Pek cok kişiye ve hukukcuların buyuk bir bolumune gore anayasanın ilk dort maddesi demek, nice zorluklarla var ettiğimiz Turkiye Cumhuriyeti Devleti ’nin temelleri demektir. Bazıları ise bu maddeleri yalnızca kağıt ustunde yapılacak bir değişiklik gibi goruyor. Elbette konu hakkında pek cok farklı goruş var ancak biz bunları hukukcuların uzmanlığına bırakalım ve anayasanın ilk dort maddesi nedir, neden değiştirilemez bunu gorelim.
Anayasa'nın ilk dort maddesi nedir, neden değiştirilemez? Anayasanın ilk dort maddesi, devletin şekli, cumhuriyetin nitelikleri, devletin butunluğuyle ilgilidir. Dorduncu maddede de bu 3 maddenin ozeti ve bu maddelerin değiştirilemeyeceği bilgisi verilir.
Temelden başlayalım; anayasa nedir, neden onemli? Anayasa, iceriğinde ulke uzerindeki egemenlik haklarının kullanım yetkisinin devlete verildiğini ve nasıl uygulanması gerektiğini gosteren bir toplumsal sozleşmedir. Butun hukuk kurallarından ustundur. Devlet yapısını, yonetim organlarını, bu organların işleyişlerini, temel haklar ile temel ozgurlukleri belirleyerek bir sınır cizer.
Anayasa neden onemli sorusunun yanıtı bu tanımda gizli. Sayısız kanun, yonetmelik, genelge, yonerge cıkarılabilir; ancak bunların hicbir anayasaya aykırı olamaz. Cunku anayasa, devletin uygulama sınırlarını cizdiği gibi vatandaşın da ozgurluk alanını belirler. Elbette detaylarına yalnızca konunun uzmanı hukukcular hakim olur ancak her vatandaş, ulkesinin anayasasında kendisine tanınan ozgurlukleri bilmeli ve bunları savunmalıdır.
Anayasanın ilk dort maddesi nedir? I. Devletin şekli MADDE 1- Turkiye Devleti bir Cumhuriyettir. II. Cumhuriyetin nitelikleri MADDE 2- Turkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı icinde, insan haklarına saygılı, Ataturk milliyetciliğine bağlı, başlangıcta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lÂik ve sosyal bir hukuk Devletidir. III. Devletin butunluğu, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti MADDE 3- Turkiye Devleti, ulkesi ve milletiyle bolunmez bir butundur. Dili Turkcedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Millî marşı “İstiklal Marşı”dır. Başkenti Ankara ’dır. IV. Değiştirilemeyecek hukumler MADDE 4- Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hukum ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 uncu maddesi hukumleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez. Şu anda Turkiye Cumhuriyeti Devleti ’nde yururlukte olan ve 18/10/1982 kabul tarihli Turkiye Cumhuriyeti Anayasası ’nın ilk dort maddesi tam olarak kelime kelime bu şekildedir. Buradaki bağlantı uzerinden Turkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi resmi internet sitesinin anayasa sayfasını acarak tam ve en guncel metne ulaşabilirsiniz.
Anayasanın ilk dort maddesi ne anlama geliyor? Yukarıda tam olarak kelime kelime verdiğimiz anayasanın ilk dort maddesi, aslında Turkiye Cumhuriyeti ’nin temel yapı taşlarını oluşturuyor diyebiliriz. İlk madde ulkemizin yonetim yapısını belirliyor. İkinci madde, ulkemizin nasıl bir devlet olduğunu ve nasıl yonetilmesi gerektiğini belirliyor. Ucuncu madde dil, bayrak, marş, başkent gibi bizi biz yapan temel değerleri belirliyor. Dorduncu madde de ise devletimizin bu temel değerlerini koruma altına alınıyor.
