Doğuştan olan (konjenital) Skolyoz: Doğuştan (Konjenital) skolyoz un genelde kalıtsal olduğu duşunulmez. Fakat, kalıtsal olabilecek başka durumlarla konjenital skolyoz kalıtsal hastalığa eşlik edebilir. Bu nedenle, sadece konjenital skolyoz bulgusuna rastlanan ve başka bir genetik bozukluğu (Klippel-Feil sendromu,VACTERL, Goldenhar, vs.) olmayan bir cocuğun, anne ve babasının benzer konjenital skolyoz olan başka bir cocuklarının olma ihtimalinde artış soz konusu değildir. Bu durum genellikle anne karnındaki gecirilen enfeksiyonlar, şeker hastalığı, bazı vitamin eksiklikleri gibi etmenler nedeniyle omurgadaki bir kusura-deformiteye veya birbirine kaynamış kaburgalara bağlıdır. Konjenital skolyoz ilk yıllarda hızlı bir ilerleme gosterir. Bu sebeple erken donemlerde ortaya cıkan konjenital skolyoz tedavisi sureci kucuk yaşlarda cerrahi mudahaleyi gerektirebilir. Bu hastaların mutlaka bir beyin ve sinir cerrahisi uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekir.
Bazen konjenital anormalliklerin sebep olduğu eğriliklerin altında ve/veya ustunde vucut dengeyi sağlamak icin ikinci bir omurga eğrilikği oluşturur. Bu eğrilik belli bir zaman sonra artış gosterebilir ve hatta bazen konjenital eğrilikten daha ciddi boyutlara ulaşabilir. Korse bu hastalarda ikincil eğrilik kontrolu veya ilerlemesinin geciktirilmesi icin kullanılabilir. Ancak cok kucuk cocuklarda (0-5 yaş) korse uygulamak zor olduğu icin genel anestezi altında yapılan duzeltme govde alcıları tercih edilebilmektedir. Kucuk yaş skolyozunda korse tedavisi 60 dereceye kadar cıkabilmektedir. Burada amac, omurga eğriliğinin ilerlemesini yavaşlatmaktır. Skolyoz un bu aşamasında, belirli zaman aralıklarıyla muayeneler ve rontgenlerle "kontrollu gozlem" ismi verilen bir doneme girilir ve deformitenin nasıl davrandığı izlenir. Altmış derece uzerindeki eğrilikler var ise skolyoz ameliyatı yontemi tercih edilmektedir. Bu eğrilik buyume sona erdikten sonra da artmaya devam eder. Bu sebeple ilerideki komplikasyonları onlemek, ve kozmetik sonuclar acısından cerrahi uygulanmaktadır. Konjenital skolyoz hastasına erken cerrahi gerekliliğinde cerrahi her yaşta yapılabilir ancak genellikle hasta 1 yaşına gelinceye kadar cerrahi ertelenebilir.
Kucuk yaşlarda skolyoz ameliyatı ile yapılan fuzyon işlemi omurganın buyumesini durdurmaya yoneliktir. Bu cerrahi mudahale cocuklarda 5 yaşın altında yapılırsa omurilik kanalının dar kalmasına, 8 yaşın altında yapılırsa akciğer gelişiminin bozulmasına, 10 yaşın altında yapılırsa goğus kafesinin gelişimin bozulmasına neden olabilir. Goğus kafesi yeterince buyuyemez ise akciğer-solunum ile ilgili sorunlar ortaya cıkabilir. Son olarak, ozellikle 10 yaş altında uygulanacak fuzyon işlemi govdenin kısa kalmasına neden olabilir. Erken cerrahi mudahale coğu zaman buyumenin devamına izin verecek yontemlerin uygulanmasıdır.
Soz konusu bu yontemlere gelince, bazı durumlarda sadece anormal omurun cıkartılması (hemivertebrektomi) ile eğrilik ortadan kaldırılabilir. Ameliyat sonrası 3 ila 6 ay arası govde alcısı uygulanır. Cok kucuk cocuklarda eğrilik uygun ise fuzyon yapmadan eğriliğin ust ve altına konan vidalarla birleştirilen manyetik cubuklar aracılığı ile alcı kullanılmaksızın duzeltme sağlanabilir. Daha sonra 6 ayda bir poliklinik şartlarında yapılan periyodik uzatmalarla eğriliğin kontrolu erişkin yaşa kadar sağlanmaya calışılır ve erişkin yaşta fuzyon işlemi uygulanır. Skolyoza eşlik eden kaburga anomalileri ve yetersiz goğus gelişimi gozlenen cocuklarda goğus kafesine yerleştirilen cubuklarla (VEPTR) hem goğus kafesi anormalliği duzeltilebilir hem de fuzyon yapmadan eğriliğin kontrolu sağlanabilir. Bu hastalarda da 6 ayda bir periyodik uzatmalar yapılması gerekebilir.
