Dunya Sağlık Orgutu (WHO) verilerine gore, aşısı bulunduktan sonra ortadan kalktığına inanılan tuberkuloz (verem) hastalığına, her yıl ortalama 8 milyon kişi yakalanıyor ve 3 milyon kişi bu hastalık nedeniyle hayatını kaybediyor. WHO verilerine gore, gunde 5 bin 500 ve 15 saniyede 1 kişiverem nedeniyle oluyor. Dunya nufusunun 3te 1i, yani 2 milyar kişi tuberkuloz basili ile enfekte durumda.
Turkiye' de Durum
Turkiyede her yıl 20 bin yeni verem vakası ortaya cıkıyor. Turkiye nufusunun 4te 1i verem basali ile enfekte, ancak rakamlarda bir artış bulunmuyor. Aksine hasta sayısında duşuş gozleniyor. Turkiyede 1950li yıllarda gorulme sıklığı cok yuksek olan ve o yıllarda olum nedenleri arasında birinci sırada yer alan hastalığın yaygınlığı, 1952 yılında başlatılan yoğun calışmalarla hızla azaldı. Verem nedeniyle olum oranı, 1945 yılında yuzbinde 262 iken bugun yuzbinde 2.5e, hastalığa yakalanma oranı ise 1965 yılında yuzbinde 172 iken bugun yuzbinde 30a geriledi.
Tuberkuloz Nasıl Bir Hastalıktır?
Tuberkuloz asıl olarak akciğerlerde yerleşen, fakat tum vucuda dağılabilen mikrobik, bulaşıcı, sureğen bir hastalıktır.
Tuberkuloz Hala Korkulacak Bir Hastalıkmıdır?
Bilinen en eski hastalıklardan birisi olmasına; sebebinin kesin olarak bilinmesine; 50 yıldır tedavisinin mumkun olmasına ve ustelik korunulabilir bir hastalık olmasına karşın halen dunyada en yaygın ve olumcul bulaşıcı hastalıklardan biri olmaya devam ediyor. Yılda uc milyonu aşkın kişi tuberkuloz nedeniyle hayatını kaybediyor.
Nasıl Bulaşır?
Hastalığa sebep olan mikrop veremli hastadan sağlam kişiye gecerek yayılır. Cok daha nadir olarak hasta sığırların sut ve bu sutlerden yapılan sut urunleri ile de bulaşabilir.
Hastadan Sağlam Kişiye Nasıl Gecer?
Verem mikrobu hava yoluyla bulaşır. Hasta kişinin oksurmesi, aksırması, konuşması ve nefes alıp vermesi sırasında havaya sacılan mikroplar havada gunlerce asılı halde canlı kalabilir. Hasta kişiyle teması olan yani kapalı bir ortamda uzun sure aynı havayı soluyan sağlam kişiler nefes aldıklarında havadaki bu mikroplar onların akciğerlerine ulaşır ve orada yerleşerek hastalığı başlatır. Hastalığın yayılmasından sorumlu asıl bulaşma şekli budur. Bunun dışında cilt ve mukozalardan, doğum kanalından, anne sutunden de cok nadiren bulaşabilirse de pratikte bu tur bulaşmalar onemsizdir.
Her Tuberkuloz Hastası Mikrobu Bulaştırırmı?
Balgamında mikrop bulunan, hastalığı yaygın olup oksuren hastalar daha cok bulaşmadan sorumludur. Akciğer dışı organ tuberkulozu olanlar, 15 gundur tedavi almakta olanlar pratik olarak bulaştırıcı değil.
Hastayla Teması Olan Her Sağlam Kişide Hastalık Ortaya Cıkar Mı?
Tuberkuloz hastasıyla teması olup mikropla karşılaşan, hatta mikrobu soluyan kişilerin cok şukur ki az bir kısmında hastalık gelişir.
Neden Mikrobu alan Kişilerin Bazısında Hastalık Ortaya Cıkarken Diğerlerinde Gelişmiyor?
Bu solunan mikrobun sayısına, hastalık yapma gucune (bazı mikroplar olu veya zayıf olup hastalık yapamaz) ve sağlam kişinin direncine, savunma sisteminin kuvvetine bağlı olarak kişiden kişiye farklılık gosterir. Sigara icen, alkol alan, beslenmesi bozuk ve kotu yaşam koşullarına sahip kişilerde ve başka akciğer hastalığı, şeker hastalığı, bazı kan hastalıkları, AIDS ve bobrek hastalıkları gibi sureğen hastalığı olanlarda verem oluşma olasılığı daha yuksektir.
Mikrobun Bulaşmasından İtibaren Ne Kadar Sure Sonunda Hastalık Ortaya Cıkar?
Bu sure cok farklıdır. Mikrobu alan kişide bazen 1-2 ay; bazen bir kac yıl bazen de onlarca yıl sonra hastalık gelişebilir. Veya hic gelişmeyebilir.
Tuberkuloz Akciğer Dışında En Sık Hangi Organ ve Dokuları Hastalandırır?
Kemik ve eklemler, bobrek ve ureme sistemi, beyin zarı, goğus ve karın boşluğunu cevreleyen zarlar, cilt ve lenf bezelerinde sık yerleşir.
Tuberkulozun Belirtileri Nelerdir?
