Sertleşme bozukluğu başarılı cinsel teması sağlayabilecek sertlik duzeyine ulaşamama veya bu sertlik duzeyini yeterince surdurememe hali olarak tanımlanır.
Kişide sertleşme sorununa bağlı olarak başka sorunlar da ortaya cıkabilmektedir. Orneğin; sinirsel gerginlik, oz guven kaybı, hayat kalitesinde azalma, insan ilişkilerinde olumsuz etki gibi. Bu nedenle evlilik veya kız arkadaşla olan ilişkiyide bozan psiko-sosyal onemli bir sorundur.
Yeterli cinsel ilişkiye girememe durumu şu nedenlerle olur:
– penisin sertleşme yani ereksiyon kusuru ED
– erken boşalma : boşalmadan hemen sonra da peniste sertleşme kaybolur. Burada sorun sertleşme kusuru değil, boşalma bozukluğudur.
– orgazım olmaması: Orgazım olmaması ise psikojenik ya da sinirsel nedenlere bağlı olabilir
– cinsel istekte (libido) azalma
Cinsel ilişki bozukluğu yakınması bulunuyorsa oncelikle bunun penisin gercek sertleşme bozukluğundan kaynaklanıp kaynaklanmadığı net olarak ortaya konulmalıdır cunku bu durumların tedavileri de farklıdır.
SERTLEŞME SORUNUNUN GORULME SIKLIĞI NEDİR?
Sertleşme sorunu cok sık karşılaşılan bir problemdir .Coğu erkek hayatının belli bir doneminde, ozellikle stres altındayken gecici sertleşmeyle ilgili sorunlar yaşayabilir. Bu sorun uzun sure devam ettiği takdirde doktora gitmek gerekir.
Amerikada bu sorun yılda 30 milyon erkekte gorulur. 40-70 yaşları arasındaki erkeklerin %50-70′inde peniste yetersiz sertleşme şikayeti yani iktidarsızlık bulunmaktadır. İlerleyen yaşla beraber sertleşme sorununun gorulme sıklığı ve şiddeti artış gosterir Burada yaşlanmaya paralel olarak iktidarsızlık sıklığı artıyor gorunse de, her ileri yaş erkekte iktidarsızlık olacak diye şart yoktur .Ortalama olarak 40’lı yaşlarda %40, 50’li yaşlarda %50, 60’lı yaşlarda %60 iktidarsızlık gorulmektedir. Iktidarsızlık bu kadar sık gorulmesine karşın hepsi aynı şiddette değildir. Hafif, orta veya şiddetli olabilir. Orneğin Turkiye’de yapılan tarama calışmasında 40-70 yaş arası iktidarsızlık %69 oranında olmasına rağmen şiddetli iktidarsızlık olan % 9-10’luk kısmıdır.
[h=3]CİNSEL ORGANIMIZIN NORMAL YAPISI NEDİR? (PENİS ANATOMİSİ)[/h]Peniste ici kanla dolan ve sertleşmeyi sağlayan yan yana iki silindir (Korpora kavernoza ) ve bunların altında yer alan icinden idrar yolunun gectiği ucuncu bir silindir yapı vardır. Korpora kavernozayı tunika albuginea olarak adlandırılan elastik bir bağ dokusu cevreler.Kanın penisten uzaklaşmasını sağlayan toplar damarları tunika albuginea’nın ic duvarı sıkıştırır. Boylelikle kan penis icerisinde hapsolur.
SERTLEŞME (EREKSİYON ) NASIL OLUR?
Sertleşme kompleks bir mekanizmanın sonucudur
-Sertleşmenin olabilmesi icin cinsel isteğin olması gerekir. Cinsel isteği uyaran ise erkeklik hormonu olan testosterondur.
-Sertleşme icin goruntu, duşunme, dokunma, koku, ses veya bunların birleşimi sonucu cinsel uyarılma gerekmektedir.
– Sertleşmenin olması icin penise giden sinirlerin normal olması gerekir. Beyinden gonderilen sinyaller korpora kavernoza olarak adlandırılan ereksiyon silindirlerine ulaşır. Sinyallerin etkisiyle penis duz kas dokusu gevşer ve atar damarları genişler.
-penis icinde kan damarlarının genişlemesi ve kanın dolduğu odacıkların duz kaslarının gevşemesi ile atar damarlarla ereksiyon halkalarına gelen kan miktarı artar. Sonucta penis genişler ve boyu uzar
-kanın peniste hapsolması gereklidir.Kanın penisten uzaklaşmasını sağlayan toplar damarları tunika albuginea’nın ic duvarı sıkıştırır.Boylelikle kan penis icerisinde hapsolur. Cinsel uyarının devam etmesi sertlik duzeyinin devam etmesini sağlar.