Bu topraklarda yetişmiş herkes biliyor ki Turkiye Cumhuriyeti demek, sayısız şehit ve gazimizin ne kadar minnet duysak az kalacak cabalarıyla kurulmuş bir devlet demektir. Anayasanın ilk dort maddesi işte bu cabaların boşa gitmediğinin bir kanıtı olarak karşımıza cıkıyor. Her ulkenin vazgecilmez değerleri vardır. Bizim ulkemizin en temel değerleri de anayasanın ilk dort maddesinde belirtiliyor.
Anayasanın ilk dort maddesi neden değiştirilemez? Anayasanın ilk dort maddesi değiştirilemez cunku dorduncu maddede bu durum acık bir şekilde dile getirilmiştir;
IV. Değiştirilemeyecek hukumler
MADDE 4- Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hukum ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 uncu maddesi hukumleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.
Pek cok hukukcuya gore anayasanın ilk dort maddesi, Turkiye Cumhuriyeti Devleti ’nin teminatıdır. İlk dort maddede yapılacak değişiklikler sonrası ulkemiz, bildiğimiz ulke olmaktan cıkabilir. Bu nedenle anayasanın ilk dort maddesi değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif dahi edilemez maddesi pek cok hukukcu icin doğru bir kuraldır. Elbette konu hakkında pek cok farklı goruş de var ancak bu uzmanların ilgilenmesi gereken bir konudur.
Anayasanın ilk dort maddesi değiştirilebilir mi? Anayasanın ilk dort maddesinin değiştirilemez olması aslında ilginc bir paradokstur. Cunku anayasanın dorduncu maddesinde anayasanın ilk uc maddesinin değiştirilemez olduğu belirtiliyor. Ancak dorduncu maddenin değiştirilemez olduğunu soyleyen bir madde yok. Yani bu acıdan bakarsak anayasanın dorduncu maddesi değiştirildiği zaman anayasanın ilk uc maddesi de değiştirilebilir olacaktır.
Anayasanın ilk dort maddesi değiştirilebilir mi sorusunun yanıtı icin evet değiştirilebilir demek bu nedenle mumkun. Ancak boyle bir durum, normal şartlar altında mumkun olsa bile uygun değildir. Yani bir gun bir hukumet cıkarak anayasayı ve ulkenin tum değerlerini yerle bir edebilir. Boyle bir durumda anayasada ne yazarsa yazsın pek bir anlam ifade etmez cunku anayasanın gucu, guclu bir hukuk devletinde vardır.
Toparlamak gerekirse; anayasanın ilk dort maddesi değiştirilebilir, bu imkansız bir durum değil. Ancak sıradan bir olay da değil. Boyle bir durumun yaşanması halinde pek cok temel hukuk kuralı da değişmeye acık hale gelecektir ve daha da kotusu, ulkenin temel değerleri uzerinde yapılacak bu tur değişikliklerin sonu kimsenin istemediği bir noktaya gelebilir. Elbette, konu hakkında farklı goruşler olduğunu tekrar hatırlatmakta yarar var.
Osmanlı ’da ve Turkiye Cumhuriyeti ’nde anayasalar: 1808 – Sened-i İttifak: Anayasa değildir ancak Turk tarihindeki ilk anayasal duşunce temelli belgedir. 1876 – Kanun-i Esasi: Turk tarihinin ilk anayasasıdır. Bir donem kaldırılmış, 1908 yılında yeniden yururluğe konmuştur. 1921 – Teşkilat-ı Esasiye: Turkiye Buyuk Millet Meclisi acıldıktan sonra oluşturulan kısa bir metindir. 1924 – Teşkilat-ı Esasiye: Turkiye Cumhuriyeti ’nin ilk anayasasıdır. 1961 – Anayasa: 1960 darbesi sonrası oluşturulmuş ve ilk kez anayasa olarak adlandırılmıştır. 1982 – Anayasa: 1980 darbesi sonrası oluşturulmuştur. Bugun değişiklikler yapılsa bile yururluktedir. Devletimizin temel yapı taşlarını oluşturan anayasanın ilk dort maddesi nedir, neden değiştirilemez gibi merak edilen soruları yanıtladık ve konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Elbette konu hakkındaki en doğru yorumu yine konunun uzmanı hukukcular yapacaktır. Duşuncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.