Sjogren sendromu nedir?
Sjogren sendromu, ekzokrin (dış) bezlerin (tukruk, gozyaşı, vajinal salgılar, alt ve ust solunum yolu salgı bezleri gibi) oncelikle tutulduğu, sistemik otoimmun bir hastalıktır. Tukruk ve gozyaşı bezlerindeki fonksiyonel ve yapısal bozulmaya bağlı kalıcı ağız ve goz kuruluğu, hastalığın en onemli işaretidir. Ayrıca hastalık, başta kas-iskelet sistemi olmak uzere, akciğer, damar, bobrekler, mesane, lenf nodu, karaciğer, pankreas, gastrointestinal ve sinir sistemi, gibi bircok organ ve sistemi tutulabilir. Hastalık tek başına bulunduğunda, ‘primer Sjogren sendromu’; romatoid artrit, lupus gibi diğer otoimmun romatizmal hastalıklarda birlikte olduğunda ise ‘sekonder Sjogren sendromu’ olarak adlandırılır.
Sjogren sendromu kimlerde olur?
-Her yaşta gorulebilirse de 40 yaşından buyuklerde daha sıktır. Genellikle her yuz kişiden birinde gorulur. Yaşlandıkca gorulme sıklığı da %5’e yaklaşır.
-Kadınlarda erkeklere gore 9-10 kat daha fazladır.
-Romatoid artrit, lupus, Haşimoto tiroiditi, primer biliyer siroz gibi diğer otoimmun hastalıklarla birlikteliği fazladır.
Sjogren sendromunun nedenleri nelerdir?
Sjogren sendromu, otoimmun bir hastalıktır. İmmun sistem (bağışıklık sistemi), vucudumuzun savunma sistemidir. Bazı proteinler ureterek (immunglobulin gibi) veya hucreleri aracılığıyla, bizi yabancı mikroplar ve kanserden korur. Sjogren’de, immun sistem sapkınlık gosterir, vucudun kendi hucresel yapılarına karşı savaş acmasıyla, bircok organ ve sisteme ait inflamasyon (iltihap) ve buna bağlı hasar ortaya cıkar. Buna neyin neden olduğu bilinmiyor. Ancak, tum otoimmun sistemik bağ dokusu hastalıklarında olduğu gibi Sjogren’de de, kişinin uygun genetik yapısıyla birlikte, cevresel faktorlerin (enfeksiyonlar, ilaclar, toksinler vs.) etkileşimi sonucunda anormal immun yanıtın oluştuğudur.
Sjogren sendromunun bulguları nelerdir?
-Ağız kuruluğu; en az uc aydır suregelen ağız kuruluğu vardır. Hastalar, katı-nişastalı gıdaları yutarken zorlanma, konuşurken dili damağına yapışmadan yakınırlar. Tukruk salgısı, ağız ve diş sağlığı icin cok onemlidir; zararlı bakterilerin yerleşmesini onler. Ağız kuruluğuna bağlı; sık diş ve diş eti problemleri, ağız icinde mantar plakları gibi hastalıklar eşlik eder.
-Goz kuruluğu; en az uc aydır olan goz kuruluğu vardır. Gozlerde batma, yanma, kum kacmış gibi bir his olur. Suni goz yaşı damlası ve jeli kullanma oykusu vardır. Goz yaşı, gozde adete bir film tabaka oluşturur ve icerdiği bazı maddeler ile gozu, yabancı cisim ve enfeksiyonlardan korur. Goz kuruluğunun şiddetli olmasıyla keratit veya korneada ulserler gibi hastalıklar gelişir.
-Genellikle iki taraflı tukruk bezlerinde kulak onunde ve cene altında (parotis veya submandibular) ağrısız şişme (kabakulak gibi ancak Sjogren’de bazen tek bazen de cift taraflı olabilir ve kabakulaktan farklı olarak ağrısızdır).
-Eklemlerde (ozellikle el eklemleri gibi kucuk eklemlerde) ağrı, şişlik veya sabah tutukluğu,
-Ciltte kuruluk veya deri dokuntusu,
-Vajinal kuruluk,
-Surekli kuru oksuruk,
-Uzun sureli yorgunluk,
-Sık ust veya alt solunum yolu enfeksiyonu (solunum yolu salgılarının azalması ile-sinuzit, farenjit, larenjit, pnomoni, bronşektazi gibi)
Sjogren sendromunun komplikasyonları nelerdir?
-Diş curukleri, diş eti hastalıkları, ağız kokusu, ağız icinde mantar enfeksiyonu; bazen yemek borusuna kadar uzanabilir.
-Goz kuruluğuna bağlı, ışığa hassasiyet, gormede bulanıklık, korneada ulserler.
-Vajinal kuruluğa bağlı enfeksiyon, akıntı, ağrılı cinsel ilişki, vs.
