Sınav kaygısı ve sınavlarSınav Kaygısı
Sınavlar, oğrencilerin eğitim-oğretim surecindeki başa cıkmaları gereken onemli değerlendirme surecleridir. Aile ve toplumdaki artan başarı beklentisi, oğrenciler uzerinde baskı oluşturmakta ve sınav kaygılarını yukseltmektedir. Turk eğitim sisteminde başarı odak kavram haline gelmiştir. Oyle ki, oğretmenlerin, anne babaların tum cabaları oğrencinin derslerden yuksek notlar almasına yoneliktir. Anne babalar, cocuklarının universitede iyi bir lisans programına yerleşmesi icin her turlu ozveride bulunmaktadırlar. Buna karşın oğrencinin duygusal, sosyal, psikolojik, fiziksel, cinsel gelişimi ve sorunları ya dikkate alınmamakta ya da oğrenci ile ilgili ciddi bir sorun ortaya cıktığında ilgilenilmektedir (Yıldırım ve Ergene, 2003). Akademik olarak surekli bir caba ve yarış icinde olan oğrenciler, once okullarında, sonra dershanelerde ve ozel derslerde yoğun bir calışma sureci gecirmekte ve yaşamlarını bu hızlı akış icinde surdurmektedirler. Oğrencilerin okullarında, dershanelerinde ve ozel dersleri suresince başarılı olmak ve eksiklerini belirlemek icin girdikleri sınavlar, kendileri uzerinde olumsuz etkiler oluşturmaktadır. Bu durumların başında hic şuphesiz ki "sınav kaygısı" gelmektedir. Bircok oğrenci icin sınav onemli bir kaygı kaynağıdır ve okullarda sınavların ve bunlarla bağlantılı olarak baskıların artması nedeniyle genel olarak sınav kaygısının arttığı gorulmektedir. Sınav kaygısı ceşitli şekillerde azaltılsa da sınav performansını olumsuz yonde etkilemektedir. Aşırı sınav kaygısına kapılan ergenler belirli bir sure sonunda tukenme belirtileri ile karşı karşıya kalabilmektedirler.
Kaygı ile ilgili calışmalarda nesnesi olmayan belirsiz korku şeklinde, bireyin kendisini yetersiz hissettiği tehdit edilen, meydan okunan guc bir ortamda bireyin yetersizlik duyduğu durum olarak tanımlanmıştır (Morgan, 1991). Yine, Cuceloğlu (1998)’na gore kaygı kişinin bir uyaranla karşı karşıya kaldığında yaşadığı duygusal ve zihinsel değişimlerle kendini gosteren bir uyarılmışlık durumudur. Temel duygulardan birisi olan kaygı, insanın gunluk yaşamının bir parcasıdır. Kaygı durumu literaturde durumluluk ve sureklilik olmak uzere iki bicimde ele alınır. Durumluk kaygı, tehlikeli koşulların yarattığı genellikle her bireyin yaşadığı gecici, duruma bağlı bir kaygıdır. Surekli Kaygısı, objektif olcutlere gore tarafsız olan durumların birey tarafından tehlikeli ve ozunu tehdit edici olarak algılanması sonucu oluşan hoşnutsuzluk ve mutsuzluk duygusudur (Oner, 1990). Surekli kaygı bireyin kişilik ozelliğinden kaynaklanır. Durumluk kaygı bireyin herhangi ozgul bir durum karşısında hissettiği olumsuz sonuc beklentisidir. Ozellikle oğrencilerin sınavlara ilişkin hissettiği olumsuz sonuc beklentisi onemli bir durumluk kaygı orneğidir (Kapıkıran, 2002). Genel olarak olumsuz duyguların yaşandığı durumlar kaygının oluşmasına neden olur. Kaygıya ait belirtiler, kaygıyı oluşturan dış şartlardan onu yaratan kişiye doğru yaklaştıkca ağırlaşır. Duruma bağlı kaygı o şartlar icinde yaşanır ve kişiyi zorlayan durumun bitişi ile birlikte kaygıya ilişkin belirtiler de ortadan kalkar. HÂlbuki surekli kaygı kişiye ait bir vasıf olarak var olur ve ceşitli durumlarda daha fazla hissedilmekle beraber hayatın butununu kapsar (Baltaş ve Baltaş, 2008).
