[h=1][/h]Hekimlik bir sanattır. Sigara bıraktırma tedavisi, bu sanatın uygulama alanlarından birisidir. Ulkemizde Sigara bıraktırma tedavisinde hekimler Dunya Sağlık Orgutunun (WHO) onerdiği beş major basamağı (5A) uygulamaktadırlar. İngilizce A harfi ile başlayan 5 basamak (Ask, Advice,Assess, Assist, Arrange ) yaygın kabul gormektedir. 5A metodu bazı merkezlerde turkceleştirilerek 5O metodu (Oğren, Oner, Olc, Onderlik et, Onle) olarak tanımlanmaktadır.
1- Sor, Oğren (Ask)
2- Bırakmasını Oner (Advice)
3- İlk 1 ay icindeki sigarayı bırakma isteğini Olc, değerlendir (Assess)
4- Tedaviyi planla, yardım ve Onderlik et (Assist)
5- Nuksu Onlemek icin izle (Arrange)
1- Sorup Oğreniyoruz
Hastalar bize hangi nedenle muracaat etmiş olurlarsa olsunlar, tum hastalarımıza sigara icip icmediğini soruyoruz. Sigara icmeyenleri kutluyor ve sigara karşıtı etkinliklere katılmalarını ve desteklemelerini oneriyoruz.
Sigara icenlere ne kadar suredir, gunde kac tane sigara ictiğini, gunun ilk sigarasını uyandıktan ne kadar sure sonra ictiğini sorup, nikotin bağımlılık testi yapıyoruz. Nikotin bağımlılığının şiddeti ve psikolojik bağımlılık yonu hakkında bilgi sahibi oluyoruz.
2- Bırakmasını oneriyoruz
Sigara bağımlılığı Dunya Sağlık Orgutu (WHO) tarafından tedavi edilmesi gereken bir hastalık olarak kabul edilmiştir. Sigarasız bir dunya kurabilmek icin sigaranın toplum hayatından, aile hayatından ve kişilerin yaşam bicimlerinden dışlanması gerektiğini anlatıyoruz. Sigaranın sağlık, ekonomik, cevresel ve insani nedenlerle mutlaka bırakılması gerektiğini anlatarak sigara bağımlılarının sigara icme nedenlerini paylaşıyor, empati yaparak karşılıklı anlaşılma sohbetleri yapıyoruz.
Sigara tiryakilerinin en onemli ihtiyaclarından birisi sigarayı bırakması gerektiğine inanmasıdır. Bu konuda bir hekimle karşılıklı goruş alışverişinde bulunmak ve ortak oneriler uzerinde uzlaşmak tedavinin gereklerindendir ve sigara bıraktırma tedavisi mutlaka hekimler tarafından yapılmalıdır.
Elektro-biofeedback desteği ile sigarayı bırakmış olan eski tiryakilerin anı defterine yazmış oldukları duşuncelerin paylaşılması da bu aşamanın etkinliğini artırmaktadır.
3- Sigarayı bırakma isteğini olcup değerlendiriyoruz
Sigarayı yargılamaya başlayan her icicinin kişisel tercihini belirliyoruz. Bu tercihi sigarayı bırakma isteğinin bir gostergesi olarak değerlendiriyoruz. Buna gore icicileri 4 grupta ele alıyoruz:
Bırakmak istemiyor
Bırakmak istiyor ama yakın donemde değil
Bırakmayı duşunuyor (En gec ilk 1 ay icinde)
Bırakmaya kararlı (Bırakmayı daha once denemiş olabilir)
İlk 2 gruptakileri son 2 gruba gecmeye ikna etmek icin eğitim yapıyoruz. Son 2 gruptakileri tedaviye hazır olarak değerlendirip bir sonraki aşamaya geciyoruz.
Sigara icen bireylerin %70’den fazlası her yıl bir doktor tarafından muayene edilmekte ve bu icicilerin %65’i sigarayı bırakmak istediğini soylemektedir. Bu olguların coğu her yıl bırakmaya calışmaktadır.
Sigarayı kendi kendine bırakmaya calışan bireylerin ancak %3-7’si bir yılın sonunda icmemeyi başarabilmektedir.
4- Tedaviyi planlayarak onderlik ediyoruz
Tedavi planını kişilerin ihtiyacına ve uygunluğuna gore belirliyoruz. Tedavide amac, son sigara sonduruldukten sonra sigara ihtiyacının ortadan kaldırılmasıdır. Tutun yoksunluk belirtileri aslında nikotin yoksunluk belirtileridir. Sigara icen kişilerin kanında nikotin seviyesi artmaya başladığında beyindeki mezolimbik sistem odullendirme yolunu faaliyete gecirir ve N. Accumbens’ten Dopamin adı verilen madde salınır.
Kişide gecici konsantrasyon artışı ve keyif alma gibi duyguların yaşanması buna bağlıdır. Ancak 4000 civarındaki zararlı madde de bu sırada kana karışarak tum vucutta, kalp-damar hastalıklarından, kansere, nefes darlığından, cinsel iktidarsızlığa kadar bir cok hastalığın gelişmesine neden olmaktadır.
Nikotin eroin, kokain ve alkole benzer şekilde guclu bağımlılık yapıcı bir maddedir
Sağlık sorunu olanlarda bile bırakma başarısı duşuktur
Akciğer kanseri cerrahisi gecirenlerin yaklaşık %50’si
Akut miyokard infarktusu gecirenlerin yaklaşık 1/3’u
Gırtlak kanseri nedeniyle Larinjektomi ameliyatı olanların yaklaşık %40’ı tekrar sigara icmeye başlamaktadır.
