SOSYAL FOBİ NEDİR?

“Sadece bir saniye icin gozlerinizi kapatın ve bir odaya girdiğinizi ve orada bazı arkadaşlarınızı ve meslektaşlarınızı gorduğunuzu duşunun, birden yere doğru bakıyorsunuz ve uzerinizde hicbir giysinin olmadığının farkına varıyorsunuz”.


Sosyal fobisi olan kişilerin bir toplumsal durumla karşılaştıklarında neler hissettiklerini bu senaryo cok iyi anlatmaktadır.


“Buyuk bir utanc duyarsınız, odadan kacıp gitmek istersiniz, sanki olecekmiş gibi olduğunuzu hissederseniz, hic kimseyi yeniden gormek istemezseniz”.


SF bireyin başkaları tarafından yargılanabileceği kaygısını taşıdığı toplumsal ortamlarda mahcup ya da rezil olacağı konusunda belirgin ve surekli korkusunun olduğu bir kaygı bozukluğudur.


Kişiler başkalarıyla etkileşimde bulunmalarını gerektiren ya da bir eylemi başkalarının yanında yerine getirmeleri gereken durumlardan korkarlar ve bunlardan olabildiğince kacınmaya calışırlar. Başkalarının kendileriyle ilgili olarak anksiyeteli, zayıf, kacık ya da aptal gibi yargılarda bulunacağını duşunurler.
Ellerinin ya da seslerinin titrediğinin farkına varacaklarıyla ilgili kaygılarından oturu toplum onunde konuşmaktan korkabilirler ya da duzgun bir bicimde konuşamıyor gibi gorunmekten korktukları icin başkalarıyla karşılıklı konuşurken aşırı kaygı duyabilirler. Diğer insanların ellerinin sallandığını gormesinden utanc duyacaklarından korktukları icin başkalarının yanında yemekten, icmekten ya da yazı yazmaktan kacınabilirler.

Sosyal fobinin tipleri var mıdır?

Sosyal fobi iki şekilde gorulur. Korkular bir cok toplumsal durumları kapsıyorsa yaygın tip, bazı durumları kapsıyorsa (Başkalarının onunde imza atmak, yemek yemek, konuşma yapmak gibi) yaygın olmayan tiptir.

Ne sıklıkta gorulur?

SF’nin yaşam boyu gorulme oranı % 2-13 arasındadır. En sık gorulen psikiyatrik hastalıklardan biridir. Turkiye’de universite oğrencilerinde yapılan araştırmada %24’unde bu hastalığın olduğu saptanmıştır.


SOSYAL FOBİ HANGİ YAŞLARDA BAŞLAR?

Sosyal fobi alt tipine gore değişmekle birlikte erken ve gec ergenlik donemi arasında başlar (10-17 yaş) Yaygın tipin daha erken yaşta başladığına dair bilgiler vardır.

KİMLERDE DAHA SIK GORULUR?

Maddi durumu ve sosyal konumu , yetersiz ? , hic evlenmemiş, işsiz ve eğitim duzeyi yuksek olmayanlarda sık gorulmekle birlikte, hastalığın erken donemlerinde toplum icine yeterince cıkmamade risk etmenleri arasındadır. Kalıtımdan daha cok, cocuk yetiştirme tarzı, ailenin başkalarıyla yeterince goruşmemesive ebeveyn modeli onemlidir. Cocukluk cağından itibaren aşırı cekingen olan kişilerde, gelecekte SF gelişme riski daha yuksektir



Sosyal Fobi mi cekingenlik mi?

Toplulukta konuşma, sosyal ortamlarda kendini ifade edebilme gibi konularda cekingenliksık gorulen bir durumdur. Bunların buyuk bir kısmı hastalık kapsamında değildir. Hatta bir işe başlamadan once “yapamazsam rezil olur muyum?” duşuncesi kişiyi motive eder ve daha iyi hazırlanmasına yardımcı olur. Sosyal fobi demek icin ise kişide korkunun yanı sıra kacınma davranışlarının olması gerekmektedir. Ya da kişi kacmıyorsa, bu duruma katlanmaya kendisini zorluyorsa; buyuk bir sıkıntı yaşar. Ayrıca SF ’de kişi korkularının aşırı ya da anlamsız olduğunu bilir. Eğer gercekten korku duyulabilmesi anlamlı bir olay varsa, tanı SF değildir. Orneğin sozluye hic calışmamış bir oğrencinin sınıfta adının cağrılmasından korkması gibi.

Sosyal Fobinin Belirtileri Nelerdir ?

SF’de korkulan durumla karşılaşıldığında bedensel belirtiler ortaya cıkar. Bunlar yuzkızarması, terleme, ağız kuruluğu, carpıntı, nefes kesilmesi, nefes darlığı, mide barsak sisteminde rahatsızlık, diyare, kas gerginliği, titreme gibi. Bu sırada aklından gecen duşunceler “gucsuzum, yetersizim, cirkinim, beğenilmiyorum, sevilmeye layık değilim, hata yapmamalıyım, mukemmel olmalıyım, kaygılı olduğumu belli etmemeliyim, rahat davranmalıyım, kusursuz gorunmeliyim, herkesin beğenisini kazanmalıyım” şeklindedir. Bu duşunceler sonrasında oluşan kacınma belirtileri ise korkulan ortama girmeme, korkulan ortamı terk etme, goz temasından kacınma, ilgisiz şeyler duşunme şeklinde olabilir.


Liebowitz Sosyal Fobi Olceği’nde belirlenen sosyal durumlar şu şekildedir.