Sınav kaygısı, bilimsel olarak ilk kez 1960'larda Richard Alpert tarafından incelenmeye başlanmıştır. Alpert, girdiği sınavlarda hissettiği baskının kendisinin başarısız olmasına neden olduğunu fakat meslektaşı Ralph Haber'in sınavlardan once hissettiği baskının onun daha iyi sonuclar elde etmesini sağladığını fark etmiştir. Boylece Alpert ve Haber'in calışmaları sonucunda iki tip kaygılı oğrenci olduğuna işaret edilmiştir. Birincisi, kaygı nedeniyle başarısı duşenler, ikincisi ise sınavda başarılı olma kaygısıyla motive olarak başarılı olanlar (Goleman, 1999). Sınav kaygısı, sınav oncesinde başlayan ceşitli fiziksel ve psikolojik değişimlerle ortaya cıkan bireyin sınav esnasında performansını olumsuz yonde etkileyen yoğun kaygıdır. Cocuklarda ve ergenlerde en sık rastlanan kaygı sınav kaygısıdır (Yavuz ve Akagunduz, 2004). Cunku sınava girmek stres dolu ve kaygı yaratan bir yaşantıdır. Her birey sınava yuklenen anlam ve sınava yonelik bakış acısına gore kaygının etkilerini değişik şekilde yaşar ve hisseder. Ozellikle sarsıntıya duyarlı bireylerde kolayca dengesiz davranışlara neden olabilir (Turkcan, Turkcan ve Uygur, 1992). Sınav kaygısı, yetersiz ders calışma tekniklerini, aşırı fizyolojik tepkileri ve sınavla ilişkili olmayan duşunceleri kapsayan, okul ve sınavlardaki başarıya etki eden davranışlar butunu olarak tanımlanabilir. Sınav kaygısı yaşayan oğrenci sınav stresi ile ilgili olarak mide bulantısı, baş ağrısı, kalp atışlarında artış gibi fizyolojik belirtiler, konsantrasyon bozukluğu, hicbir şey duşunememe ve sınavdan kacma isteği gibi zihinsel belirtiler gosterebilir (Kutlu ve Bozkurt, 2003).
Spielberger ve Vogg (1995) sınav kaygısının kuruntu ve duyuşsallık adlarını verdikleri iki boyut belirlemişlerdir. Sınav kaygısının kuruntu boyutu; bireyin sınav esnasında yapılması gerekeni yapamayacağına, karşılaştığı sorunu cozemeyeceğine inandığı “ya başaramazsam, ya yapamazsam” gibi olumsuz duşuncelerle dikkatinin dağılmasına neden olan surectir. Duyuşsallık boyutu ise; sınav kaygısının duyuşsal, fizyolojik yonunu oluşturan otonom sinir sisteminin uyarılmasıdır. Duyuşsallık hızlı kalp atışları, terleme, ani ateş basması ve uşutme, kızarma, mide bulantıları, sinirlilik, gerginlik ve bunu gibi bedensel tepkilerin bulunduğu surectir. Bu boyut sınav kaygısının adı uzerinde duyuşsallık boyutudur (Akt: Oner, 1990).
