Bireysel ozelliklerin değerlemesi ve diğer kişilerle karşılaştırılması acısından onemli olan olcum teknikleri, bireyleri birbirinden ayıran ozellikleri doğrudan ya da dolaylı yonden değerlendirmeyi amaclamaktadır. Bu doğrultuda yapılan calışmalar ceşitli olcum tekniklerinin geliştirilmesine fırsat sağlayarak, kişilik ozelliklerinin olculebilmesini olanaklı hale getirmiştir.
Kişilik ozelliklerini olcmek uzere geliştirilen olcekler kabaca; gozlemsel teknikler, yapılandırılmış test ve envanterler, projektif teknikler ile durumsal testler başlığı altında toplanabilmektedir. (Ozguven, 2000; Ozbatağ, 1983). Bu bağlamda kullanılan kişilik olcum teknikleri şunlardır:
1.Sorgu Cetvelleri
Kişilik olcumlerinde kullanılan en yaygın tekniklerden biri olan sorgu cetvelleri, genellikle yazılı bicimlerde uygulanmakla beraber bazen de sozel olarak yoneltilen sorularla yurutulmektedir. Kişiden kendisi hakkında bilgi vermesinin istendiği bu teknikte kullanılan sorular ozel formlar şeklinde duzenlenmiştir (Ateş, 2003).
Ozellikle cocuklar hakkında bilgi edinmek icin kullanılan bu formlar anne-baba ve diğer yetişkinlere yonelik olarak duzenlenmiş olup, belli bir zaman suresi icinde incelenen konuyla ilgili bilgileri toplamayı amaclamaktadır (Yavuzer, 1998; Gungor, 2001).

2.Gozlem
Bireylerin kişilik ozelliklerini tespit etmeye yonelik tekniklerin icinde en yaygın olarak tercih edilen gozlem, hakkında bilgi edinilmek istenilen kişinin ceşitli ortamlarda gozlenmesi sonucu, gozlenen bireyle ilgili ceşitli bilgiler toplama surecidir (Ateş, 2003; Enc, 1984; Gungor, 2001; Morris, 2002).
3.Psikolojik Testler
Kişilik testlerinin coğu, bircok delil topladığı ve bir araya getirildiğinde kişilik ozelliklerine ulaşıldığı prensibine dayanmaktadır. Bu bağlamda, davranışları standart koşullar altında gozlemeye yarayan, gecerliliği ve guvenilirliği sağlanmış olcme aracları olan psikolojik testler, ilk olarak XIX.y.y.'da geliştirilmeye başlamıştır. Boylece bireylerin zeka, kişilik, başarı, ilgi, tutum ve yetenekleri bu yolla olculebilir hale getirilmiştir (Ozguven, 2000; Yavuzer, 1998; Oner, 1994; Guven,1999).
İncelenen kaynaklar, psikolojik testlerin ceşitli kriterlere dayalı olarak sınıflandırıldıklarını gostermektedir. Bu kriterlerden biri olan kullanım alanlarına gore uce ayrılabilen psikolojik testler, şu başlıklar altında toplanmaktadır:
A. Yetenek Testleri
Bireylerin zihinsel ya da akademik yetenekleri hakkında bilgi toplamak amacı ile hazırlanan bu testler, genel olarak şu başlıklar altında toplanmaktadır (Kepceoğlu, 2001).
a. Genel Yetenek Testleri
Spearman'ın ileri surduğu g faktorunu olcmeyi amaclayan bu testler, belirli duzeylerde genel zihin yeteneklerini olcen testlerdir (Kepceoğlu, 2001; Ozguven, 2000).
b. Ozel Yetenek Testleri
Bireylerin sahip olduğu ozel zihin yeteneklerini (muzik, resim gibi) olcen testlerdir (Kepceoğlu, 2001).
c. Farklı Yetenek Testleri
Soyut kavrama, mekanik, sayı ve dil gibi farklı zihin yeteneklerini olcen testlerdir (Kepceoğlu, 2001).
B. Başarı Testleri
Standart ve oğretmen olarak ikiye ayrılan (Kepceoğlu, 2001) bu testler eğitimin hedeflerini, akademik başarıyı ve personel secimi konuları değerlendirmeyi amaclamaktadır (Ozguven, 2000).
C. Kişilik Testleri
Yapıları ve kullanış amacları yonunden buyuk farklılıklar gosteren kişilik testlerini (Kepceoğlu, 2001), genel olarak şu başlıklar altında toplamak mumkundur:
a. Uyum Envanterleri
Sosyal ve kişisel uyum ile ilgili; aile cevresine uyum, sağlıkla ilgili durumlara uyum, sosyal ve duygusal yaşama uyumu olcmeyi hedefleyen envanterlerdir (Tuzcuoğlu, 1996).
b. İlgi ve Tutum Envanterleri
Bireylerin iş, meslek ve ceşitli sosyo-kulturel etkinliklere olan ilgilerinin (Kepceoğlu, 2001) yanı sıra bireyin diğer insanlara karşı davranış bicimlerini yonlendiren tutumlarını da olcmeyi amaclamaktadır.
c. Projektif Kişilik Testleri
Freud'un Psikoanalitik yaklaşımının temelindeki psikodinamik goruşe dayanan (Ozkalp ve ark., 2000; Morris, 2002) bireyin acık secik olmayan uyarıcılara karşı davranışlarını (Ozguven, 2000), diğer bir ifadeyle bilincaltı gudu ve catışmalarını (Enc, 1984; Morris, 2002), duygu ve duşuncelerini (Ozkalp ve ark., 2000) olcmeyi amaclayan bu testler, ozellikle klinisyenler tarafından birey hakkında bilgi edinmek amacıyla kullanılırlar (Ateş, 2003).
İlk olarak 1961 yılında McClelland tarafından kullanılmaya başlayan projektif testlerde, uzerinde ceşitli resim ya da fotoğraflar bulunan kartların yanı sıra anlamsız şekiller bulunan kartlar da kullanılabilir. Bu yonuyle yoruma acık olan bu testler, kişilik testleri arasında en yaygın kullanım alanına sahip olanlarıdır. Rorschach Murekkep Lekesi Testi, T.A.T, C.A.T, cumle tamamlama ve resim yorumlama testleri en cok kulanılan projektif testlerdir (Kepceoğlu, 2001; Ozguven, 2000; Oner, 1994; Uba & Huang, 1999; Yavuzer, 1998; Ozbatağ, 1983).
d. Kişilik Envanterleri
Coğunlukla kolayca puanlanan standart olcum aracları olarak tanımlanabilen bu envanterlerin amacı, bireylerin kişilik ozelliklerini olcmektir (Ozguven, 2000; Atkinson & Atkinson & Hilgard, 1995). Bu bağlamda araştırmanın asıl konusu olan ozellik (trait) teorisine bağlı olarak geliştirilen kişilik envanterlerinin kullanılmaya başlanması, yanı sıra bu envanterlerden elde edilen bilgilerin ne kadar gecerli ve guvenilir olduğu yonunde yapılan araştırmalara değinmekte yarar gorulmuştur. Bu doğrultuda Mischel, sosyal oğrenme geleneğinden yola cıkarak, davranışı etkilemekte durumların onemini gosteren calışmalar yaparak, elde ettiği bulgulara dayanarak ozellik teorisini eleştirmiştir. O, ozelliklerin ve aynı ozelliklerin farklı durumlardaki olcumlerinin korelasyonlarının oldukca duşuk olduğunu, bunun da durumlar arası davranışta bir tutarlılık olmadığı anlamına geldiğini savunmuştur (Mischel, 1968).