Hastalarımızın %90'ında tek bir ameliyat ile sonuc alınmaktadır. Ameliyatın ertesi gunu hastalar ayağa kaldırılarak yurutulur. Hastanede kalma suresi yaklaşık 5 gundur. Ameliyat sonrası ucuncu haftadan sonra genellikle gunluk aktivitelere donuş mumkun olur.
Noro-muskuler Skolyoz: Mesela beyin hasarına bağlı spastik cocuklarda ya da Polio (cocuk felci), veya kas erimesi gibi durumlara bağlı olarak kasların felci sonucunda oluşabilir. Noromuskuler skolyoz durumunda diğer tip skolyozların aksine solunum sıkıntısı ve duyu kusurlarına ve de metabolik hastalıklar, bağ dokusu hastalıklarına daha cok rastlanabilmektedir. Bu hastalarda solunum problemleri, iletişim ve duyu kusurları ile epiletik nobetler gibi nedenlerden oturu tedavi surecinde korse kullanılamayıp cerrahi mudahale icin kucuk yaşlar tercih edilebilir. Bu hastaların mutlaka bir beyin ve sinir cerrahisi uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekir. Noromuskuler skolyozun tedavisi yukarıda anlatılan doğuştan olan (konjenital) skolyozdaki gibidir.
İdiyopatik Skolyoz: En sıklıkla karşılaşılan bu skolyozlar, daha cok 10'lu yaşlarda daha once duzgun olan bir omurgada, bilinmeyen bir nedenle ortaya cıkmaktadır. Skolyoz ergenlik doneminde buyume ile ilerleme gostermektedir. Yani, omurga eğriliği daha da artmaktadır. Nedeni hala tam olarak bilinmemektedir (idiyopatik), ancak son zamanlarda yapılan calışmalarda bazı genetik faktorlerin rol oynadığı ortaya konulmuş. İdiyopatik skolyozda omurlar kendi etraflarında donerken yana eğilme meydana gelir ve sırtta veya belde asimetrik bir cıkıntı olur. İdiyopatik) skolyoz infantil skolyoz (0-3 yaş) ve juvenil skolyoz(3-10 yaş) tipinde de olabilir. Hasta hala buyurken konulan erken teşhis (Kız cocuklarında adet gormeden once tespit edilen eğrilikler) cok onemlidir.
Bu cocuklarda korse kullanılmasının amacı eğimin artışının engellenmeye calışılmasıdır. Egzersiz, dans eğitimi ve atletizmi iceren normal aktivitelere devam edilmesi ve doktor gozetiminde olmak şartıyla bu aktiviteler sırasında korseye ara verilmesi ama korsenin gunde en az 20-23 saat kullanılması gerekir. Korse ozellikle eğimin 20 derecenin ustunde olduğu ve buyumenin devam ettiği cocuklarda etkilidir. Korse etkisi 40 derece ustu eğriliklerde ve iskelet gelişimi tamamlanmasına uzun yıllar olan cocuklarda azalmaya başlar.
Bu durumda "kısa ve duzgun bir omurgayı, kısa ve eğri bir omurgaya" tercih ederiz ve erken donemde kacınılmaz olarak fuzyon işlemini uygulamak zorunda kalabiliriz. Cunku skolyoz cerrahi tedavisi omurganın dondurulması, hareketin ortadan kaldırılması ve buyumesinin durdurulması yani "fuzyon" işlemidir. Tedavisi en guc olan ihmal edilmiş 70-80 derece uzerindeki eğriliklerdir. Bu eğriliklerde deforme omurganın cıkartılarak veya cıkartılmadan duzeltilmesi ve omurların titanyum cubuk ve vidalarla tespiti gunumuzde kullanılan modern teknikler ve kazanılan tecrube ile mumkun olabilmektedir. Skolyoz eğriliğini kontrol edebilmek icin hem onden, hem arkadan fuzyon gerekebilir. Spinal fuzyonu sağlayabilmek icin ya otogreft (kişinin kendisinin) ya da allogreft (başka birisinin) kemik, kemik benzerleri veya bu kaynaklardan bircoğunun birlikte kullanılması gerekebilir.
Bunun dışında bazı durumlarda cok kısa bir omurga bolgesine fuzyon uygulanması ile tamamen duzeltilebilecek skolyozlarda, kısa fuzyonu tercih edebiliriz. Bu durumda fuzyon ancak kısıtlı bir alana yapılacağı icin omurga ve goğus kafesi buyumesini ciddi etkileyemeyebilir. Ergenlik cağında ise omurilik kanalı, akciğerler ve goğus kafesi yeterince geliştiği icin aynı zamanda boy uzaması da buyuk olcude tamamlandığı icin fuzyon işlemi cocuklarda olabilecek potansiyel sorunlara neden olmaz.
Taburcu edilirken bazı hastalarda kısa sureli (3 ay) korse uygulanabilir. Cocuklar yaklaşık 3 hafta icinde okullarına donebilirler. Uc ay sonrası yuruyuş ve yuzme gibi eksersizlere izin verilir, ancak birinci yıl sonuna kadar kontakt sporlar (karate, futbol, basketbol vs.) yasaklanır. Birinci yıl sonunda tamamen normal yaşantılarına donmelerine izin verilir.
