herhangi bir sağlık problemi oluşmuş veya oluşma surecinde ise, doktor ve diyetisyen gozetiminde ayda 6 kg verdirilebilir. Daha fazla ağırlık kaybının faydadan cok zarar vereceği asla unutulmaması gereken, cok ciddi bir konudur. Kimse 10 senede aldığı kiloları 10 gunde vermeye kalkışmamalı, sabırla tedavinin uzerine gitmelidir. Zayıflamanın temelinde eğitim yer almaktadır. Dahiliye uzmanı veya endokrinolog kontrolunde yapılacak klinik muayenenin ardından elde edilen kan tahlil sonucları yorumlanarak, kişi diyetisyen eşliğinde tıbbi beslenme tedavisine alınmalıdır. Egzersiz ve davranış değişikliği tedavisinin yerleştirilmesi ile hedefe ulaşılmalı ve kişi koruma programına alınmalıdır. 3 ay suresinde diyet, egzersiz ve davranış değişikliği tedavisi uygulanmadan kimseye ilac tedavisi ve/veya cerrahi tedavi uygulanmamalıdır.
Sonuc olarak; zayıflama programı kişiye ozel, bireyin benimseyip, yaşam tarzı haline getirerek uygulayabileceği, yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazandırabilecek ozellikte olmalıdır. Ayrıca obezitenin tedavisinde tek başına diyet tedavisi yeterli olmamakta, beraberinde egzersiz programı ve davranış değişikliği tedavisi de gerekmektedir. Aşağıda beslenme konusunda doğru bilinen yanlışlara ve diyetisyenlere sıkca sorulan sorulara birkac ornek yer almaktadır:
Balın Sıcak Su ile İcilmesi Yağ Yakar
Ozellikle ev hanımları arasında, balın sıcak su ile birlikte icilmesi durumunda yağ yaktığı gibi genel bir goruş vardır. Ust solunum yolları enfeksiyonlarında iyileştirici etkisi olsa da yağ yakma gibi bir ozelliği bulunmaz. Ote yandan bağırsakları yumuşatarak kabızlığı onlemeye yardımcı olur. Bu durum ağırlıkta azalmaya yol actığı icin hemen yağ yaktığı yonunde goruşler duşundurse de gercek zayıflama yağ kaybı ile mumkun olabilmektedir. Ozetle, balın sıcak su ile icilmesinin sakıncası yoktur ama yağ da yakmaz.
Yemekle Birlikte Su İcilmemelidir
Beslenme konusunda sıkca tartışılan konulardan biri de; yemek yerken su icelim mi? Eğer ki kişinin yemek yerken su icme alışkanlığı varsa bunu devam ettirmelidir. Ancak tuketmiyorsa kendini de zorlamamalıdır. Kimi yazılarda yemekle birlikte fazla su icmenin mide hacmini genişleteceği, o nedenle yemek oncesi, yemek esnası veya yemek sonrasında fazla su icilmemesi gerektiği vurgulanmaktadır. Zaten yeterli oranlarda su icmeyen Turk toplumu icin bu gibi acıklamalar son derece yersiz. Mide zaten cok esnek bir yapıdadır. Doldurulunca genişler, boş kalınca buzuşur.
Ote yandan soğuk suyun yağları dondurduğu, sıcak suyun ise yağların cozulup atılmasını sağladığı gibi yanlış goruşler de soz konusudur. Hatta bazı uzmanlar “yağlı tavayı soğuk su ile mi yıkarsınız” şeklinde soylemler ile kendilerini destekleyici sorular da yoneltirler. Aslında soğuk su (2ºC) mideyi yaklaşık 20 dakikada, ılık su (32ºC) 80 dakikada terk eder. Bu nedenle besinlerle olan etkileşimi daha fazla olacağı ve midede uzun sure kalarak doygunluk hissi vereceği icin ılık su sanki bir gomlek daha ustun gibi gorunmekte. Ama bu demek değildir ki; aman soğuk ya da sıcak su icmeyin. Yeter ki su icin…
Kepekli Urunler Kansızlık Yapar
Diyet posası (lifi), bitkilerin yapısında bulunan, sindirim sisteminde vucuda emilemeyen ancak organizma icin faydalı olan kısmıdır. Posa, sağlığın surdurulmesi icin faydalı, hastalıkları onleyici ve tıbbi beslenme tedavisinin bir bileşeni olarak gosterilmektedir. Diyet posası, sağlıklı beslenmenin onemli bir parcasıdır. Genellikle bircok vitamin ve minerali de icerdiğinden, posadan zengin beslenme sağlıklı bir yaşam tarzının da gostergesi sayılabilir. Yuksek posalı diyetlerle beslenen toplumlarda kalp hastalıkları, divertikul hastalıklar, hemoroitler, kolon kanserleri, şeker hastalığı, şişmanlık… nadir gorulmektedir. Diyet posası icin değişik yaş ve ozel durumlara yonelik tuketim standardı henuz belirlenmemekle birlikte son literaturlerde kadınlarda 30, erkeklerde 38 gram posa alımı uygun gorulmektedir.
