Semptom bir hastalık belirtisidir. Sendrom ise bir semptomlar kumesidir. Psikoz bir sendromdur.
PSİKOZUN BELİRTİLERİ:
1-Hezeyan (Sanrı/Delir): Kanıtla ve mantık yoluyla curutulmesine rağmen, kişinin kulturu, dini, eğitimi ile ilişkili olarak normal kabul edilemeyecek inanclarıdır. Orneğin: iyi tanıdığınız biri, bir gun kendini mehdi veya Ataturk ilan edebileceği gibi televizyondaki şarkıcının şarkı sozlerinin kendisi icin yazıldığını iddia edebilir. Hicbir kimse ve guc onu bu duşuncesinden alı koyamaz.
2-Halusinasyon: Gercekte var olmayan ses, goruntu, tat, koku ve dokunma hissi algılanmasıdır. Kişi, kendi kendine konuşuyorsa, onun kendi dunyasındaki biriyle sohbet ettiğini veya kavga ettiğini izliyorsunuzdur. Ona gercekte yanında biri olmadığını anlatamazsınız. Orneğin: Kişi buyu yaptırılıp yemeğine domuz yağı konulduğunu ve bunu tadını aldığını soyleyebilir. Yine sizin ona yemeğin tadının normal olduğunu soylemeniz hicbir şey ifade etmez. Ancak onu ofkelendirebilirsiniz.
3-Dezorganize konuşma: Soze başladığınızda konuşmanızın bir konu başlığı ve cercevesi vardır. Şizofrenide de bu cerceveyi hissedersiniz. Ama icerikte size ne duşunduğunu duzgun cumleler ve acık iceriklerle net bir şekilde ifade edemez.
4-Dezorganize davranış: Orneğin, uzerinizdeki ceketi ısrarla isteyebilir, sormadan size ait olan bir şeyi almaya kalkabilir. Odadaki ampulu sokmeye calışabilir. Bu bizar davranışın altında genellikle bir duşunce bozukluğu yatar. Ampulun icinde kamera olduğu şeklinde bir duşunce bozukluğu sahibi olabilir.
PSİKOZ CEŞİTLERİ
İlaca bağlı psikotik Bozukluk,
Kısa psikotik Bozukluk,
Şizofreniform Bozukluk,
Şizoaffektif Bozukluk,
Şizofrenik Bozukluk,
Deluzyonel ( Paranoid) Bozukluk,
Paylaşılmış Paranoid Bozukluk,
Genel tıbbi koşullara bağlı psikoz,
Psikozu ek bir ozellik gibi gosteren hastalıklar (mani, depresyon, alzheimer).
ŞİZOFRENİ
ŞİZOFRENİ NEDİR?
Genellikle genc yaşta başlayan, kişinin ilişkilerden ve gerceklerden uzaklaşıp icine kapandığı, duşuncelerde, davranışlarda ve algıda ciddi bozulmaların gorulduğu bir ruhsal bozukluktur. Belirgin bir başlangıc şekli olmamakla birlikte takıntılar, zorlanmalar, metafizik konulara ilgi, halsizlik, yorgunluk, duygusal cokkunluk ya da aşırı hareketlilik, ilgi azalması, dikkat dağınıklığı, kendi bedeni ve duşunceleriyle aşırı ilgilenme gibi belirtilerle başlayabilir.
Sıklıkla 15-25 yaş arasında başlar.
Diyabet, kalp yetmezliği, KOAH gibi kronik hastalıklarda olduğu gibi alevlenme ve yatışma donemleriyle gider.
Duşunce ve algılamada, hareket ve duygulanımda, kişiler arası ilişkilerde bozulmaya; mesleki ve sosyal işlevsellikte gerilemeye neden olur.
Şizofreni, psikozdan fazlasıdır. Psikoz bir yangınsa şizofreni yangından sonra arta kalan kul, koz, ve geri kalan her şeyi de kapsar.
Şizofreni hastalarında intihar oranı %25 – 50 arasındadır.