Erişkin dejeneratif skolyoz: Genellikle 50 yaş ustunde omurga yapısının eskimesi ve yıpranma ve kemik erimesi (osteoporoz) sonucu omurganın boyun, sırt ve bel bolgelerinin herhangi birisinde oluşan skolyoz turudur. Bu kişilerde omurganın sağlamlığı ve dengesi bozulup, on-arka planda omurga ve govdenin yana doğru yatmasına ve bel bolgesi anatomik acısının azalmasıyla govdenin one doğu yatmasına neden olabilir. Erişkin dejeneratif skolyoza ek olarak omurga yapısında ortaya cıkabilecek ek deformite olarak omurga kemiğinin one kaymasına spondilolistezis, arkaya doğru kaymasına retrolistezis ve yana doğru kaymasına ise lateral listezis denir. Omurga yapısındaki omur kayması ağrıya neden olabileceği gibi, sinir ve/veya omurilik sıkışması bacak ağrısına ve kas gucsuzluğune neden olabilir veya faset eklemlerde dejenerasyon nedeniyle de şiddetli ağrı olabilir. Sonucta yavaş bir ilerleme ile hastanın omurilik ve sinirleri bası altında kaldığından hareket kabiliyetleri etkilenir. Bu hastaların mutlaka bir beyin ve sinir cerrahisi uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekir.
Erişkin skolyozu hastalarında egzersiz ile birlikte korse tedavisi de uygulanabilir. Ancak korse tedavisi, bir fizyoterapist eşliğinde fizik-kondisyonu arttıracak egzersizler ve fizik tedaviye yardımcı bir yontem olarak; kısa vadeli bir sure icin duşunulmelidir. Fizik tedavi ve egzersiz ile birlikte ağrıları olan hastalar icin ağrı kesiciler de verilebilir. Ayrıca ozellikle faset eklemlerdeki ya da sinir basısı sonucu olan tahrişi (inflamasyon) gidermek icin non-steroidal anti-inflamatuar ilaclar da tedaviye eklenebilir. Hastalarda ağrı kaynağı yıpranmış faset eklemler veya sinir basısı sonucu oluşan radikuler ağrı ise bu hastalar icin spinal enjeksiyonlar iyi bir alternatif tedavi yontemi olabilir.
Erişkin skolyoz icin eğriliğin derecesi ve yarattığı şekilsel bozukluk sorunlardan cok ağrı, fonksiyon ve denge kaybı daha on plandadır. Ancak ağrısız olsa da ilerlediği net olarak tespit edilmiş skolyozların daha fazla ilerlemesini durdurmak icin ameliyat gerekli olabilir. Tum cerrahi olmayan yontemlere rağmen tedaviye yanıt vermeyen ve bu sure icinde (6 hafta-6 ay) ağrıları artan ve yeti kaybı oluşan hastalar icin skolyoz ameliyatı onemli bir alternatif yol olabilir.
Hastalarda omurga eğriliği yanı sıra ciddi dar kanal veya sinir basısına bağlı idrar kacırma, buyuk abdest kontrolu kaybı veya kaslarda guc kaybı var ise yine skolyoz ameliyatı ile tedavi yontemi secilebilir. Erişkin skolyoz ameliyatı, cocuk ve genc yaştaki skolyoz ameliyatlarına gore daha zorludur. Kişiye yapılan cerrahi mudahale suresi ve skolyoz ameliyatı sayısı da daha cok olabilir. Ote yandan kalp, akciğer, diyabet ve osteoporoz hastalıkları da skolyoz ameliyatı icin doktora bildirilmesi gereken onemli bilgiler arasındadır.
Skolyoz ameliyatı icin amaclanan eğriliğin dengeyi sağlayacak kadar duzeltilerek omurların kaynaştırılması (fuzyon) ve sinir basılarının ortadan kaldırılmasıdır (dekompresyon). Bunların ne olcude ve genişlikte yapılması gerektiğine doktorunuz karar verecektir. Erişkin skolyoz ameliyatı sonrası hasta genellikle bir gece yoğun bakımda kalabilir. Skolyoz ameliyatı sonrası ilk gun hasta yatak kenarında oturtulur ve bacak egzersizleri yaptırılabilir. Aynı gun veya ertesi gun hasta ayağa kaldırılıp, bir iki adım yurutulur. Hastanın iyileştirme ve rehabilitasyon sureci icin 1 hafta ila 10 gun arası hastanede tutulur. Taburcu olduktan sonra kendisine bir egzersiz programı verilir. Doktorun duzenli aralıklarla yaptığı kontrollerle tedavinin sonucları değerlendirilir. Tum bu surecte kişinin bir an evvel normal yaşantısına donmesi amaclanmaktadır.
Skolyoz soz konusu olduğunda romatizmal hastalıklar, omurga kırıkları, omurga enfeksiyonları gibi diğer bazı hastalıklar da neden olabilir.


[h=2]Ankara Beyin Cerrahi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]