Gunde 50 – 60 gramın uzerindeki aşırı tuketim ise kalsiyum, demir, cinko gibi bazı mineralleri bağlayarak vucuttan atılmalarına yol acabilir. Ote yandan besinler yolu ile bu denli bir tuketim pek mumkun değildir. Ancak, aktardan kepek alarak; corba, salata, yoğurt ve sebze yemeklerine fazlaca eklemek durumunda vucutta bazı besin oğelerinin emilimi olumsuz yonde etkilenebilir, kansızlık gibi durumlara yol acabilir. Normal şartlar altında surekli kepek ekmeği yemek, kepekli makarna tuketmek, aralarda kepekli biskuvi vs tercih etmek kansızlık yapmaz. Fakat kişide mevcut bir kansızlık durumu soz konusu ise; o takdirde kepekli urunler onerilmez.
Zayıflama Cayları ve Bazı Bitkisel Caylar Zayıflatır mı?
Bu cayların vucuttaki suyun atılmasını hızlandırıcı etkileri mevcuttur. Dolayısıyla kullanımları ile birlikte vucuttan fazla miktarda su idrarla dışarı atılacak ve bu durum zayıflama şeklinde algılanacaktır. Ancak şişmanlık; vucutta bulunan yağ miktarındaki artışı tanımlamaktadır. Halbuki bu tur caylar vucuttaki suyu kaybettirmektedir. Su icildiğinde tekrar eski kiloya geri ulaşılmaktadır. Ayrıca zayıflama amaclı kullanılan bu idrar sokturucu caylar veya otlar kabızlığa yol acmaktadır.
Diyet Yaparken Neden Yuzum Cokuyor, Neden İstediğim Yerden Kilo Veremiyorum?
Yağ hucrelerinin yoğun olduğu yerleri genetik yapı belirler. Dengeli bir diyet ve spor ile sorunlu bolgeleri eritmek / inceltmek mumkundur. Yalnız diyet yaparak, alınan enerji miktarını cok fazla kısıtlayarak kilo verme cabası, bedenin incelmesinden ziyade, yuzun cokmesi ile sonuclanmaktadır. Sabırlı olmak şart. Ancak sorunlu bolge vucudun yapısından kaynaklanıyor ise hicbir zaman incecik olamamaktadır.
Sadece Salata Yiyorum, Ama Kilo Veremiyorum. Neden?
Sadece sebzelerle beslenmek, yeterince protein almamak vucuttaki kasların kısmen kaybına yol acar. Bu da metabolizma hızının duşmesine yani daha az enerji harcanmasına yol acar. Sonucta ac kalınmasına rağmen kilo verilemez. Onerilen, farklı besin gruplarından ceşitlilik sağlayarak enerji acısından aşırıya kacmadan beslenmek ve spor ile diyeti desteklemektir.
Kabak Cekirdeği Bağırsakları Calıştırıp, Zayıflatır mı?
Ay cekirdeğinin 100 gramı 560 kkal. enerji vermektedir. Somut bir ornek vermek gerekirse; enerjisi yaklaşık bir butun somun ekmeğe tekabul etmektedir. Hem de hastalık gibidir, kişi elini verir kolunu kaptırır. Buna karşılık kabak cekirdeğinin zayıflatıcı etkisi olduğu, bağırsakları calıştırdığı, ay cekirdeği kadar zararlı olmadığı duşunulur. Sanılanın aksine kabak cekirdeğinin enerjisi daha yuksektir (100 gramı 610 kkal.). Hicbir zaman icin bağırsakları calıştırıcı, kabızlığı onleyici bir etkisi de yoktur. Ote yandan her iki cekirdek turu de kalp - damar sağlığı acısından zararlıdır. Kilo aldırıcı etkileri de goz ardı edilmemelidir.
Bol Bol Soda İcmek Zayıflatır mı?
Soda, sindirimi bir miktar kolaylaştırdığı icin ozellikle yemeklerden sonra tercih edilen bir icecektir. Ancak, hazmı kolaylaştıran bu iceceğin yağ yakıcı bir fonksiyonu bulunmamaktadır. Zayıflatıcı etkisi bulunmayan soda, aşırı miktarlarda icildiği takdirde iştah acıcı bir etki gostermektedir.
Ac Karına Limon veya Greyfurt Suyu İcmek Yağları Eritir mi?
