SINAV KAYGISI
Sınav kaygısı formal bir sınav veya değerlendirme durumunda yaşanan, bireyin gercek performansını ortaya koymasını engelleyen, bilişsel, duyuşsal ve davranışsal ozellikleri olan, bireyde gerginlik yaratan hoş olmayan bir durumdur.
Sınav kaygısının “kuruntu” ve “duyuşsallık” olmak uzere iki boyutu vardır. “Kuruntu” sınav kaygısının bilişsel boyutudur. Bireyin kendisi hakkındaki olumsuz değerlendirmelerini, başarısızlığına ve yetersizliğine ilişkin olumsuz duşuncelerini ve ic konuşmalarını icerir. Kuruntu, bireyin sınav sırasında yapılması gerekeni yapamayacağına, karşılaştığı problemi cozemeyeceğine inandığı, “ya başaramazsam, ya yapamazsam” gibi olumsuz duşuncelerle dikkatinin dağılmasına neden olan bir surectir.
“Duyuşsallık” ise sınav kaygısının duygusal fizyolojik yonunu oluşturan otonom sinir sisteminin uyarılmasıdır. Duyuşsallık, hızlı kalp atışları, terleme, ani ateş basması ve ardından uşume, kızarma, mide bulantıları, sinirlilik ve gerginlik gibi bedensel tepkilerin bulunduğu bir surectir
Kendi baslarına sınav ve sınama durumları, bireyde heyecan yaratma etkisine sahip değildir. Hatta sınavların oğrenmeyi tamamlayıcı bir ozelliği olmasına rağmen, sınavlara ilişkin farklı anlam yakıştırmalarında bulunulduğunda tepkiler de farklılaşmaktadır. Orneğin; bireyin sınavı başkalarının gozundeki değerinin olculmesi olarak algılama durumu, kişiliğin sınanmasına donuşecektir. Yani, sınavlara yuklenen anlamlar, kişiliğin sınava tabi tutulması anlamına gelerek bireyde sınav kaygısı yaşanmasına neden olacaktır
Kaygı; daha once de belirtildiği gibi temelde, kişiye rahatsızlık veren olayın kendisinden değil olayın kişi icin taşıdığı anlamdan ileri gelmektedir. Bircok oğrenci, sınavla birlikte kendi kişiliğinin ve varlığının değerlendirildiğini duşunur.
Sınav Kaygısının Nedenleri
• Oğrencinin ozguveninin duşuk olması,
• Ebeveynin oğrencinin performansına yonelik yuksek beklenti duzeyi,
• Ozellikle ergenlik doneminde oğrencinin aile ve cevresi tarafından başarısız olarak değerlendirilme korkusu,
• Oğrencinin sınava girmeden sınavda başarısız olacağını duşunmesi,
• Oğrencinin sınavı oğrenilen bilgilerin test edilmesi olarak algılamayıp kendi kişiliğinin değerlendirileceğini sanması,
• Oğrencinin sınav sonucuna odaklanması,
• Oğrencinin duzenli ders calışma alışkanlığının olmaması,
• Oğrencinin calışma zamanlarında ve sınav esnasında zamanı iyi kullanamaması,
• Ebeveynin otoriter ve baskıcı tutumu,
• Yargılayıcı ve eleştirici tutumların var olduğu bir ortam,
• Oğrencinin başarılı olan kişi/kişilerle kıyaslanması,
• Oğrencinin onceki başarısızlıklarından dolayı yeni denemelerde de başarısız olacağı duşuncesi,
• Oğrencinin sınavı arac olarak değil amac olarak algılaması,
SINAV KAYGISININ BOYUTLARI
Fizyolojik Boyut
Sınav kaygısı nedeniyle fizyolojik boyutta organizmada; kalp atışlarında artış, solunum gucluğu, kaslarda gerilme, ceşitli ağrılar, ağız kuruması, ishal ve normal vucut fonksiyonlarında bozulma gibi tepkiler oluşmaktadır
Duşunce Boyutu
Sınav kaygısının duşunce boyutundaki etkileri, bireylerin sınavlara ait bakış acılarıyla ilişkili olmaktadır. Sınavların ceşitli anlamlar yuklenerek ele alınması, sınav kaygısının duşunce boyutundaki tepkilerini belirtmektedir. Sınavların duşunce boyutundaki ceşitli anlamlarını şoyle acıklamıştır:
_ Kişiliğin test edilmesi duşuncesi,
_ Onceki başarısızlıkların sonraki başarıyı etkilemesi duşuncesi,
_ Kişiliğin hırpalanması, başkalarının gozunden duşme, geleceğin mahvolması, başkalarının uzuntulerine neden olma, akranlar tarafından dışlanma, her şeyin bitmesi gibi duşunceler,
_ Başkalarıyla kıyaslanarak peşin hukumlere varma duşuncesi,
_ -meli, -malı gibi kural bildiren aksak duşunce şekilleri,
Gorulduğu gibi sınav kaygısının duşunce boyutunda oluşturduğu tepkiler, anlam yakıştırmaları, olaya ilişkin yapılan yorumlar, inanclar, beklentiler, kendi kendine negatif konuşmalar olarak ortaya cıkmaktadır.