Epstein ve O'Brian kişilik envanterleriyle gercekleştirilen calışmaların, uzun sureler dahilinde gercekleştirildiğini aynı zamanda durum ve davranışları tek bir faktore bağlamanın yuksek ilişkilere neden olduğunu, Hartshorne ve May'in uzatmalı calışmalarındaki ilişkilerin yuksek olmasının nedeninin de aynı sebepten kaynaklandığını aslında Hartshorne ve May'in calışmalarının (cocukların, durust davranmama fırsatlarının olduğu ceşitli durumlarda izlendiği calışmalar), cocukların farklı durumlardaki davranışları arasında duşuk ilişki olduğunu ayrıca durust ve sahtekar davranışların farklı durumlarda tutarlılık gostermediğini ortaya koyduğunu bu sebeple. durustluğun ve sahtekarlığın bir ozellik (trait) olmadığını savunmuşlardır (Konuk, 1996).
KAYNAKCA
Ateş, Metin. (20/2/2003). www.merih.net/m2/lid/wmetate
Atkinson, Rita & Atkinson, Richard & Hilgard, Ernest R. (1995). Psikolojiye Giriş 1. (Cev. Kemal Atakay, Mustafa Atakay, Aysun Yavuz). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
Enc, Mitat (1984). Ruh Sağlığı Bilgisi. 9. Basım. İstanbul: İnkılap Yayınevi
Gungor, Abide (2001). Cocukları Tanıma Teknikleri. Gazi Universitesi Anaokulu/Anasınıfı El Kitabı (s.90-107). İstanbul: YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Gungor, Abide (2001). Anne Baba Cocuk İletişimi. Gazi Universitesi Anaokulu/Anasınıfı El Kitabı (s.319-341). İstanbul:YA-PA Yayın Pazarlama San. A.Ş.
Guven, Kamil (1999). Testler ve Kultur. Turk Psikoloji Yazıları cilt 1(3),17-50.
Kepceoğlu, Muharrem (2001). Psikolojik Danışma ve Rehberlik. Geliştirilmiş Baskı. İstanbul:Alkım Kitabevi.
Konuk, Emre (1996). The Development of The Turkish Form, Test _Retest Reliability and Validity Studies of The Sixteen Personality Questionnaire (16 PF).Yayımlanmamış Yuksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğazici Universitesi.Psikoloji Bolumu.
Mischel, Walter (1968). Personality and Assesment. New York: Wiley.
Morris, Charles G. (2002). Psikolojiyi Anlamak. (Cev. Belgin Ayvaşık, Melike Sayıl). Ankara: Turk Psikologlar Derneği Yayınları No: 23.
Oner, Necla (1994). Turkiye'de Kullanılan Psikolojik Testler Bir Başvuru Kaynağı. İstanbul: Boğazici Universitesi Yayınları. Yayın No: 533.
Ozguven, İbrahim Ethem (2000). Psikolojik Testler. Ankara: Opdrem Yayınları.
Ozbatağ, Lutfi (1983). Psikolojide İlk Adım. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
Ozkalp, Enver & Arıcı, Husnu & Aydın, Orhan & Bayraktar, Ruveyde & Uzunoz, Ali & Erkal, Buket (2000). Davranış Bilimlerine Giriş. (Edi. Enver Ozkalp). 3. Baskı. Anadolu Universitesi Yayınları No: 1027
Tuzcuoğlu, A. Semai (1996). Psikolojik Tip Belirleyicisinin Dilsel Eşdeğerlilik, Guvenirlik ve Gecerlilik Calışması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Universitesi.
Uba, Laura & Huang, Karen (1999). Psychology. U.S.A: An imprint of Addison Wesley Longman, İnc.
Yavuzer, Haluk (1998). Cocuk Psikolojisi. 16. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.

[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]