Sosyal fobi, temel ozelliği başka insanların da bulunduğu ortamlarda aşırı heyecan duymak olan bir hastalıktır. Sık gorulen turlerden birisi sosyal fobidir. Sosyal anksiyete duyan kişiler başka insanların kendilerini yargıladığı ve negatif değerlendirdiği duşuncesi ile yetersizlik, aşağılanmışlık hisseder ve hayal kırıklığına uğrarlar. Bu kişiler yalnız başlarına kaldığında sıkıntı duymazlar ve anksiyete belirtilerinin sosyal aktivitelerle direk ilgisi vardır. Sosyal fobikler yabancılarla tanışmaktan,tanımadıklarının yanında konuşmaktan veya hareket etmekten rahatsızlık duyar.
Yanlış bir şey yapacak, soyleyecek ve sanki insanlar onunla alay edecek, onu yadırgayacak, aşağılayacak, herkesin icinde rezil olacak gibi hisseder. Konuşurken herkes ona bakıyormuş gibi gelir. Yaptıkları en ufak hatalar gozlerinde cok buyur, rezil olduklarını duşunurler.Ozgul sosyal fobide topluluk onunde konuşamama gibi belirli bir duruma ozgul olarak anksiyete gelişmesi gozlenirken yaygın sosyal fobide hemen hemen butun sosyal aktivitelerde anksiyete oluşur. Sosyal fobi şu durumlarda ortaya cıkabilir:
Topluluk icinde konuşma Partiye katılma, yabancılarla tanışma gibi sosyal aktiviteler Bir iş yaparken başkaları tarafından izlenme Patron veya amir gibi ustleri ile konuşma Karşı cinsten birileri ile tanışma veya buluşma Umumi tuvaletleri kullanma Telefonda konuşma Başkalarının yanında yazı yazma Herkesin icinde yuz kızarması veya kontrolunu kaybetme korkusu v.b. Bu hastalar korktukları durumlarla karşılaştıklarında anksiyeteleri artar. Orneğin sosyal fobisi olan bir oğrenci ders anlatmaya kalktığında dili tutulur, yuzu kızarır, soyleyeceklerini unutur, herkes ona bakıyormuş gibi gelir ve bu nedenle performansı duşer. Bu hastalar korkularının anlamsız olduğunun farkındadır ancak korkularına engel olamazlar. Sosyal fobinin utangaclıktan ayrılması gerekir. Yeni bir ortama giren veya yeni insanlarla tanışan hemen herkes az da olsa anksiyete yaşayabilir, ancak bu her zaman rahatsızlık olarak tanımlanamaz. Bu anksiyetenin sosyal fobi olarak tanımlanabilmesi icin sıkıntı duyan kişilerin sosyal ortamlardan kacınması gerekir. Sosyal fobiklerin en onemli ozelliğide sıkıntıyı duymamak icin yaptıkları bu kacınma davranışlarıdır. Utangac insanlar yeni bir ortama girdiğinde sıkıntı duyabilirler fakat sıkıntıya girmemek icin sosyal aktivitelerini kısıtladıkları pek gorulmez. Ayırıcı tanıda buna dikkat etmek gerekir.Hastaların hissettikleri anksiyete cok şiddetli olmakta ve bu duyguları yaşamamak icin başvurdukları kacınma davranışları bu kişilerin evde, işte, okulda ve diğer sosyal ortamlarda performansını duşurmekte ve ilişkilerin bozulmasına yol acmaktadır.Okul başarısı duşmekte, işte verim azalmakta veya eşler arasında sorunlar ortaya cıkmaktadır. Ortaya cıkan sosyal izolasyon kişiyi coğu zaman depresyona suruklemektedir.Bir başka yaklaşımda ise kişiler bu sıkıntılarından kurtulabilmek icin alkol kullanımına yonelmektedir. Yapılan araştırmalarda bu hastalarda alkol ve madde bağımlılığı normal topluma gore daha sıktır. Bunun en onemli nedeni alkolun hastalar tarafından anksiyete giderici olarak kullanılmasıdır.
Cevrede başka kişi veya kişiler, ozellikle de yabancı kişiler, sosyal fobi hastasının şiddetli bir kaygı, sıkıntı, huzursuzluk ve utangaclık duymasına yol acar. Bu durumda sosyal fobik şu tepkilerin bir kısmını veya tamamını gosterir:
- Yuz kızarması
- Ses titremesi
- Konuşamayacağı, tutulup kalacağı duygusu
- El titremesi
Herkesin kendisine baktığı, kendisini eleştirdiği hissi, kucuk duşme endişesi.
Yani sosyal fobik; tanımadığı kişilerin onunde aşağılanmasına veya utanmasına sebep olacak bicimde davranacağından, yuzunun kızaracağından, titreyeceğinden aşırı derecede korkan insandır.
