Servikal (rahim ağzı) yetmezlik: tanısı, bulguları, risk faktorleri, tedavisiSERVİKAL (RAHİM AĞZI) YETMEZLİK NEDİR?
Serviks rahmin boyun kısmıdır. Rahmin govdesiyle vajen (diğer adıyla hazne) arasında yer alır. Normal gebeliklerde doğum yaklaştığında serviks yumuşamaya, boyu kısalmaya ve acılmaya başlar. Doğum sancılarının da başlamasıyla serviks 10 cm kadar acılır. Boylece bebeğin rahimden doğum kanalına gececeği bir tunel oluşturur. Ancak bazı kadınlarda doğum zamanı geldiğinde oluşması beklenen bu yumuşama ve acılma erkenden, daha bebek olgunlaşmadan, doğum zamanı gelmeden olur. Rahim ağzının erkenden acılması boylece duşuğe, erken doğumuna ve gebelik kayıplarına neden olur. İşte servikal yetmezlik, bu şekilde rahim ağzının zayıflığına bağlı erkenden acılması durumudur.
SERVİKAL YETMEZLİĞİN BULGULARI NELERDİR?
Servikal yetmezliği olan hastaların bir kısmında herhangi bir şikayet olmayabilir. Normalde doğumu başlayan kadınlarda rahim ağzının acılması ağrılıdır. Bu nedenle sancıların başlaması genelde doğumun başladığını haber verir. Servikal yetmezlik olan hastalarda ise rahim ağzında ağrısız acılma olur. Bu nedenle coğu hastada doğumun başladığı, rahim ağzının acıldığı fark edilmez. Bazı hastalarda tanı konması gecikebilir, hatta erken doğum veya duşuk yaptıktan sonra tanı konabilir. Servikal yetmezliği olan hastalara rahim ağzında kısalma ve acılma 14-20. haftalardan itibaren başlar. Bu hastalarda dikkat cekmeyen bazı hafif bulgular olabilir. Bu bulgular bel-kasık ağrıları, aşağı doğru basınc hissi, akıntıda artma ve lekelenme şeklindedir. Ancak bu bulgular sağlıklı gebelerin de coğunda gorulebildiğinden tanı koymayı zorlaştırmaktadır.
SERVİKAL YETMEZLİK İCİN RİSK FAKTORLERİ NELERDİR?
Bazı hastalarda rahimde ve/veya rahim ağzında doğuştan anormallikler bulunur ve bunlar rahim ağzı yetmezliğine neden olabilir. Servikal bağ dokusunun yapısındaki anormallikler de bu acıdan risk oluşturur.
Rahim ağzının travmaya maruz kalması da onemli bir etkendir. Sık kuretaj olmak, rahim ağzının bir kısmının cıkarılması (genelde smear testinde cıkan hucre anormalliği nedeniyle cıkarılır) veya zor doğumlarda rahim ağzının yırtılması ve uygun şekilde dikilmemesi de bunlara neden olabilir.
SERVİKAL YETMEZLİĞİN TANISI NASIL KONUR?
Servikal yetmezliğin tanısı ancak gebelik esnasında konulur. Rahim ağzı gebeliğin 3. ayından sonra acıldığı icin henuz gebe olmayan bir kadında servikal yetmezlik tanısı kesin olarak konamaz. Bazen gebelikte bile ozellikle ilk gebelik ise tanısını koymak guc olabilir. Bu nedenle ozellikle daha once erken doğum veya 12 haftadan buyuk duşuk yapmış olan hastalarda bu acıdan dikkatli olmak gerekir. Daha onceki erken doğumlar, doğum suresinin kısa olması, 6. aydan once ağrısız rahim ağzında acılma olması, suların erken gelmesi, kanama olması bu anlamda uyarıcıdır. Yine daha once zor-yırtıklı doğum yapmış olanlarda veya cok kuretaj gecirmiş olan hastalarda rahim ağzı travmasına bağlı servikal yetmezlik gelişebileceğinden bu hastalar daha ozenli takip edilmelidir. Daha once rahim ağzının bazı hastalıkları nedeniyle bir kısmı cıkarılmış olan hastalarda da benzer risk soz konusudur.