Sınavla ilgili bilişsel hatalar sonucu ortaya cıkan olumsuz duşunce bicimleri şunlardır:
1. Ya Hep Ya Hic: Tumuyle kusursuz olmayan her şey başarısız olarak nitelendirilir.
“Turkce sınavından duşuk puan alacağımı biliyordum. Bir daha asla iyi bir puan alamam.”
“Ya bu okuldan mezun olurum ya da okula devam etmem.”
2. Aşırı Genelleme: Tek bir olumsuz olay tum durumlara genellenir.
“Matematik sınavım iyi gecmedi, zaten hangisi iyi ki.”
“Sınavda başarısız oldum. Babam beni bu okuldan mutlaka alır.”
3. Olumluyu Gecersiz Kılma: Nedeni ne olursa olsun konu ile ilgili olumlu durumun yok sayılması, kabul edilmemesidir. Mevcut durumun olumsuz hale getirilmesidir.
“Bu sefer yuksek not aldım ama bildiğim sorular geldi. Ben başarılı bir oğrenci değilim.”
“Eğer arkadaşlarım ders calışmama yardım etmeseydi, ben bu notu tutturamazdım.”
4. Başarıyı Azımsama: Başkalarının başarıları abartılır, kişi başardığı işleri kucumser.
“İkimizde aynı puanı aldık ama o benden daha cok calışmıştır, bu puanı o hak etti.”
5. Falcılık: Kişi gelecekte yaşanılacak durumun yolunda gitmeyeceğine dair olumsuz tahminler yapar ve gercekleşmiş olgular olduğuna inanır.
“Biliyorum sınavda başarısız olacağım.”
6. Keyfi Cıkarsama: Kişinin yeterince kanıtı olmadığı halde bulunduğu durumla ilgili veya yaşadığı olaylardan olumsuz sonuclar cıkarmasıdır. Fen dersinden verilen odevleri yapmakta zorlanan oğrencinin, “ Fen sınavında başarısız olacağım.” şeklinde yargıya varması ornek olarak verilebilinir.

Davranış Boyutu
Sınav kaygısı nedeniyle davranış boyutunda gorulen tepkilerin stres durumlarında gozlenen tepkilerle es değer nitelikte olduğu uzerinde durulmaktadır. Sınav kaygısı nedeniyle bireyde kacma ve kacınma davranışı ortaya cıkabilmektedir. Orneğin; ders calışmayı istememek, sınava girmeyi istememek gibi davranışlar sınav kaygısı nedeniyle ortaya cıkan davranışsal tepkilerdir.
Bununla beraber sınavdaki kaygı nedeniyle birey, sınav sırasında soruları tekrar tekrar okuyarak anlamaya calışır ya da soruları hemen cevaplandırıp ortamdan uzaklaşmak ister.
Sınav Kaygısını Yaşayan ve Yaşamayan Kişiler Arasındaki Farklar
Kaygı duzeyi normal olan kişiler sınav durumlarını başarılarının test edileceği bir fırsat olarak değerlendirirken, kaygısı yuksek olan kişiler bu durumları “oz varlığına” bir tehdit olarak algılarlar. Sınavla ilgili durumlarda kendileriyle olumsuz bir diyalog icine girerler. Sadece sınavda değil, grup icinde konuşma, soru sorma, sorulara cevap verme, tartışmalara katılma, yuksek sesle okuma vb. etkinliklerde de korkulu, sinirli, gergin ve heyecanlı olurlar. Bu bireylerin kendilerine donuk olumsuz duşunceleri (kuruntuları) dikkatlerinin kolayca dağılmasına neden olur. Genelde, yuksek sınav kaygılı bireyler, başkalarının eleştiri ve yargılamalarına aşırı duyarlık gosterirler. Surekli olarak ozeleştiride bulunurlar. Oz kavramları olumsuz, ozguvenleri duşuktur.