Sosyal fobiklerin en buyuk tasası topluluk onunde konuşmaktır. Kendi evlerinde ve aile uyeleri arasında genellikle rahat ederler. Ozellikle makam sahibi kişiler karşısında yukarıda saydığımız belirtilerin ortaya cıkma ihtimali yuksektir. Karşı cinsle konuşmak sosyal fobili bazı insanlar icin başlı başına bir problemdir. Sosyal fobikler arasında bekarlık oranı yuksektir. Kimi sosyal fobikler ise topluluk onunde mesela yemek yemek gibi bazı davranışları yapmaktan sıkıntı duyarlar. Sonunda sosyal fobiğin hayatı bir ıstıraba doner. Oğrenci ise okulda oğretmen kendisine soru sorduğunda kalkıp cevap vermek, oğretmen ise ders anlatmak sosyal fobik icin buyuk bir işkencedir. Pek cok sosyal fobik devlet dairesine, bankaya gidip işini yaptıramaz. Bazıları telefonla bile konuşamaz. Ağır vakaların sokağa cıkmaya, bakkala gitmeye, biletciden otobus bileti almaya bile tahammulu yoktur. Bunlar sonunda kendilerini eve hapsederler, okulda başarısız olurlar, calışma hayatları sona erer.
SOSYAL FOBİ KİMLERDE YAYGIN
Sosyal fobi genellikle ergenlik yıllarında başlayan ve tedavi edilmezse muzmin seyreden bir bozukluktur. 25 yaşından sonra başlayan sosyal fobi vakası nadirdir. Ancak sosyal fobikler ekseriya rahatsızlık başladıktan 15-20 yıl sonra doktora giderler. Cunku sosyal fobinin tedavi edilebilir bir hastalık olduğunu bilmezler ve bozukluğu kişiliklerinin bir parcası olarak gorurler.
Kadınlarda da erkeklerde de gorulebilir. Kadınlarda 1.5-2 kat daha sık olmakla birlikte sosyal fobi yuzunden doktora başvuranlar daha cok erkeklerdir.
Sosyal fobisi olanlarda evli olmama oranı, genel topluma gore yuksektir.
SOSYAL FOBİNİN NEDENLERİ
Sosyal fobi, ırsiyetin orta derecede katkıda bulunduğu bir hastalıktır. Akrabaları arasında sosyal fobik olan kişilerin bu hastalığa yakalanma riski bir miktar daha yuksektir.
Sosyal fobiklerin beyinlerinde bir takım kimyasal ve elektriksel bozukluklar olduğu, yapılan incelemeler sonucunda anlaşılmıştır. Bazı ilacların sosyal fobi tedavisinde oldukca etkili olması, sosyal fobinin temelde beyinde faaliyetinde bir bozukluk olduğu tezini doğrulamaktadır.
Sosyal fobinin genellikle utangac, cekingen, kendine guveni duşuk, reddedilmeye duyarlı, ama başkaları uzerinde olumlu intiba bırakma arzusu duyan kişilerde ortaya cıktığı duşunulmektedir. Bu kişiler başkaları tarafından beğenilmediklerinde bunun değer ve sosyal mevki kaybına yol acacak bir felaketle sonuclanacağını inanırlar.
Yani sosyal fobi, bazı kişilik ozellikleri zemininde ve bazı ailelerde daha kolay gelişen bir beyin hastalığıdır. Sosyal fobi gunumuzde oldukca iyi tedavi edilen bir rahatsızlıktır. Ama tedavi edilmediğinde ağır sonuclara yol acabilir. Psikiyatristler, sınıfta derse kaldırıldığında duyduğu heyecana dayanabilmek veya akranlarıyla ilişkilerinde daha az kırılgan ve daha cesur olabilmek icin, henuz ortaokul yıllarında alkol ve madde kullanmaya başlayan cok hasta gorurler. Sosyal fobiklerin eğitim ve iş başarıları, hayatta gosterdikleri performans genelde duşuktur. Ote yandan bugun radyoda televizyonda program yapan ve bu işi de başarıyla yuruten cok sayıda iyileşmiş sosyal fobik vardır. Ancak coğu sosyal fobik tedavi başvurusunda bulunmamakta, berbat bir hayata katlanmak zorunda kalmaktadır.
Tedavi:
İlac tedavisi
Gunumuzde sosyal fobi tedavisinde oldukca etkili olan, bağımlılık yapmayan, uyku-sersemlik gibi yan etkilere yol acmayan ve kalıcı duzelme sağlayabilen birtakım ilaclar vardır. İyi bir ilac tedavisiyle kimi zaman psikoterapiye dahi gerek kalmadan kişi dertlerinden kurtulmaktadır.
Psikoterapi
Psikoterapi, sosyal fobi tedavisinde oldukca etkilidir. Sosyal fobiklerde genellikle bilişsel-davranışcı terapi denilen psikoterapi yontemi uygulanabilir

[h=2]İstanbul Psikiyatri uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]