Hastalık ani ve gurultulu olarak ortaya cıkmaz. Sinsi ve yavaş ilerler. Hastalar genellikle aylardır devam ede gelen halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, hafif ateş, geceleri terleme gibi yakınmalarla hekime başvururlar. Zamanla bunlara oksuruk ve balgam cıkarma da eklenir. Balgamda kan da gelebilir. Ağrıya pek rastlanmaz. Akciğer dışı organ tuberkulozlarında tutulan organla ilişkili yakınmalar bulunabilir. Orneğin idrarla ilgili şikayetler (kırmızı idrar yapma, idrar yaparken yanma vb.), boyunda lenf bezelerinin buyumesi gibi ..
TUBERKULOZ TEŞHİSİ NASIL KONULUR?
Kişinin tuberkuloz olduğu ancak vucut orneklerinde (balgam, idrar, mide aclık sıvısı, beyin omirilik sıvısı, plevra-periton sıvısı, lenf bezi aspirasyonu vb. ) tuberkuloz mikrobunun gorulmesi ve uretilmesiyle soylenebilir. Bazen alınan doku biyopsilerinde tuberkuloza ozgu değişikliklerin izlenmesiyle de tanı konabilir.
Tuberkulozun Tedavisi Mumkun mu?
Elimizdeki tedavi imkanlarıyla uygun şekilde tedavi edilmek koşuluyla artık tuberkuloz %100e yakın tedavi edilebilir bir hastalık haline geldi. Ancak bu pratikte tuberkuloz tedavisinde sorun olmadığı anlamına gelmez. Gunluk uygulamalarda maalesef bir cok hastanın tedavisi yetersiz kalıp ve hastalık muzminleşmekte. Bunun nedeni de yanlış veya eksik tedaviler.
İlac Direnci Oluşmuş Hastalarda Ne Yapılabilir?
Bu tur hastaların tedavisi gucleşmiş ve tedavinin başarılı olma olasılığı cok azalmıştır. Ustelik bu hastalar ilaclara direncli mikropları etraflarına yaydıkları icin bunlardan mikrop kaparak hastalanan yeni kişilerin de tedavisi gucleşir. Bu şekilde toplumda tuberkulozun tedavi ve kontrolu giderek daha da zorlaşır.Her şeye rağmen ilac direnci olan veya ilk tedavileri yetersiz olan hastaların mutlaka bu tur hastaların yatırılarak tedavi edilebileceği, alternatif ilacların kullanılabileceği, direncli tuberkuloz tedavisinde deneyimli uzmanların bulunduğu merkezlere tedavi edilmeleri gerekir.
Tuberkuloz İlaclarının Ne Tur Yan Etkileri Vardır?
En onemli yan etki karaciğer uzerinedir. Bilhassa 35 yaşın uzerinde, alkol almış, hepatit veya başka karaciğer hastalığı olan kişilerde daha sık rastlanır. Gorme, işitme ve denge uzerine olumsuz etkiler ile kırmızı yeşil renk korluğu gorulebilir. Bobrek ve sindirim sistemine zararlı tesirler olabilir. Allerjik reaksiyonlar da gozlenebilir.
Tedavi Sırasında Kontrol Gerekli Mi?
Hem tedavinin etkili olup olmadığını gormek, hem de olası ilac yan etkilerini gozden kacırmamak icin hasta aylık olarak kontrollere cağrılmalı.
Tuberkuloz Hastanın Verem Savaş Dispanserinde Takip ve Tedavisi Şart Mıdır?
Tuberkulozu konunun uzmanı bir hekim dışarıdan da tedavi edebilir. Ancak hastanın duzenli olarak takip edilebilmesi, ilaclarını ucretsiz alabilmesi ve ulkemizdeki tuberkuloz sorunu hakkında dokumantasyonların yapılabilmesi acısından dispansere kayıt yaptırılması gerekir.
Tuberkulozdan Nasıl Korunabiliriz?
Oncelikle hasta kişilerin teşhis edilip tedavi edilmesi gerekir. Cunku kaynak onlardır. Bir hasta yılda ortalama 10 sağlam kişiye hastalığı bulaştırır. İkinci olarak hasta kişiden sağlam kişiye gecişin onlenmesi gerekir. Bunun icin hastanın yaşadığı mekanın havalandırılması, negatif aspiratorlerle havanın temizlenmesi, ultraviyole ışınlama yapılması, hastanın maske kullanarak basil sacılmasının onlenmesi faydalı olabilir. Balgamında mikrop bulunan hastanın izolasyonuna artık pek başvurulmamaktadır. Ucuncu olarak sağlam kişilerin direncinin artırılması icin aşılama yapılması gerekir. Eğer evde bir kişi tuberkuloza yakalandı ise o hane halkı taranması ve gereken kişilere koruyucu tedavinin uygulanması gerekir.
Aşı Kimlere Yapılmalı?
Doğumu takiben ikinci ay sonunda ve ilk okula başlayan her cocuğa BCG aşısı denen tuberkuloz aşısı yapılması gerekir. Aşı konusunda bazı cevrelerin akıl karıştırıcı yaklaşımları varsa da ulkemizin durumu goz onune alındığında bu aşının mutlaka yapılması gerekir. Aşı hastalığı %100 onlemese de sıklığını azaltır ve ağır turlerinin ortaya cıkmasını onler.

[h=2]Adana Goğus Hastalıkları uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]