-Sertleşme, boşalmaya veya cinsel ilgi bitene kadar devam eder. Daha sonra penis eski yumuşak durumuna doner
Cinsel uyarı olmadan gece uyku sırasında da sertleşme olmaktadır. Normal sağlıklı kişilerde gece uykusu sırasında ruyanın gorulduğu donemde penise kan akımı artar ve sertleşme olur. Sistemin normal calıştığını gosteren bir olaydır.
ED NEDEN OLUR?
Sertleşme sorununun coğu zaman birden fazla nedeni vardır. Sertleşme sorununun nedenleri 3 ana grupta incelenebilir:
Psikolojik nedenler
Fiziksel nedenler
Psikolojik ve fiziksel nedenler birlikte
1-Psikolojik nedenler
Bu kişiler fiziksel olarak sağlıklı olsalar da beyinde cinsel uyarı engellenmekte ve sorun ortaya cıkmaktadır.Aniden oluşur ve sıklıkla genclerde gorulur.Olguların %30′unda psikojeniktir.
-stres ve endişe (ankisiyete)
-Başarısızlık korkusu (performance) :Cinsel teması başarabilme kabiliyeti hakkında endişe duyan bir hasta başarılı cinsel temas sağlayamazsa endişesi daha da artar.
-Depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar
Psikojenik nedenlerin ortaya cıkmasında kişinin cinsel bilgi ve deneyim eksikliği , aile ve cevresel faktorler, kultur, daha onceki cinsel ilişki deneyimleri, kendine guven, korku, yanlış inanclar, kendinde ve eşine ait fiziksel kusurlar, eşinin bilgisi de cok onemlidir. Gebe bırakma korkusu, ekonomik sorunlar, bulaşıcı hastalık kapma riski, başka kadınlarla ilişki kurarken korku, ilk gece (gerdek gecesi) korkusu da sorumlu olabilir.
2-Fiziksel nedenler
[h=3]YAŞ İLERLEDİKCE FİZİKSEL NEDENLER DAHA FAZLA GORULMEKTEDİR.3 DURUMDA ED OLUR[/h]Penise yeterli kan gelmemesi:Kalp damar hatalıkları,diabet,sigara
Sertleşmede peniste kanın yeterli depolanmayıp, kacıp boşalması:Her yaşta olabilir
Beyin ve omurilikten sinirsel uyarıların penise ulaşamaması: Bazı norolojik hastalıklari omurilik yaralanmaları, beyin damarları ile ilgili hastalıklar, multiple skleroz,penis sinirlerini bozan ameliyatlar veya kazalar prostat, mesane ve rektum kanseri icin uygulanan cerrahi tedaviler sertleşme sorunu acısından risk oluşturur
ED yapan risk faktorleri şunlardır:
-Yaş
-Şeker hastalığı ,DM
-Yuksek tansiyon
-Kan yağları (kolesterol) yuksekliği
-Sigara ve alkol
-Kalp damar hastalıkları
-Şişmanlık
-Hareketsizlik
-Bazı ilaclar : beta-blokerler, tiazid diuretikler ve antidepresanlardır (SSRI).
ED TANISI NASIL KONULUR?
-Tıbbi hastalıkları,ilaclar ve ameliyatlarının hikÂyesini alınır.
– Psikolojik nedenler sorgulanır
-Cinsel hayatı ve seks oykusu alınır. Sorunun ne kadar zamandır devam ettiği, aniden veya uzun zaman icinde gelişip gelişmediği, sabah uyandığında peniste sertlik olup olmadığı, eşin soruna nasıl tepki verdiği, penisin yapısında eğrilik veya ağrı olup olmadığı sorulur.
-Semptom skoru ile ED hafif,orta veya ağır olarak sınıflandırılır.Kişinin kendi kendine doldurduğu cinsel işlev sorgulama formlarından en kullanışlı ve pratik olan 5 soruluk IIEF-5’tir semptom skorlamasıdır.
-Kanda kan yağları,testosteron ve şeker duzeyi olculmelidir.
-Renkli Doppler Utrasonografı :Ses dalgaları yardımıyla penis damarları hakkında bilgi veren duyarlı bir testtir. Sertleşme sağlayan ilacların (papaverin veya prostaglandin) penis icine enjeksiyonu yapılır ,olcumler bundan sonra alınır. Penis dokusunun bu uygulamaya vereceği cevap sonuk penis değerleri ile karşılaştırılır.Penis kan akımını,venoz kacak, penisteki skar dokuları ve plakları gosterir.Sık kullanılan ve değerli sonuclar veren bir testtir. Ama bozuk cıkması her zaman bir hastalık bulunduğu anlamına gelmez. Cok dikkatli ve sakin bir ortamda tecrubeli radyoloji uzmanları tarafından yapılması gerekir.