%10’u intihar girişiminde başarılı olur.
Genel topluma gore olum oranı 8 kat fazladır.
Şizofreni hastaları, normal populasyona gore 20- 30 yıl daha kısa yaşar.
Şizofreninin gorulme sıklığı ve yaşam boyu prevalansı %1’dir.
Dunyada 60-70 milyon, Turkiye’de 600-700.000 arasında şizofreni hastası bulunmaktadır.
Kadınlarla erkekler arasında gorulme sıklığı aynıdır, hastalığın başlama yaşı kadınlarda 2-3 yıl daha gectir ve hastalığın seyri kadınlarda daha iyi gorulur.
Şizofreni hastalarında olum sebebi genellikle kardiyovaskuler hastalıklar, sigara, sağlıksız diyet, obezite, hareketsizlik ve diyabettir. Cunku hastalığın en onemli belirtisi olan oz bakım eksikliği nedeniyle kendilerine bakamazlar. Tedavi olmamış ve kronikleşmiş (eskimiş, 6 aydan uzun suredir devam eden) şizofrenisi olan kişiyi karşıdan bakan herkes tanır. Sacı sakalı birbirine karışmış, ustu başı kir pas icinde, tırnakları uzamış ve kirlenmiş, kendine ozgu cok kotu bir kokuya sahip şekilde gorebilirsiniz. Bu tarif sizi aldatmasın, hastalık erkenden tanınır ve tedavi edilirse ve sosyal destek ağı sağlamsa pırıl pırıl bir delikanlı genc de gorebilirsiniz. Kafanızda kucuk bir soru işareti belirebilir: kendinizi “Bir farklılığı var ama ne?” diye duşunurken bulabilirsiniz.
ŞİZOFRENİNİN TANIMI:
A) Pozitif ve/veya negatif belirtiler gorulur.
Pozitif Belirtiler: Hezeyan (Sanrı), halusinasyon, dezorganize konuşma ve davranışlar mevcuttur. Dramatiktirler (herkes fark eder), gerceklikten kopuklardır, antipsikotik ilaclara iyi cevap verirler.
Bir ay icinde aşağıdaki 4 belirtiden 2’si goruluyorsa:
1-Hezeyan
2-Halusinasyon
3-Dezorganize konuşma (konuşma bozuklukları)
4-Dezorganize veya katatonik davranış (yineleyici hareketler yapma ya da donup kalma gibi)
Negatif belirtiler: Aloji (duşunce ve konuşmada akıcılık ve yaratıcılık kaybı), asosyallik (ice kapanıklık ), anhedoni (zevk alamama), avolusyon (motivasyon, hijyen, iş gibi alanlarda kayıp) gorulur (bahsedilen asosyallik, anti-sosyallikle ve kural tanımazlıkla karıştırılmamalıdır).
B) Sosyal ve mesleki işlevlerde bozukluk gorulur. Kendine bakım, aile yaşantısı, iş yaşantısı, kişiler arası ilişkilerde performansta duşme yaşanır.
C) İlgisizlik, donukluk, tekduze ses tonu, dikkatte azalma, duşunce iceriğinde bozulmalar, duygulanımda azalma ya da uygunsuzluk belirtileri mevcuttur. Dikkatin dağınık olmasından dolayı sorulara cevap vermede zorlanma ya da uygun cevap verememe, kafiyeli sozcuklerle konuşma, sozcukleri yineleme, yeni sozcukler turetme gibi davranışlar gorulebilir.
D) Tanı konabilmesi icin belirtilerin 6 aydan uzun suredir devam ediyor olması gereklidir.
ŞİZOFRENİNİN TİPLERİ:
Paranoid tip: Coğunlukla şuphe duyma, buyukluk, ve din ile ilgilidir. En cabuk fark edilen, en cok korkutan ve en gurultulu seyreden tip olmasına rağmen tedavide en iyi yanıt verendir.