Sınav oncesi ve sonrası fizyolojik uyarım dereceleri aynı olduğu halde normal duzeyde kaygı yaşayan kişiler, bu uyarımı sınavda daha fazla caba gostermeye yonelik bir ipucu olarak algılarken, kaygısı yuksek olanlar bunu olumsuz bir durum olarak gormektedirler. Yani sınav durumuna ve sınav sonucuna ilişkin olumsuz duşunce, inanc ve beklentilerin sınav başarısına olan etkisi, uyarılma faktorunun (fizyolojik uyarım sinyalleri) yarattığı etkiden daha fazla ketleyicidir. Yapılan araştırmalar, sınav kaygısı yuksek olan kişiler icin en buyuk sorunun daha once oğrenilenleri sınav sırasında hatırlayamamak olduğunu ortaya cıkarmaktadır. Ayrıca kaygısı yuksek olan kişilerin ders calışmaya daha fazla zaman ayırdıkları saptanmıştır. Bu verilerde sonuctaki duşuk performansın, bu kişilerin ders calışma surelerindeki yetersizliğe değil, olumsuz duşuncelerinin kendilerinde yarattığı, başa cıkılamaz derecedeki kaygıya bağlanabileceğini gostermektedir. Bir araştırmaya gore, yuksek kaygı gosteren kimseler, bir işi yaparken cevrede bulunan yabancılar kendilerine bakarsa son derece etkilenirler.
Başkaları tarafından gozlenirlerken bir işi başarmaya calışan yuksek kaygılı kişilerin başarı dereceleri birdenbire duşer. Kaygı dereceleri duşuk olanlar ise, başkalarının kendilerini gozlemelerinden o kadar etkilenmezler.
Sınav Kaygısı ile Başa Cıkma Yolları
Sınav kaygısını azaltmak icin iki turlu calışma yapılabilinir: Zihinsel ve bedensel uygulamalar.
A) Zihinsel Uygulamalar: Sınavla ilgili duşunce biciminin olumlu olarak duzenlenmesi, sınavın bilgilerin değerlendirildiği ve tecrube kazandıran bir arac olduğunun vurgulanması, oğrencinin ders calışma sistemini yeniden duzenlemesi ve verimli calışmasının sağlanması, gecmişteki başarıların uzerinde durulması, “başarı” kavramının değişken bir kavram olduğunun bilinmesi ve tek bir seceneğe indirgenmemesi, girilecek sınavın ne tipte bir sınav olduğunun oğrenilmesi ve kaygıdan kacmak yerine kaygıyı gozetirken kişinin kendini tanıması gibi calışmaları kapsar. Kaygı kavramıyla calışırken, oz-değer, oz-guven gibi kişisel guc kaynaklarına yonelik de psikolojik mudahaleler yapılacaktır. Yapılan araştırmalarda, yetkin, bağımsız, oz-değeri yuksek oğrencilerin daha az sınav kaygısı yaşadıkları bulunmuştur. Zihinsel uygulamalar kapsamında oğrencilerle gelecek beklentilerinin sınav kaygısı uzerindeki etkisini fark etmelerini sağlayıp ve gelecek beklentilerini yeniden cerceveleyerek, sınav kaygısına olan negatif etkisini azaltmaya yonelik uygulamalar yapılacaktır.
B) Bedensel Uygulamalar: Progresif gevşeme tekniği,doğru ve derin nefes almanın oğrenilmesi, relaksasyon egzersizleri, otojenik eğitim, meditasyon, biyolojik geribildirim, yoga, otohipnoz tekniği bireyler tarafından kullanılan yontemlerden bazılarıdır.
Kaynakca;
1. Yaprak ,İ. (2006) Universiteye Hazırlanan Oğrencilerde Sınav Kaygısını Etkileyen Faktorlerin İncelenmesi, Yuksek Yisans Tezi. İzmir : Ege Universitesi SBE
2.Başoğlu , Ş. ( 2007) Sınav Kaygısı İle Ozguven Arasındaki İlişkinin Erinlik Doneminde İncelenmesi ,Yuksek Lisans Tezi. Istanbul: Maltepe Universitesi SBE
3. Sakizoğlu , B. (2003) Universite Secme Sınavına Hazırlanan Oğrencilerin Yaşadıkları Sınav Kaygısı ile Ailesi İşlevleri Arasındaki Iliskiler,Yuksek Lisans Tezi. Izmir: Dokuz Eylul Universitesi EBE

[h=2]Kocaeli Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]