Sınav kaygısının oluşmasında bireyin algılama şekilleri etkilidir. Bireysel farklılıklar nedeniyle bazen aynı durumlar karsısında bireyler farklı tepkiler gosterebilmektedir. Sadece dış olaylar duyguların oluşmasında etkili değildir. Dış olaylara ait duşunceler, olaylara yuklenen anlamlar gibi ic olaylar, duygusal tepkilerin turunu ve derecesini de belirleyebilmektedir. Cunku kendi başlarına sınav ve sınama durumları, bireyde heyecan yaratma etkisine sahip değildir. Hatta sınavların oğrenmeyi tamamlayıcı bir ozelliği olmasına rağmen, sınavlara ilişkin farklı anlam yakıştırmalarında bulunulduğunda tepkiler de farklılaşmaktadır. Yani, sınavlara yuklenen anlamlar, kişiliğin sınava tabi tutulması anlamına gelerek bireyde sınav kaygısı yaşanmasına neden olacaktır (Oner, 1990)
Yapılan araştırmalar gosteriyor ki, sınav kaygısının oluşumunda tek nedenden soz edilememektedir. Turan Başoğlu (2007)'ye gore sınav kaygısı nedenleri şu şekilde sıralanmaktadır:
- Oğrencinin ozguveninin duşuk olması,
- Ebeveynin oğrencinin performansına yonelik yuksek beklenti duzeyi,
- Ozellikle ergenlik doneminde oğrencinin aile ve cevresi tarafından başarısız olarak değerlendirilme korkusu,
Oğrencinin sınava girmeden sınavda başarısız olacağını duşunmesi
- Oğrencinin sınavı oğrenilen bilgilerin test edilmesi olarak algılamayıp kendi kişiliğinin değerlendirileceğini sanması
- Oğrencinin sınav sonucuna odaklanması
- Oğrencinin duzenli ders calışma alışkanlığının olmaması
- Oğrencinin gorev ve sorumluluklarını surekli ertelemesi
- Oğrencinin calışma zamanlarında ve sınav esnasında zamanı iyi kullanamaması
- Ebeveynin otoriter ve baskıcı tutumu
- Yargılayıcı ve eleştirici tutumların var olduğu bir ortam
- Tutarsız ebeveyn ve oğretmen davranışları
- Oğrencinin başarılı olan kişi/kişilerle kıyaslanması
- Oğrencinin onceki başarısızlıklarından dolayı yeni denemelerde de başarısız olacağı duşuncesi
- Oğrencinin sınavı arac olarak değil amac olarak algılaması
- Fizyolojik ihtiyacların karşılanmaması (uykusuzluk, yorgunluk, yanlış beslenme gibi)
Kaynakca
Yıldırım, İ. ve Ergene, T. (2003). Lise son sınıf oğrencilerinin akademik başarılarının yordayıcısı olarak sınav kaygısı boyu eğici davranışlar ve sosyal destek. Hacettepe Universitesi eğitim Fakultesi Dergisi 25, 224–234
Morgan, T. (1991). Psikolojiye giriş. (Cev. H. Arıcı ). Ankara: Hacettepe Universitesi Psikoloji Bolumu Yayınları.
Cuceloğlu, D. (1998). İnsan ve davranışı, psikolojinin temel kavramları. (8. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Oner, N. (1990). Sınav kaygısı envanteri el kitabı. İstanbul: YORET
Kapıkıran, Ş. (2002). Universite oğrencilerinin sınav kaygısının bazı psiko-sosyal değişkenlerle ilişkisi uzerine bir inceleme. Pamukkale Universitesi Eğitim Fakultesi Dergisi, 1 (11), 35–44.
Baltaş, Z. ve Baltaş, A. (2008). Stres ve başa cıkma yolları. (25. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi A.Ş.
Goleman, D. (1999). Duygusal zeka: neden IQ'dan daha onemlidir? (14. Baskı). (Cev. B. S. Yuksel). İstanbul; Varlık Yayınları.
Yavuz, C. ve Akagunduz, N. (2004). Cocuk olmak. İstanbul: Umraniye Rehberlik ve Araştırma Merkezi Mudurluğu Yayınları.
Turkcan, S., Turkcan, A. ve Uygur, N. (1992). Lise son sınıf oğrencilerinde OSS oncesi ve sonrası donemle psikiyatrik semptomatolojiyi etkileyen kişisel ve ailesel beklentiler.. İzmir: Saray Tıp Kitabevi. (Cocuk ve Ergen Psikiyatrisi Gunleri Kongre Kitabı).
Kutlu, O. ve Bozkurt, M. C. (2003). Okulda ve sınavlarda adım adım başarı. Konya: Cizgi Kitabevi.
Spielberger, C. D. ve Vagg, R. (1995). Test anxiety: theory assesment and treatment. Washington, DC: Taylor & Francis
Turan Başoğlu, S. (2007). Sınav kaygısı ile ozguven arasındaki ilişkinin erinlik doneminde incelenmesi. Maltepe Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Psikoloji, İnsan Bilimleri ve Felsefe Yuksek Lisans Programı. Yayımlanmamış Yuksek Lisans Tezi.



[h=2]Mersin Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]