Dezorganize tip: Sinsi başlayan ve duzelmesi en az, ilaclara cevap verme oranı duşuk olan ve en bizar gorunen tiptir.
Katatonik tip: Davranış bozuklukları belirgindir. Garip vucut duruşu, postur, jest ve mimiklerle kendini gosterir.
Farklılaşmamış tip: Herhangi bir tip sınıfına koyamadığımız şizofreni turudur.
Reziduel tip: Negatif belirtiler baskındır. Girişimcilikte azalma, duşuncede somutlaşma ve fakirleşme, oz bakımda bozulma, ve vurdumduymazlık gorulur.
Basit şizofreni: Sinsice ve yavaş başlar, hic alevlenmeden icin icin yanarak kişinin kişilik ozelliklerini, yeteneklerini, kapasitesini ve motivasyonel ozelliklerini elinden alır. Negatif belirtiler gorulur. Bu tip şizofreni; ergenlik problemleri, vurdumduymazlık, tembellik ve sorumluluk almama ile karıştırılır.
Şizofreninin Genel Ozellikleri
Genellikle 25 yaş altında başlar.
15-40 yaş arası sık gorulur.
Erkeklerde tepe başlama yaşı 25 altıdır.
Kadınlarda tepe başlama yaşı 25- 35 arasıdır.
%3-10 arasında 40 yaşından sonra başlar.
Tedavi altındaki hastaların %90’ı 15-55 yaş arasındadır.
10 yaş altında ve 60 yaş ustunde başlaması nadirdir.
Kadınlarda şizofreni hastalığı daha iyi huylu seyreder.
Şizofrenik ailelerde doğum oranı artmaktadır.
Şizofreni hastalarında daha yuksek kaza, hastalık ve intihar riskine sahiptir.
Şizofreni tanısını koymayı sağlayan laboratuvar testi yoktur.
Şizofreni gorulme oranı kadınlarda ve erkeklerde eşittir.
Erkek şizofreni hastalarının %50’sinden fazlası ve kadın şizofreni hastalarının 3’te 1’i 25 yaşından once hastaneye başvurur.
Şizofreni hastalarında sigara icme oranı ¾’tur.
Tum sosyoekonomik sınıflarda ve kulturlerde şizofreni gorulme olasılığı eşittir.
Hastalığın ekonomik maliyeti cok yuksektir.
ETİYOLOJİ
Nedeni tam olarak bilinmemektedir. Kış sonu ve bahar başlarında doğan cocuklarda gorulme ihtimalinin daha yuksek olduğu tespit edilmiştir. Aile, ikiz, evlatlık calışmalarında genetik faktorlerin cevresel faktorlerden daha etkili olduğu gorulmuştur.
LSD’de halusinojen kullanımı, Concerta, Ritalin (metilfenidate), hamilelik, kaza sonrasında yaşananlar, kayıplar, evlilikler, stres- travma ve aşırı mutlu eden olaylar hastalığın cıkışını arttıran sebeplerdir.
Biyokimyasal calışmalar; dopamin, serotonin, norepinefrin, glutamat, stres- yatkınlık modeli: Biyolojik, psikolojik, cevresel stres, travma, madde( esrar, kokain vs.).
Kıtlık donemlerinde doğanlarda şizofreni gorulme oranının yuksek olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca baba yaşının yuksek olmasının cocukta şizofreni hastalığının ortaya cıkma olasılığını arttırdığı bulgusuna ulaşılmıştır.
Şizofreni hastalığının 5,6,8,11,18,19,22 ve X kromozomlarında bulunduğu duşunulmektedir.
GENETİK İKİZ CALIŞMALARI
Şizofreni hastasının tek yumurta ikizinde %47-50, şizofreni hastası olan iki ebeveynin cocuğunda %40, tek şizofreni ebeveynin cocuğunda %12, şizofreni hastanın cift yumurta ikizinde %12, şizofreni hastasının normal kardeşinde %8 oranında şizofreniye rastlandığı tespit edilmiştir.