Servikal yetmezliğin tanısı ve yonetiminde en sık kullanılan testler şunlardır:
Gebe olmayan bir kadında servikal yetmezliğin tanısını koyabilecek bir test yoktur. Ancak servikal yetmezliğe neden olabilecek rahim anormalliği, yırtık vb. durumların tanısı muayene ve ultrason yapılarak konabilir. Boyle hastalarda risk taşıdığı icin gebelikte daha ozenli takip edilir.
Gebelerde ise ultrason ile rahim ağzı uzunluğu olculerek kısalma ve acılma olup olmadığı değerlendirilir. Bazı hastalara vajinal muayene yapılarak rahim ağzı acıklığı ve bebeğin suyunun gelip gelmediği kontrol edilir. Rahim ağzı anormalliği veya yırtık vb sorun olup olmadığı değerlendirilir. Kultur testleri yapılarak enfeksiyon olup olmadığı kontrol edilir ve suyun gelip gelmediğini tespit etmek icin bazı testler yapılır.
SERVİKAL YETMEZLİKTE TEDAVİ
Bu tip riskli hastalarda 14. haftadan itibaren duzenli olarak 2 haftada bir ultrasonla rahim ağzı uzunluğu değerlendirilir. Rahim ağzında kısalma olursa boyle hastalarda cinsel ilişki ve bazı fiziksel aktiviteler yasaklanır, yatak istirahati onerilir. Progesteron iceren ilaclar veya iğneler kullanılarak kısalma ve acılma durdurulmaya calışılır. Bazı hastalara rahim ağzını destekleyen, uzerindeki basıncı azaltan halkalar yerleştirilir. Ancak servikal uzunluk 24. haftadan once kritik bir sınırın altına inerse boyle hastalarda erken doğumu engellemek icin rahim ağzına dikiş konulur. Bu şekilde rahim ağzındaki acılma engellenmiş olur. Bu dikiş doğum zamanı gelene kadar durur. Sancı, kanama ve suların gelmesi durumunda dikişin alınması gerekebilir. Ancak normal koşullara doğum zamanı geldiğinde veya doğum esnasında bu dikiş alınır.
SERVİKAL YETMEZLİK NASIL ENGELLENİR?
Eğer yapısal olarak servikal yetmezliğiniz varsa bunu engelleyemezsiniz. Ama bazı şeylere dikkat ederek erken doğum riskinizi azaltabilir, boylece daha sağlıklı ve gununu doldurmuş-doldurmaya yakın bir bebeğe sahip olabilirsiniz.
Bunlardan en onemlisi duzenli doktor takibinde olmanız ve onemsiz bile gorunse bir sorun hissettiğinizde doktorunuzla veya bir sağlık kuruluşuyla iletişime gecmeniz. Boylece bazı ilaclar kullanılarak veya zamanında rahim ağzına dikiş konularak erken doğum engellenebilir, gebelik suresi uzatılabilir. Boylece bebeğin gelişimini anne karnında tamamlayabilmesi icin vakit kazanılmış olur.
Aşırı stres, yoğun calışma ve ağır işlerden uzak durun.
Sigara-alkol vb zararlı alışkanlıklar ve icinde tam olarak ne olduğu belli olmayan bitkisel ilaclar, besin takviyelerinden kacının. Bunlar erken doğuma ve duşuk doğum ağırlığına neden olabilir. Bunlar zaten erken doğum riski olan bir hastada daha fazla riski artırmaktan başka bir işe yaramaz.
Doktor onerisi olmadan hicbir ilac kullanmayın. Gebelikte onerilen folik asit ve demir ilaclarını duzenli kullanın.
Mutlaka sağlıklı beslenerek yeterince kilo alın. Dengesiz beslenen ve az kilo alan gebelerde de erken doğum riski artıyor, bunu unutmayın.

[h=2]Ankara Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]