-NPT testi (Uykuda penis sertleşmesinin olculmesi): Erkeklerde uyku sırasında sertleşme varlığı ve derecesi hakkında bilgi edinilir. Normalde her erkek uyku sırasında 3–5 kez sertleşme yaşar. Eğer sorun fiziksel ise sertleşmelerin sıklığı ve derecesi azalır. Psikolojik nedenler varlığında hasta bu sertleşmeleri yaşamaya devam eder. Bu test psikolojik ve fiziksel nedenlerin ayrımında doktora onemli bilgiler sağlar.Onemli bir testtir ama bozuk cıkması her zaman bir hastalık bulunduğuna işaret etmez. Bu nedenle 2 gece ust uste tekrarlanmalıdır.
Testin yapılışı; NPT cihazının, yukarıdaki resimde gorulduğu gibi iki halkası bulunur. Bu halkalar penise gecirilir. Cihaz ise bacak uzerinde ozel bir kılıf icerisine yerleştirilir. Şahıs aleti gece yatarken kendi bağlar veya hastanede uygulanır. Sabah cihaz cıkarılarak bilgisayarda sonucları alınır. Ayrıca uyku labratuarlarındada yapılır ancak pratikte artık cok uygulanmamaktadır.
TANI İCİN TESTLERİN HEPSİ YAPILMALI MI?
Gunumuzde ‘hedefe yonelik tanı ve tedavi’ yaklaşımı daha cok benimsenmektedir. Hedefe yonelik demek hastanın isteği doğrultusunda tanı icin gerekli testlerin bir kısmının veya hepsinin yapılmasıdır. Hasta sebebi bilmek istemeyip, sadece tedavi talep ettiğinde testlerin hepsinin yapılması gerekmemektedir.
ED bazen onemli kalp hastalıklarının ilk belirtisi olabilir cunku kalp koroner damarlarından once daha ufak olan penis damarları tıkanabilir. Bu nedenle kardiyoloji muayenesi gerekebilir.
TEDAVİ:
İktidarsızlığın tedavisinde oncelikle risk faktorlerinin ortadan kaldırılması ve yaşam duzeninde bazı değişiklikler denenmelidir.
PSİKOLOJIK TEDAVİ NEDİR?
Tedavi yonteminin secimi nedenin fiziksel veya psikolojik olmasına bağlıdır. Orneğin genc bir hastada uykuda sertleşme oluyorsa, fizik muayene, kan/idrar testleri normalse ve genel durumu iyiyse neden buyuk olasılıkla psikolojiktir Boyle bir durumda seks terapisi konusunda uzmanlaşmış psikologların yardımı alınmalıdır. Hastanın partnerinin de katıldığı goruşmeler yapılabilir.
AĞIZDAN İLACLARLA TEDAVİ NEDİR?
Bu tedavi yontemleri nedeni ortadan kaldırmaz. Fakat cinsel teması sağlayacak sertleşme duzeyine ulaşılmasını sağlar.
Fosfodiesteraz-5 inhibitoru denilen ilaclar ilk basamak tedavisi olarak kullanılmaktadır. Bunlar sildenafil sitrat, vardenafil ve tadalafil’dir. Turkiye’de her ucu de bulunmaktadır. Penis duz kaslarda gevşemeye ve boylelikle sertleşmeye yol acar. Bu ilaclar 1990′lı yılların sonlarına doğru gundeme gelmiştir
Tadalafıl molekuler yapısı sildenafil ve vardenafil’den farklıdır,daha yavaş kana karışır ve etki suresi daha uzundur.(24-36 saat) .Sildenafil ve vardenafil 1 saat icinde kanda maksimum duzeye ulaşır ve etkisi 4-6 saat surebilir.
Sertleşme sorunu olan erkekler bu ilacları cinsel aktiviteye başlamadan once alırlar. Seksuel arzuyu arttırıcı etkisi yoktur. Bu ilaclar guvenilir ve oldukca etkilidir. Hastaların yaklaşık %80′ inde sertleşme sorununu giderir.
BU İLACLARIN YAN TESİRLERİ NELERDİR?