Maalesef herhangi bir yiyecek veya iceceğin tuketilmesi ile vucuttaki depo edilen yağlardan kurtulmak mumkun değildir. Keşke kilo vermek bu kadar kolay olabilse… Beslenme tedavisi ve egzersiz programı birlikte surdurulmeden fazla kilolardan ve depo edilen yağlardan kurtulmak pek mumkun olmamaktadır. Test etmek cok kolay: Bir paket katı margarin uzerine limon veya greyfurt suyu dokulur ve beklenir. Yağda hicbir değişimin olmadığını fark edilecektir. Ozellikle mide rahatsızlığı olan bireylerin ac karına bu icecekleri icmesi zararlı olabilir. Cozumu bilimde aramak gerekir.
Ekmek, Pilav ve Makarnayı Kesmek Zayıflatır mı?
Zayıflama ile kilo vermek arasında onemli bir fark vardır. Onemli olan, ağırlık kaybının hangi dokulardan kaynaklı olduğudur. Eğer ki kas ve su kaybı sağlayan bir yontem uygulanıyorsa onun adı zayıflama değil, kilo kaybıdır. Şişmanlık vucuttaki yağ oranının fazlalığı olduğuna gore; zayıflamak icin vucutta depo edilen yağlardan kurutulmak gerekir. Ekmek, pilav ve makarna gibi tahıl urunleri kimyasal yapılarında bulunan hidroksil (OH) molekulu sayesinde su tutucu bir ozelliğe sahiptir. Eğer ki diyette bu besinlerin tuketimi fazla kısıtlanırsa vucut da su tutamayacağı icin kısa surede birkac kilo ağırlık yani su kaybedilir. Tabi vucuttaki %20'lik su kaybı sağlığı tehlikeye atacağı icin kişi savunma mekanizması olarak daha fazla su kaybetmez, kilo verememeye başlar. Sonrasında ise kaybedilen su vucuda geri alındığında eski ağırlığa geri donulur. Hatta uygulanan bu yanlış diyet sonrası daha bile fazlasına.
Light / Diyet Urunler Zayıflama Diyetlerinde Serbestce Tuketilebilir mi?
Bir urunun uzerindeki light veya diyet ibaresi o besinin gun icerisinde serbestce tuketilebileceği, enerjisinin olmadığı anlamına gelmemektedir. Sonucta lezzet veren birtakım oğeler (yağ, şeker, un, tuz...) mevcuttur. Unutmayınız ki bunlardan herhangi birinde yapılan bir azaltma diğerindeki artış ile kapatılmakta ve lezzet bu şekilde korunmaktadır. O nedenle besinler satın alınırken etiketleri iyi bir şekilde okunmalı ve yorumlanmalıdır. Uygun olan urun de serbestce tuketilmemeli, eşdeğeri olan başka bir besinin yerine tercih edilmelidir (Ornek: Light biskuvi yenilirse gunluk ekmek tuketimini azaltmak gerekir). Aksi takdirde farkında olunmadan yuksek oranda enerji alımına, dolayısıyla vucut ağırlığında artışa yol acabilir.
Karbonhidratlarla Proteinleri Karıştırmamalı mı?
Pratikte ve teorikte bu durum pek mumkun değildir. Ornek olarak bir sut kutusunun uzerindeki etiket bilgilerine bakıldığında icerisinde hem karbonhidrat hem de protein olduğu gorulur. Benzer bir durum yoğurt icin de gecerlidir. Hatta karbonhidrat diye bilinen pirinc ve makarna paketlerinin uzerindeki etiket bilgileri incelendiğinde protein de icerdiklerine tanık olunur. Demek ki ayırma diyeti temelinde yanlış. Bu durumda hic sut ve yoğurt tuketmemek gerekir. Peki ya kemik sağlığı? Dolayısıyla boylesi bir durum kişiyi yetersiz ve dengesiz beslenmeye surukler. Hem Turk beslenme alışkanlıklarına da aykırı bir durum soz konusudur: Bu durumda ne mantı ne de dolma yenilebilir.
Ac Kalmak Zayıflatır
Zayıflamak uğruna ac kalmak, oğun atlamak sanılanın aksine genelde vucut ağırlığında artış ile sonuclanmaktadır. Cunku yeterince beslenemeyen metabolizma, durumu tasarruf olarak algılamakta ve tuketilen her besini savunma mekanizması olarak (yarın bir gun tekrar ac kalırsam enerji olarak kullanırım mantığı ile) vucutta yağ şekline depo etmektedir. Tıpkı bizlerin sular kesildiğinde depo ettiğimiz suyu kullanıp, suların geri gelmesi ile birlikte depoyu tekrar doldurmamız ve fazladan yedekleme yapmamız gibi. Onerilen; dengeli bir beslenme programına eşlik edecek egzersiz ile fazla kilolardan kurtulmaya calışmaktır.


[h=2]Muğla Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]