Toplum icinde telefonla goruşme
Kucuk bir grup etkinliğinde yer alma
Toplum icinde yemek yeme
Toplum icinde bir şeyler icme
Yetkili biri ile konuşma
Dinleyiciler onunde konuşma, rol yapma
Partiye/ eğlenceye gitme
Başkaları tarafından izlenirken calışma
Başkaları tarafından izlenirken yazma
Cok iyi tanımadığı biriyle telefonda goruşme
Cok iyi tanımadığı biriyle yuz yuze konuşma
Yabancılarla karşılaşma
Genel tuvaletleri kullanma
Birilerinin oturduğu odaya girme
İlgi odağı olma
Bir toplantıda hazırsızlık konuşma yapma
Yetenek, yeti veya bilgi testine tabi tutulma
İyi tanımadığı birine onaylanmadığını veya aynı duşuncede olmadığını ifade etme
Cok iyi tanımadığı birinin gozlerinin icine bakma
Onceden hazırlanmış bir raporu bir gruba sozel olarak sunma
Romantik veya cinsel ilişki amacıyla birini tavlamaya calışma
Alınan bir malı parasını geri almak uzereiade etme
Parti / davet verme
Israrlı bir satıcıya karşı koyma

NEDENLERİ?

Sosyal fobide kalıtsal gecişin rolu cok guclu olmasa da vardır. Akrabaları arasında sosyal fobik olan kişilerin bu hastalığa yakalanma riski bir miktar daha yuksektir. En onemli etmenlerden biribeyinde bir takım kimyasal ve elektriksel bozukluklar olduğudur, ozellikle serotonin adı verilen bukimyasal maddenin SF’lilerin beynindeki oranının normalden az olduğu veya iletimde aksaklıklar bulunduğu ileri surulmuştur. Ayrıca zihinsel altyapısı onceden hazırlanmış olan SF bazen belirli bir olaydan sonra gun yuzune cıkmış ve orseleyici bir yaşantı ile koşullanaarakyerleşmiş olabilir. Orneğin oğrenci sınıfta ders anlatırken bir hata yapmış ve arkadaşları ona gulmuştur. O da kucuk duştuğunu, rezil olduğunu duşunduğu icin utanc hissine kapılmış ve bedensel belirtiler gostermiştir. Bir dahaki sefere ders anlatmak icin yine tahtaya cıktığında onceki deneyimi olumsuz beklentilere yol acacak, bulunduğu ortam duygularını tetikleyecek ve belirtiler ortaya cıkacaktır. Cocuk yetiştirme bicimi de hastalığın oluşmasında onemli etmendir. Genelde aşırı koruyucu, ya da red edici, duygusal sıcaklıktan yoksun, katı anne babalar olabilir. Bazen cocuktan yuksek beklentileri olduğunda bunlara ulaşılamayınca cocuk cezalandırıabilir, boylece başarısızlık korkusu gelişebilir. Tanıdık olmayan ortamlara, insanlara ve nesnelere aşırı korku duyma olarak tanımlanan davranışsal ketlenmenin, SF gelişiminde oncul belirti olduğu soylenmiştir.


SOSYAL FOBİ NASIL TEDAVİ EDİLEBİLİR ?

SF tedavisi olan bir hastalıktır. Her şeyden once gercekci beklentiler icinde olmak gerekir. Beraberinde diğer psikiyatrik hastalıkların olması, başlangıc yaşının erken olması, kişinin tedavi isteği gibi bir cok etken tedavinin başarısını etkilemektedir.
SOSYAL FOBİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

SF’de ilac tedavisi ve psikoterapi ( konuşmaya dayalı ruhsal tedavi) uygulanır. Hastanın durumuna gore bazen tek başına psikoterapi, bazen ilac tedavisi uygulansa da genelde her ilisinin beraber uygulanmasında başarı daha yuksektir. İlac tedavisinde ozellikle serotonin sistemi uzerinde etkili olan ilaclar secilir. Tedavinin ilk gunlerinde hafif bulantı, baş ağrısı, uyku bozukluğu, midede huzursuzluk gibi gecici yan etkiler oluşabileceği, zamanla bu belirtilere vucudun alışabileceği hastaya bildirilir. Bu ilaclar bağımlılık yapmaz, kalıcı hasar veren yan etkileri yoktur. İlac etkisinin ortaya cıkması icin iki-uc hafta kadar beklemek gerekir. İlacın etkili olup olmadığına karar vermek icin en az 10 hafta sure gecmelidir. Tedavi suresi, ortalama9-12 aydır.



SF’de en sık uygulanan terapi şekli Bilişsel ve Davranışcı Terapidir.Bilişsel terapide kaygı duyguları ve bu kaygıya karşı oluşan bedensel tepkileri tanıma, kaygı doğuran durumlardaki duşuncelerin ne olduğunu anlama, bunlara karşı başa cıkma stratejileri geliştirme gibi aşamalar vardır. Davranışsal terapide ise model olma, yakınmaların ustune gitme, belirtileri daha net algılayabilmesi icin rol oynama, gevşeme eğitimi, sosyal beceri eğitimi gibi her hastada farklı uygulanabilecek yontemler vardır. Ayrıca aile ve grup terapisi de uygulanabilir.

Ne yapmalıyım?

Her şeyden once SF’nin bir hastalık olduğunun kabul edilmesi gerekmektedir. Cekingen kişilik bozukluğu ile birlikte sık gorulmesi,toplum tarafından bu ozelliklerin genellikle efendilik olarak kabul edilmesi kişileri tedavi arayışından alıkoymaktadır.

Oysa kaybettikleriniz neler? İyi bir iş, bir arkadaş, yalnız olmamak, kendine guvenmemek ve bir cok şey daha sıralayabiliriz. Bunun icin en yakın zamanda ve yakınınızda olan bir psikiyatriste başvurun.

[h=2]İstanbul Psikiyatri uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]