Klinik calışmalar ve deneyim fosfodiesteraz inhibitorlerinin guvenilir ilaclar olduğunu ortaya koymuştur. Bu ilaclar kalp uzerine yuk eklememektedir ve kalp krizi riskini arttırmamaktadır. Yan etkileri damarlarda yarattıkları genişlemeye bağlı yan etkilerdir ve gecicidir. Yan etkiler şiddetli olmayıp, bu nedenle tedaviyi bırakma oranı duşuktur ve % 3 civarındadır.
-Baş ağrısı, sıcak basması veya burunda dolgunluk hissi gibi şikayetler ortaya cıkabilir.
-Gorme ile ilgili sorunlar ortaya cıkabilir ozellikle sildenafil sitratta
-Tadalafil ile yapılan calışmalarda hastaların yaklaşık % 15‘inde sırt ağrısı ve kas ağrısı gibi istenmeyen yan etkiler gozlemlenmiştir.
Bu ilaclar nitratlarla birlikte kesinlikle kullanılmamalıdır.
KİMLER BU İLACLARI KULLANMAMALI?
-Nitrat iceren(isordil,monoket ,monodur gibi) ilac alanlar kesinlikle fosfodiesteraz inhibitorlerini kullanmamalıdır.Bayılma veya cok nadiren ani olumler yapabilir.
-Yuksek riskli kalp-damar hastalığı olan hastalar kullanmamalıdır.
-Alfa blokor prostat ilacları ile beraber kullanılmazlar, tansiyon duşukluğu ve bayılma yapabilir.
AĞIZDAN KULLANILAN İLACLAR ETKİLİ OLMAZSA NE YAPILMALI?
İlaclara etkisiz diyebilmek icin değişik zamanlarda en az 3-4 kez kullanılmaları gerekir.
Bu ilacların nasıl kullanıldıkları onemlidir.
-Gunde sadece bir tane kullanılmalı ve ilişkiden ortalama 1 saat once alınmalıdır.
-Cinsel uyarı olmadan etkilerini gosteremezler.
-Tadalafil’in emilimi yaş, alkol tuketimi veya yemeklerden etkilenmez. Diğerlerinde ise etkinliği arttırmak icin kullanmadan 1–2 saat oncesine kadar ağır yemek yememeleri onerilir.
-Testosteron hormonu duşuk olan kişilerde de etkileri azalır. Bu tip hastalarda eksik olan testosteron yerine konulduğunda aynı ilac daha etkili olur.
-Yaşam stilinde değişiklikler etkili olur. Bunlar sigarayı bırakmak, alkol alımını sınırlamak, uyuşturucu madde alımından kacınmak, sağlıklı yeme alışkanlığı kazanmak ve duzenli spor yapmaktır. Bu şekilde cinsel fonksiyonlarda onemli duzelme sağlanabilir.
ESWL TEDAVİSİ ,penise dışardan uygulanan duşuk yoğunluklu ses dalgası tedavisidir. Herhangi bir yan etkisi olmayan bu tedavi şeklinde sertleşmeyi sağlayan dokularda yeni damar oluşumu desteklenmekte ve kalıcı bir iyilik sağlama icin fırsat yaratılabilmektedir. Deneysel aşamadadır ve daha cok yayına ihtiyac vardır.
VAKUM CİHAZI, penise gecirilen bir silindir ve buna bağlı bir pompadan oluşur. Pompa yardımıyla silindir icindeki hava boşaltılınca, negatif basınc etkisiyle penis icine kan dolar ve ereksiyon olur. Ereksiyon halindeki penisin kokune bir lastik halka gecirilerek, iceri dolmuş olan kan hapsedilir. Bu durumda cinsel ilişkiye gecilir. 30 dakika icinde lastik halkanın cıkarılması gerekir. Ancak, coğu hasta vakum cihazı kullanılmasını pratik bulmamaktadır ve bırakmaktadır. Ağrı, soğukluk hissi, hematom, morarmalar gibi yan etkileri ortaya cıkabilir.
PENİS İCİNE İĞNE YAPILARAK İLAC VERİLMESİ: Bu amacla papaverin, prostaglandin (alprostadil), fentolamin ya da bunların karışımı (bimiks, trimiks) ilaclar dunyada yaygın olarak kullanılmaktadır. Hastalara kendilerinin bu enjeksiyonları yapmaları oğretilir. Ancak her hasta bunu sağlıklı bir şekilde yapamayabilir. Ani tansiyon duşmesi, peniste kanama veya hematom oluşması ile karşılaşılabilir. Uzamış ereksiyon durumu ile sık karşılaşılabilir. Bunun tedbirlerinin hastaya hekimi tarafından iyice anlatılmalıdır. Diğer yandan, oldukca başarılı bir tedavi yontemidir.