Nikotin yoksunluk belirtileri kişiden kişiye değişen sure ve şiddette olmaktadır. Sigara icme arzusu, huzursuzluk, sinirlilik, depresyon, konsantrasyon eksikliği, uyku duzensizlikleri, iştah artımı, ağızda ulserler oluşması, kabızlık, baş donmesi gibi belirtiler sigara bırakma cabalarını engelleyici faktorlerdir.
Tedavi yontemleri arasında hekimin tercihi, hastaya gore değişmektedir. Tedavilerin tumunun ortak noktası destek tedavisi olmasıdır. Bir kemik kırığının tedavisinde nasıl destek verilerek kırığın kaynaması icin uygun, hareketsiz, dolaşımın rahat olduğu atel vs. uygulanıyor ve tedaviyi vucut yapıyorsa, sigara bağımlılığında da bağımlılığı kişinin iradesi yenmektedir. Biz hekimler olarak uygun ortamın sağlanması icin destek tedavilerini belirleyip seciyoruz.
Yaygın yaklaşım nikotin yoksunluğunu onlemek icin nikotin yerine koyma tedavileri uygulamak şeklinde olabilir. Yuksek dozdan başlanarak doz azaltılıp sonra nikotin tedavisi sonlandırılmaya calışılır. Bu amacla nikotin (bandı, sakızı, burun spreyi, inhaleri, pastili) kullanılabilir.
Bir diğer yontem santral sinir sistemi hastalıklarında kullanılan ilaclarla beyinde nikotin bağımlılığının cozulmesine yonelik etkili destek tedavileridir. İlacların oluşturduğu biyokimyasal uyarılara karşı beyinde oluşturulan cevap tedavinin ozunu oluşturmaktadır.
Bu amacla dunyada yaygın olarak kullanılan ilaclar arasından sadece 2 tanesi Bupropion veVareniklin ulkemizde ilac firmaları tarafından sigara bıraktırma tedavisinde onerilmektedir. Diğer ilaclar;
ANTİDEPRESANLAR
• Bupropion (Amfebutamone) SR,
• Trisiklik Antidepresanlar
• Nortriptilin, doxepin gibi NA ve 5-HT geri alımını inhibe edenler
• Serotonin Geri Alımı İnhibitorleri
• Fluoksetin, noronal nikotinik reseptorleri bloke eder
• Monoamin Oksidaz İnhibitorleri
• Selejilin
NİKOTİNİK RESEPTOR ANTAGONİSTLERİ
� Klonidin
� Anksiyolitikler
� Buspiron
OPİOİD ANTAGONİSTLER
� Vareniklin
� Rimonabant
� Topiramat
Son yıllarda başta Almanya olmak uzere bircok Avrupa Birliği uyesi ulkede ve dunyanın diğer gelişmiş ulkelerinde de kullanılan Elektro-biofeedbackyonteminde ise ilacların oluşturduğu biyokimyasal uyarılar yerine biyofizik yontemlerle oluşturulan uyarılar vucudun cevap oluşturmasını ve nikotin bağımlılığının cozulmesini amaclamaktadır. Vucudumuzun hayati fonksiyonlarının surdurulmesi icin enerji uretmesi gerekmektedir. Vucudun en kucuk birimi olan hucrelerde her madde gibi atomlardan oluşmuştur. Atomu oluşturan Notron ve Proton hucrenin cekirdeğinde, Elektron ise cekirdek etrafında donen yorungede bulunur. Elektron eksi (-) yuk, Proton ise artı (+) yuk taşır. Elektrik potansiyelinin farklılaşması ile elektronlar harekete gectiğinde ortaya cıkan enerji ile vucutta bir manyetik alan oluşur. Canlı vucudun her alanı bir manyetik ozelliğe sahiptir ve bu fizyolojik ozellik korunduğu surece sağlıklı yaşam mumkun olur. Tutun bağımlılığında nikotinin Ventral Tegmental Alandaki nikotinik-asetil kolin reseptorlerine tutunması bu alanda elektonorofizyolojik acıdan bir kısa devre oluşturarak bu alanın fizyolojik manyetik ozelliğini değiştirmektedir.Sağlıklı fizyolojik ozelliklere ulaşmak icin uygulanan elektro- biofeedback yontemi ile uygulanan elektromanyetik sinyallerle bu alandaki nikotinin neden olduğu değişiklikleri ortadan kaldırarak fizyolojik bağımlılığı ortadan kaldırmayı amaclamaktadır
1219 Sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına dair kanuna, 6225 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi ile eklenen Ek 13 uncu maddesinde, “insan sağlığına yonelik geleneksel/tamamlayıcı tedavi yontemlerinin hekimlerce ve hekimlerin yonlendirmesiyle ilgili sağlık meslek mensubu tarafından uygulanabileceği” ongorulmuştur. Bu nedenle tercih ettiğimiz Elektro-biofeedback bir destek uygulamadır. Elektrostimulasyon ile vucudun cevabı uyarılır, ilk seans sonunda hastanın sigaraya karşı reaksiyonları değişmeye başlar. Kolay uygulanabilir olması ve yuksek etkinliği onemli bir tercih nedenidir.
5-Nuksu onlemek icin izliyoruz
Sigara bırakma tedavisi uyguladığımız hastalara duzenli olarak bırakmış kalması icin destek veriyoruz. Tedavi uygulamasından sonra 3., 7., 14. Gunlerde ve 1. Ayın sonunda tum hastalarımızı telefonla arayarak motive ediyoruz. Nadiren tek seansta yeterli cevap gelişememiş olan hastalara ilk 3 ay icerisinde ucretsiz Elektro-biofeedback destek uygulamasına devam ediyoruz. 1. ayın sonunda hastalarımızı duygularını paylaşması ve arzu edenlerin anı defterine duşuncelerini yazması icin davet ediyoruz.

[h=2]Bursa Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]