-Farenjit, larenjit, sık ust ve alt solunum yol enfeksiyonları
-Daha az; akciğer (yaygın interstisyel akciğer hastalığı, plevral effuzyon, gibi), bobrekler ( renal tubuler asidoz, glomeronefrit gibi), karaciğer (hepatit, siroz gibi) problemlerine neden olur.
-Sistit,
-Sjogren sendromlu gebelerin sadece kucuk bir kısmında, kanlarında bulunan otoantikorların (anti-SSA/anti-Ro, anti-SSB/anti-La, anti-RNP) bebeğe gecmesiyle, yeni doğanda cilt dokuntusu, kalp problemleri gibi sorunlara neden olabilir.
-Lenf nodları: Primer Sjogren sendromlu kişilerde normal populasyona gore 40 kat artmış, lenfoma riski vardır.
-Nadiren norolojik olarak sinir uclarını tutarak; yanma, uyuşma ve karıncalanmaya neden olabilir (periferik noropati) veya beyin dokusunu tutabilir.
Tanı ve Laboratuvar testler:
Oncelikle ağız ve goz kuruluğu yapabilecek nedenler, ilaclar ve hastalıklar (hepatit C enfeksiyonu, diyabetes mellitus, sarkoidoz, boyuna radyasyon uygulanması gibi) dışlanmalıdır.
-Ağız kuruluğunu gostermek icin tukruk testi yapılır. En az 4 saatlik aclıkla, tukruk salgısını uyaran olmaksızın, 15 dakika boyunca tukruk biriktirilir, 1,5mL ve altında ise ağız kuruluğu vardır.
-Goz kuruluğunu ortaya koymak icin; Schirmer test (goz yaşı miktarı), goz yaşı kırılma testi (goz yaşının kalitesi) ve boya testleri (korneada epitel hasarını gostermek icin) yapılır.
-Tam kan sayımı, karaciğer ve bobrek fonksiyon testleri, tam idrar analizi, kan elektrolitleri (sodyum, potasyum) bakılır.
-Anti-SSA (diğer adıyla anti-Ro) ve anti-SSB (diğer adıyla anti-La) antikorlarına bakılır.
-Ayrıca ANA ve RF antikorları da pozitif olabilir.
-Minor tukruk bezi biyopsisi (alt dudak ic kısmından alınır)
-Siyalografi
-Tukruk bezi sintigrafisi
-Akciğer grafisi, gerekirse akciğer tomografisi, gibi diğer organ ve sistemlere ait goruntuleme de yapılabilir.
Sjogren Tedavisi:
-Ağız hijyeninin sağlanması, diş ve diş eti bakımı (ağız gargarası, sensitif-hassas diş macunlarının kullanılması gibi), tukruk salgısını uyaracak şekersiz sakız ciğnenmesi.
-Tukruk salgısını uyarmak icin sakınca yoksa, pilokarpin ve cevimelin kullanılabilir.
-Goz kuruluğu icin; suni goz yaşı ve jelleri kullanılabilir. Gerekirse siklosporin iceren damlalar goz hekimince verilebilir.
-Hidroksiklorakin (200mg tb): İmmun sistem uzerine duzenleyici etkileri vardır. Ozellikle; halsizlik, kas ağrıları ve eklem yakınmalarına iyi gelir.
-Steroid olmayan ağrı ve inflamasyon gideren ilaclar; kas-iskelet sistemi ağrılarında kullanılabilir.
-Akciğer, sinir tutulumu gibi diğer organ ve sistemlerin tutulumunda, immunsupresif tedaviler kullanılır.
Yaşam Stili ve Diğer Oneriler:
-Kulak onunde veya cene altında veya vucudunuzda gelişebilecek şişliklerde, hemen doktorunuza başvurun.
-Ağız sağlığınıza ozen gosterin ve duzenli diş hekiminize kontrole gidiniz.
- Tuzlu su spreyleri kullanarak burnunuzu nemlendirebilirsiniz.
-Bulunduğunuz ortamın nemli olması cok onemlidir. Bu nedenle ev veya iş yerinizde oda nemlendirici cihazlar (ev tipi-buhar makineleri) koyabilirsiniz. Havalandırma ve klimalar kuruluğunuzu artıracaktır. Eğer kullandığınız suni goz yaşı, gozde kaşıntı ve kızarıklığa neden oluyorsa, doktorunuza danışarak başka birine gecebilirsiniz.
-Bol sıvı tuketin ve ağzınızda tukruk salgısını uyaran limonlu veya farklı aromalardaki şekersiz şeker veya sakız dolaştırabilirsiniz.
-Cilt kuruluğu icin yoğun nemlendirici losyonları, banyodan hemen sonra; henuz cilt nemliyken kullanabilirsiniz.
-Her yıl grip aşısı ve uzun etkili zaturre aşınızı olun

[h=2]İstanbul Dahiliye uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]