Sigara bağımlılığı ve bırakma yontemleriSigara sağlığa neden zararlıdır?
Sigara dumanında nikotin, katran ve zehirli gazlar bulunmaktadır. Katran maddesinin icerisinde yaklaşık olarak 4000 kimyasal bileşik bulunur. Bu kimyasal bileşiklerin bircoğu da toksiktir yani zehirlidir ve bugun icin bu kimyasal bileşiklerden 43 tanesinin kansere yol actığı bilinmektedir
Sigaranın dumanında bulunan zehirli gazlar ise nitrojen oksit ve eksoz gazı olarak da bilinen karbon monoksit gazıdır. Ozellikle karbon monoksit gazı kanın oksijen taşıma gucunu azaltır. Nikotin ise bağımlılık yapar. Nikotin aslında bir zehirdir. Nikotin yuksek dozda alındığında oldurebilir. Kan basıncını yani tansiyonu ve kalp hızını(nabzı) artırır. Sigara karbon monoksit ile birlikte kalp ve beyin damarlarının hastalanmasına yol acar.
Sigara icenlerin yaklaşık % 25 i sigara nedeniyle yaşamlarının erken bir doneminde olmektedirler. Sigaranın neden olduğu en onemli hastalık grubu kanserlerdir. Sigara, akciğer kanseri başta olmak uzere soluk borusu, gırtlak, ağız, dil, dudak, yemek borusu, mide, pankreas, mesane, bobrek ve kadınlarda rahim ağzı kanserlerine neden olmaktadır. Tum kanser olumlerinin % 30 unun, akciğer kanserinden olumlerin ise % 90 ının nedeni sigaradır. Gunde 1 paket sigara icen birinde akciğer kanserine yakalanma riski hic icmeyen birine oranla 20 kat fazladır.
Solunum sistemi hastalıklarından kronik bronşit ve amfizemin em onemli nedeni sigaradır. Kronik bronşitten olum oranı hic sigara icmeyenlerde 100 000 'de 3 iken, gunde 1 paketten fazla sigara icenlerde 100 000 ' de 114 'e cıkmaktadır. Sigara akciğerin doğal savunma sistemini de bozduğu icin her turlu enfeksiyon riskini arttırmaktadır. (Zaturree, bronşit vb.)
Sağlık Bakanlığı kanser raporuna gore, sigaraya karşı savaş kanserlerin yuzde 40'ını yok edecek. Dunyada en onemli halk sağlığı sorunu olarak kabul edilen kanser hastalığı, Turkiye'de gercekleşen olumlerde kalp-damar hastalıklarından sonra ikinci sırada yer alıyor. Turkiye'de ozellikle yoğun sigara tuketiminin yol actığı kanser vakaları, onemli bir sağlık sorunu olarak varlığını surduruyor.
Sigarayı bıraktıktan sonra vucutta ne gibi değişiklikler gorulur?
Bu değişiklikleri şoyle ozetleyebiliriz:
20. dakika: Kan basıncı ve kalp hızı normale doner. Eller ve ayaklar, dolaşım normale donduğu icin ısınmaya başlar.
8. saat: Kanda oksijen duzeyi normale doner. Kalp krizi riski duşmeye başlar.
24. saat: Karbon monoksit (egzoz gazı) vucuttan atılır. Akciğerlerdeki balgam ve diğer birikimler temizlenmeye başlar.
48. saat: Nikotin vucutta artık saptanamaz. Tat ve koku alma duyusu artmıştır.
72. saat: Solunum yolları gevşediği icin nefes almak kolaylaşır. Vucut enerjisi artar.
2-12 hafta: Dolaşım butun vucutta duzelir. Yurumek kolaylaşır.
3-9 ay: Oksuruk, nefes darlığı duzelir. Akciğer işlevi yuzde 5-10 oranında artar.
5 yıl: Kalp krizi riski sigara icenlerin riskinin yarısına iner.
10 yıl: Akciğer kanseri riski sigara icenlerin riskinin yarısına iner. Kalp krizi riski hic sigara icmemiş biri ile eşit olur.
Sigarayı bırakacak kişiler neler yapmalıdır?
Bunun icin 3 onemli adım gecilmelidir:
1. Karar verme: Neden bırakmak istediğinizi duşunun. Herkesin kendine gore sebepleri vardır; ve bırakabilmek icin gercekten istemeniz gerektiğini unutmayın. Eğer daha once birkac kez bırakmayı denediyseniz-ki coğu insan denemiştir- bilirsiniz ki insan yeniden başlamak icin binlere anlamsız, gercekte hic de mantıklı olmayan bahaneyi cok akla yatkın hale getirir ve tekrar başlar. Bunu engellemek icin motivasyonunuzun cok iyi olması gerekir. Kendinizi boyle bir başarısızlıktan (buna tecrube de diyebiliriz) alıkoymak icin bırakma nedenlerinizi kendi sozcuklerinizle kağıda dokun. Dayanamayacağınızı duşunup tekrar başlamayı cok istediğinizde once bunları okuyacağınıza kendi kendinizi ikna edin. Eğer daha once bırakmayı denediyseniz neden tekrar başladığınızı da yazabilirsiniz. Tekrar başladığına pişman olmayan insan tanımıyorum. Ama şunu da akılda tutmakta yarar var: İlk iki haftadan sonra dayanmak cok daha kolaylaşıyor ve yeniden başlama olasılığı buyuk olcude azalıyor.