PENİS UCUNDAN, İDRAR KANALINA İLAC SIKILMASI (MUSE, ALPROSTADİL)
amar genişletici ozelliğe sahip prostaglandin, bir jel şeklinde penis ucundan iceri sıkılır. Cok başarılı değildir. Ama uygulanımı kolay bir yontem olması nedeniyle tercih edilebilir. Ulkemizde yoktur.PENİL PROTEZ:
Eğer iktidarsızlık başka yontemlerle tedavi edilemiyorsa, son care olarak ameliyatla penil protez yerleştirilir.
Penil protez, penisin icerisine yerleştirilen, silikondan yapılmış iki adet silindir cubuktur. Penisin uzerinden yapılan kesiden girilerek, sağ ve sol tarafa olmak uzere 2 adet protez yerleştirilir. Dışarıdan bakıldığında protez bulunduğu anlaşılmaz. 3 ceşit protez vardır:
Bukulebilir protezler:
Ortasından tel gecer. Boylece yukarı veya aşağı bukulebilir. Fazla parcalı olmadığından sık bozulmaz ve en az sorun yaratan tip protezlerdir. Kullanımı son derece basittir. Diğerlerinden daha ucuzdur. Ama devamlı sert halde kalması ve ozellikle şort ya da mayo giyildiği zaman dışarıdan goruntusu bazen rahatsız edici olabilir.
İki parcalı şişirilebilir (pompalı) protezler:
Bunların penis icine yerleştirilen silindir cubukları şişebilir ozelliktedir. Skrotum icerisine konulan bir pompa yardımıyla şişirildiği zaman penis de sertleşir. Daha sonra hafif bir sıkma ile tekrar ici boşalarak penis inik pozisyonuna gecer. Boylece normal, fizyolojik şekle cok benzer bir kullanım gercekleşir. Ama fazla parcalı ve kompleks mekanizmaya sahip olması nedeniyle sık bozulabilir (hastaların ortalama %5′inde bozulma ortaya cıkar).Her hasta tarafından kolay kullanılamayabilir. Uygun hasta secimi yapılmalıdır. Skrotum icindeki pompayı calıştırırken bazen ciltte tahriş gelişebilir, ağrı olabilir.
Uc parcalı şişirilebilir (pompalı) protezler:
İki parcalılardan farklı olarak bir de ici su dolu depo kısmı bulunur ve mesanenin hemen yanına yerleştirilir. Pompası yine aynı şekilde calıştırılır. Bunların su depoları silindir cubuklar uzerinde bulunmadığından ve daha buyuk olduğu icin protez aktive edildiğinde daha fazla ve sert şişebilir. Ancak, mekanik parca sayısı fazla olduğundan bozulma riski en fazla olanıdır. Kozmetik yonden cok uygundur. Fiyatı bukulebilir protezlerden daha fazladır.
Penil protez geri donuşu olmayan bir uygulamadır. Yani, memnun olmadım ya da protezden once daha iyiydim diyerek sonradan cıkarılmaz. Protez bozulduğunda veya enfekte olduğunda ya da delerek dışarı cıktığında protezin cıkarılması gerekir ve yerine yenisi takılır. Eğer enfeksiyon cok fazla ise birkac ay protez takılmaz, penisin ici iyice temizlendikten sonra takılır.
Protez takılmasında en onemli husus, hastanın penisinin boyunun uzayacağı umidine kapılmamasıdır. Coğu hasta protezlerin penis boyunu uzatacağını sanır. Oysa penisin boyu normalde ne kadarsa, protez takıldıktan sonra da en fazla o kadar uzar.
Penil protez ameliyatları cok sık yapılmaktadır ve sonucları oldukca iyidir. Hastaların buyuk kısmı cok memnun olurlar. Eşlerin mutluluğu da oldukca fazladır. Ozellikle onceden bilgilendirilmeleri hastaların ameliyat sonrasındaki beklentilerini belirleyerek, hasta memnuniyetini artırır. Protez takılmasından korkulmamalıdır.Dışardan anlaşılmazlar, kadınların silikon memeleri gibidir.
SONUC: ED TEDAVİSİ MUMKUNDUR
Gunumuzde sertleşme sorunu yaşayan erkeklerin neredeyse tamamı hem hastayı hem de eşini memnun edebilecek şekilde tedavi edilebilmektedir. Bircok tedavi alternatifinin bulunduğunu ve tedavi başarısının hastalığın şiddetine gore değişebileceğini bilmek onemlidir. Bu nedenle, ilk tedavi yaklaşımı sorunu cozemezse bile ikincil tedavi alternatifleri mevcuttur.
[h=2]İstanbul Urolog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]