ŞİZOFRENİDE İNTİHARI BELİRLEYİCİ FAKTORLER
Erkeklerde, yuksek eğitim gorenlerde, genclerde, atlanmış depresyonu (psikoz sonrası depresif donem) olanlarda ve beyaz ırklarda gorulme riski yuksektir.
Boşluk hissi, işsizlik, ruhsal işkenceden kacma, sosyal izolasyon, hem kişinin hem de ailesinin kendisinden yuksek beklentileri olması, tedaviye bağımlılık, yeti yitimi, hastalığın farkına varma, ilac bağımlılığı, reddedilme, umutsuzluk hastaneden taburcu olduktan hemen sonra/hastalığın başlangıc doneminde intihara neden olan faktorlerdir.
ŞİZOFRENİDE CİNAYETİN ON GORUCU BELİRTİLERİ:
Şiddet iceren hezeyanlar ve/veya halusinasyonlara sahip olması
Hastanede tehlikeli davranışlarda bulunması,
Daha once hastada şiddet oykusu,
Onceden kestirilemeyen saldırganlık.
Tum bunlar kimsenin gozunu korkutmasın. Ortalama bir şizofreni hastasını toplumdan korumak gereklidir. Toplumda genel yargı; şizofreni hastalarının tehlikeli olduğu yonundedir. Bu yuzden hastalarımız iş ve eş gibi kayıpları fazlasıyla yaşarlar ve ice kapanırlar. Ortalama bireyden daha yuksek bir saldırganlık potansiyelleri yoktur. Tersine onları bedensel ve psikolojik şiddetten korumak lazımdır.
Şizofrenide Olumlu Gidiş Belirtileri
Aniden, renkli, gec yaşta başlaması,
Stresin tetiklemesi nedeniyle ortaya cıkması,
Katatonik- şizoaffektif turde olması,
Duzenli aile yapısı/hayatı olması,
Duygu dışa vurumunun duşuk olması (sakin, sabırlı iyi iletişim kurabilen, hastalığını ve hastayı kabullenen, razı gelen),
Erken tedavi edilmiş olması,
Gelişmekte olan ulkelerde yaşaması (şizofreni koylerde ve ilcelerde iyi huylu seyrederken; rekabetci, kalabalık, pahalı, kaotik metropollerde daha kotu gidişli olarak seyreder).
Şizorenide Olumsuz Gidiş Belirtileri:
Erken ve sinsi başlaması,
Şizofreninin ortaya cıkışının oncesinde şizoid ve şizotipal kişilik bozukluğuna sahip olunması,
Hastaneye cok kere ve uzun sureli yatılması,
Kalıtımsal yatkınlığa sahip olunması,
Negatif belirtilerin baskın olması,
Aile ortamının bozuk, duygu durumunun dışa donuk olması,
Hastanın kendinden ve ailesinin hastadan beklentilerinin yuksek olması.
İyileşme oranları:
%20-30 normale benzer,
%20-30 hafif hastalık belirtileri,
%40-60 ağır hastalık belirtileri (%20-30 pek cok hastane yatışları gorulur).
Hastalık Oncesi Kişilik Ozellikleri
Şizotipal Kişilik Bozukluğu
Kısıtlı, uygunsuz duygulanım, acayip ve kendine ozgu giyim tarzı vardır. Davranışlarda ve giyim tarzında belirgin farklılık, duygu ve duşuncelerde dağınıklık vardır. İlişkiler genel olarak yuzeyseldir, yakın arkadaşı ve sırdaşı yoktur, duygulanımlar az ve soğuktur, sanrı kadar yoğun olmayan acayip duşunceler ve her şeyi ustune alınma durumu vardır, kendine yabancılaşma (depersonalizasyon) ve gerceğe yabancılaşma (derealizasyon) gorulebilir. Bu bozukluk nadiren de olsa şizofreniye donuşebilir.
Şizoid Kişilik Bozukluğu
Kişi ice kapanıktır. Duygusal kısıtlılık gosterir. Ovguye ve yergiye tepki gostermez. Cinsel hayata da ilgisizdir. Sırdaşı yoktur.