2. Hazırlanma: Bunun icin ne kadar suredir icildiği, sigara icmeye iten nedenler, sigara icme paterni, gunun hangi saatinde daha cok icildiği ve daha onceki bırakma denemelerinde yaşanan problemler gozden gecirilmelidir.
3. Devam etme: Alınan kararın uygulanma aşamasıdır.
Sigarayı bırakmak neden zordur?
Sigara iki tip bağımlılık yapar. 1. Fiziksel bağımlılık 2.Psikolojik bağımlılık
Fiziksel bağımlılığın sebebi nikotindir. Sigara, icildikten sonra mutluluk veren duygular uyandırdığından hemen hemen tum sigara icenler gitgide ictikleri miktarı artırma eğilimindedirler. Sinir sistemi nikotine adapte oldukca icilen miktar yine artar, boylece kandaki nikotin miktarı da artar. Daha sonra belli bir duzeye erişince tiryaki bu duzeydeki nikotin miktarını sağlamak icin sigara icmeye devam eder. Sigarayı bırakmaya calıştığınızda vucudunuz hem fiziksel olarak nikotinin eksikliğine reaksiyon gosterir, hem de bir yandan psikolojik olarak alışkanlıklardan kurtulmakla yuz yuze kalırsınız. İkisini birden goğuslemek oldukca zor bir iştir.
Sigarayı bırakınca ne tur sıkıntılar yaşanır?
Nikotin eksikliği sebebiyle aşağıdaki semptomlar gorulebilir: Depresyon, Sinir bozukluğu, kızgınlık, Hassasiyet, Uyuma gucluğu, Konsantrasyon bozukluğu, Baş Ağrısı, Yorgunluk, İştah Artışı
Bu semptomlar kişiyi yeniden sigaraya başlamaya sevk eder cunku nikotin seviyesi eski duzeye cıkınca semptomlar kaybolur. Semptomlar son sigaranızdan sonra 48 ila 72 saat icerisinde doruğa cıkacaktır. Daha sonra azalarak birkac gun icinde bitecektir. Psikolojik bağımlılığı aşmak belki de işin daha zor kısmı. Cunku once sigarayı icmeyi oğreniyorsunuz. Yemekten sonra, cok yorulduğunuzda, stresli olduğunuzda, cok keyifli olduğunuzda, arabaya bindiğinizde, sabah uyandığınızda vb. Siz tum bu durumlarla kafanızda bağlantılar kurdunuz once. Artık bu gibi durumlarda otomatik olarak sigara yakacak kadar alışkınsınız sigaraya. Bırakırken bu bağlantıları kırmanız gerekecek.
Sigara bırakma yontemleri nelerdir?
1- Nikotin yerine koyma tedavisi ( nikotin bantları, nikotin sakızları),
2- Zyban (Bupropion): Anti-depresandır. Depresyon oykusu olan ve olmayan sigara icicilerde etkinliği eşit bulunmuştur. Nikotin yoksunluk semtomlarını ortadan kaldırır.
3- Champix’in (vareniclin) beyindeki bazı alıcılara doğrudan etki ederek nikotin ihtiyacını azalttığı, nikotinle aynı alıcıları uyardığı ve dopamin adlı mutluluk hormonunun salgılanmasını sağlayarak sigarayı bırakmada yardımcı olduğu daha once yapılan araştırmalarda ortaya cıkmıştı. En yakın tarihli kullanıma girmiş farmakolojik yontemdir.
Hangi yontem neye gore belirlenmektedir?
Bunun icin kişinin bağımlılık duzeyi ve kişilik ozellikleri ve psikolojik durumunu gosteren, doğruluğu kanıtlanmış kısa testler uygulanmakta ve kişiye uygun yontem belirlenmektedir. Kişinin sağlık durumui kullandığı ilaclar ve hastalıkları bu kararı etkilemektedir. Yani yaklaşım kişiye ozel olmaktadır.
Son olarak belirtmek isretim ki; bir Goğus Hastalıkları hekimi olarak koruyucu hekimliğin son derece onemli olduğuna inanmaktayım. Dolayısıyla sigaranın zararlarını ve bağımlılık tedavisinin gucluğunu bilerek bu konuyla aktif bir şekilde ilgilenmekteyim.


[h=2]Gaziantep Goğus Hastalıkları uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]