Ceşitli ağır vasıtalarda gorulen bu durumun nedeni havalı fren sistemidir. Gunumuzde gerek ağır sanayide gerek karayolu ulaşımında cok sık kullanılan bu aracların ağırlığı genellikle 10 tonun uzerindedir. Bu kadar ağır olan otobuslerin, kamyonların normal fren sistemiyle durmaları mumkun değildir.
Ağır aracların yolda giderken yavaşlaması ve durması gerektiğinde şofor kuvvetinin minimum duzeyde olması gerekir.
Basınclı hava fren sistemiyle durabilen bir otobusu normal frenle durdurmak gerekseydi frene 30-40 kat daha fazla baskı uygulamak gerekirdi. Fren pedalına uygulanan gucu, ağır araclarda lastiklere iletmek imkansızdır. Bu yuzden hava, arac tekerine kadar gider ve kampana ya da fren diskine etki etmeden once pnomatik gucle mekanik hareket oluşturur.
Otobuslerde konfora yonelik hassas hava koruklu suspansiyonlar (amortisor) bulunur.
Burada biriken havanın, basınc değerinin korunabilmesi icin belli bir basınc seviyesinden sonra tahliye edilmesi gerekir. İşte bu işlem esnasında o meşhur tıslama sesi cıkar.
Tıslama sesinin nedeni olan bu sistem; basınclı hava besleme unitesi, surekli fren sistemi, ayak fren sistemi, el freni unitesinden oluşan bir sistemdir ve kompresor, fren pedalı valfi, tahliye valfi, dağıtıcı valf, el fren kolu, dorse kontrol valfi, role valfi, korukler ve imdatlı korukler, yuk ayar valfleri gibi aparatlardan oluşur.
Gelişen teknolojiyle birlikte aracın icinde bir kez uretilen hava, fren dışındaki diğer mekanizmalarda da kullanılmaya başlanmıştır.
Bu sistem sayesinde debriyaj sistemlerindeki ağır servo şartları havalı servo valfleriyle hafiflemiştir. Boylece debriyajın hidrolik kısmının yanına bir de pnomatik kısmı eklenmiş ve havalı debriyaj sistemi ortaya cıkmıştır.
Aracta uretilen hava, suspansiyon sistemlerinde de kullanılmaktadır. Boylece "havalı suspansiyon sistemleri" mekanik makas tipi suspansiyon sistemlerinin yerini almıştır. Bu sistemin temel mantığı, şase ile yuk arasına ici hava dolu balonlar koyarak suspansiyonu sağlamaktır. Binek araclarda kullanılan hava şarjlı amortisor sistemiyle karıştırılmamalıdır.
ABS, EBS, TEBS gibi ust duzey sistemler de artık ağır araclarda kullanılmaktadır.
Basınc değişikliklerini not eden sensorler sayesinde yukarıda belirtilen tum aparatlar hata raporlarını surucu gostergesine iletmektedir. Bunun yanında fren diagnostik aletleri yardımıyla fren sistemindeki tum aksamalar tek bir aletle ortaya cıkarılabilmektedir.
Kaynaklar: 1, 2