Paranoid Kişilik Bozukluğu
Guvensiz ve kuşkucudur. Başkalarının kendisini somurduğunden, aldattığından veya kendisine zarar verdiğinden kuşkulanır. Başkalarına sır vermek istemez, ofkelidir ve kin besler, aşağılandığına veya gozdağı verildiğine dair anlamlar cıkarır, birilerinin ona zarar vereceği, takip edildiği, peygamber olduğu gibi gercek olması imkansız ya da garip olmayan paranoid duşuncelere sahiptir. Duşunceleri mantıklı, kendi icinde sistemli ve ikna edicidir. Sanrılar spesifik bir konudadır (coğunlukla kıskanclık, kotuluk gorme ve buyukluk). Kişi bu spesifik sanrılar dışında hicbir işlevsellik alanında bozulma yaşamaz. Ancak paranoid şizofrenideki sanrılar gercekleşmesi mumkun olmayan şeyler uzerinedir (uzaylılar tarafından kacırılacağı, duşuncelerinin okunacağı, kendisinin Tanrı olduğu gibi), ancak paranoid bozukluktan farklı olarak sanrılar kendi icinde ceşitlilik gosterebilir (bir gun arkadaşının onu kıskandığını duşunurken ertesi gun komşusunun kıskandığını duşunebilir). Buna ek olarak halusinasyonlar da eşlik eder ve genel işlevsellikte bozulmalar gorulur.
Kısa psikotik bozukluk, şizofreniform bozukluk ve şizoaffektif bozukluk da şizofreniye benzerlik gosterirler ancak belirli yonleriyle şizofreniden ayrılırlar.
Kısa psikotik bozukluk: Şizofrenide gorulen belirtiler gorulur ancak 1 ay icinde kaybolurlar.
Şizofreniform bozukluk: şizofrenide gorulen belirtiler 1 aydan uzun, 6 aydan kısa sure devam eder ve kaybolurlar.
Şizoaffektif bozukluk: Şizofrenide gorulen sanrı ve varsanı gibi belirtilere ek olarak duygusal cokkunluk ya da mani (aşırı hareketlilik, yorgun hissetmeme, cok ve hızlı konuşma vs.) tablosu eşlik eder.
Şizofrenide Tedavi Amacları:
Alevlenme donemlerini onlemek
Alevlenme donemlerini erken fark edip ayaktan tedavi etmek
Alevlenme donemi yatıştıktan sonra hastalığa bağlı yeti yitimini en aza indirmek
Hastanın sorunlarla başa cıkma kapasitesini arttırmak
Tedavi
Biyolojik tedaviler: Antipsikotikler, antidepresanlar, antiepileptikler, antikolinerjikler
Destekleyici nitelikte bireysel psikoterapi (bilişsel davranışcı terapi)
Grup tedavileri
Hasta yakınlarına destekleyici terapi
Sosyal beceri eğitimi
Psikoeğitim
EKT (Elektro Konvulsif Tedavi)
ŞİZOFRENİDE EKT (ELEKTROKONVULSİF TERAPİ/HALK ARASINDA ELEKTROŞOK DİYE BİLİNİR
Kısa sureli anestezi altında ve hastane koşullarında uygulandığı zaman, doğru endikasyonla yapılmışsa, cok guvenilir ve hayat kurtaran bir tedavi metodudur. Toplumda sinema ve televizyonda elde edilen yanlış yargılar nedeniyle acı veren, korkutan, bir işkence aleti gibi algılanması cok buyuk bir talihsizliktir ve tamamen yanlış bilgidir.
UZM. DR. ZEYNEP PINAR
[h=2]İstanbul Psikiyatri uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]
Psikoz ve şizofreni
Sağlık0 Mesaj
●27 Görüntüleme
- ReadBull.net
- Kültür & Yaşam & Danışman
- Sağlık
- Psikoz ve şizofreni