İlac kullanımında akılcılık; deney ve gozleme dayalı bilgi birikimiyle oluşturulmuş deneyimliliği sonraki tıbbi tanı ve tedavi edici hekimlik sureclerinde verimli ve etkili kullanmaktır. İlac doğru kullanıldığında insan sağlığını ve yaşamını tehdit eden olumsuzluklara son verirken, yanlış kullanıldığında da yaşama son verebilen bir madde olması nedeniyle, insan ve toplum sağlığında onemli bir yere sahiptir. İlacların gereğinden cok, az veya yanlış kullanılması insanlara ve topluma zarar vermenin yanı sıra mevcut kaynakların da boşa harcanmasına sebep olmaktadır. Dunya Sağlık Orgutu Akılcı İlac Kullanımını; kişilerin klinik bulgularına ve bireysel ozelliklerine gore uygun ilacı, uygun sure ve dozajda, en uygun maliyetle ve kolayca sağlayabilmesi şeklinde tanımlamıştır. Akılcı İlac Kullanımı doktorun hastaya teşhis koyması, recete yazması, hastanın ilacı temin etmesi, kullanması ve tedavinin takibini kapsayan geniş bir surectir. Hastaların coğu hekime danışmadan ilac kullanmakta, kendi kendine doz ayarlamakta, kullanması gereken sureden once kesmekte, ilacın son kullanma tarihine bakmamakta, kullandığını yanlış kullanmakta, kendi kullandığını bir başkasına tavsiye etmekte veya eş-dost tavsiyesi ile ilac kullanmaktadır. Yapılan araştırmalarda Turkiye’de hekimlerin recete yazdığı hastaların buyuk coğunluğunu tam muayene etmedikleri, tanısını soylemedikleri, ilacla ilgili bilgi vermedikleri ve ilac dışı yontemler hakkında bilgi vermedikleri anlaşılmıştır. Akılcı Olmayan İlac Kullanımı tedavi maliyetlerini ve halkın sağlığını olumsuz etkileyen ciddi bir sorundur. Coklu ilac kullanımı, ilacların kan duzeylerinin takip edilmemesi, ilac-ilac ve ilac-besin etkileşimleri, yanlış uygulama yontemleri, yetersiz hasta bilgilendirmesi gibi durumlar akılcı olmayan kullanımlardır. Bunun sonucunda ise istenmeyen etkilerde artış, ilac etkileşimlerine bağlı sorunlar, hastanede yatışın uzaması, hasta uyumunun azalması ve maliyet artışı olmaktadır. Psikiyatride iyi klinik uygulama ve akılcı ilac kullanımı nasıl olmalıdır. Hekim bu kısımda ayrıntılı bir anamnez (hikaye) almalıdır. Psikiyatride alınan bilgiler diğer branşlardan farklı olarak oldukca ayrıntılı olmalıdır. Hastayı daha iyi anlayabilmek acısından sorması gereken tum soruları sorması, gerektiğinde bir soruyu neden sorduğunu da acıklamalıdır. Allerjileri sistemik diğer hastalıkları, şu anda ictiği veya gecmişteki ilac kullanımları, yapılan operasyonlar, hastaneye yatışlar, Ailede bulunan ruhsal veya sistemik hastalıklar, cocukluk cağı, okul ve askerlik yaşantıları, evlilik hikayesi oğrenilmelidir. Titizlikle yapılan Ruhsal durum muayenesinin ardından gerektiğinde fizik muayene yapılmalıdır. Hasta tartılmalı ve metabolik durumu gozden gecirilmelidir. Obezite mevcutsa bel cevresi olculmeli ve tedavi matabolik durumuna gore bicimlendirilmelidir. Sigara alkol ve madde kullanım oykusu sorulmalı, intihar duşuncesi ozelllikle not edilmelidir. Gereken durumlarda aile veya hasta yakını ile goruşulmeli etik kurallar cercevesinde onların soruları da cevaplanıp tedavi surecine aktif katılımları sağlanmalıdır. Ruhsal durum muayenesinin bitiminde hastaya on tanı veya tanı hakkında bilgi verilmeli, tedavi hedefleri konusunda işbirliği sağlanmalı, beklentiler sorulup gercekci tedavi hedefleri konmalıdır. Gerekirse ceşitli psikolojik testler veya labaratuar testleri ile tanı desteklenmelidir. Tedavide ilk secenek ilac dışı yontemlerin uygulanmasıdır. Ulkemizde halen psikiyatriye başvuru damgalanma sebebi olduğu icin hastalar bize genellikle sorunlar ağırlaştıktan sonra başvurmaktadır. Bu durum nedeniyle Psikiyatristler başvurulara yuksek oranda ilac yazmakta, bu durumda hasta başvurusunu olabildiğince geciktirip bir kısır donguye sebep olabilmektedir. Koruyucu hekimlik bir hastalığı olmadan onleme demektir. Mesela aşılar koruyucu hekimlik uygulamalarıdır. Koruyucu Psikiyatri diye bir kavram da mevcuttur ancak ulkemiz bu konuda cok geridedir. Bu durum başka bir yazıda daha derinden incelenebilir. Tedaviye geri donecek olursak hastaya eğer ilac onereceksek neden ilac onerdiğimizi ne hedeflediğimizi ilacların etki mekanizmasını, ilk gun gorulen yan etkilerini anlatmak gerekir. İstenmeyen bir durum olduğunda ne yapması gerektiğini ve doktora nasıl ulaşacağını belirtmek gerekmektedir. Birden fazla ilac kullanacaksa bunların etkileşimi, hastanın onceden kullandığı ilaclarla etkileşimi, olası durumda (başağrısı, nezle-grip, adet sancısı) ne gibi ilaclar kullanabileceği bilgisi verilmelidir. Tedavi surecinde hastanın muayene seansları dışında doktoru ile iletişim kanallarının acık olması gerekmektedir. Hastaya verilen recetenin yanında ilac kullanım cizelgesi verilmesi ilacların yanlış kullanım olasılığını oldukca duşurmektedir. Psikiyatrist (hekim) yukarıdaki bilgilerin ışığında; sabırlı, titiz, analitik duşunen, tarafsız, hastayı yargılamayan, ulaşılabilir, etik kurallara bağlı, hastanın anlayacağı dilde iletişim sağlayabilen, kendine guvenen ama temkinli, inatcı olmayan fakat kararlı, hızlı duşunebilen ama cabuk karar vermeyen ozelliklere sahip olmalıdır. Hastalarıma ilac verirken kendime bu soruyu sormayı uygun goruyorum. “bu hasta benim kardeşim, cocuğum veya anam-babam olsa yine de bu tedaviyi verir miydim?” Hastayı riskli bir tedaviye sokmak ta, risk olmasın diye hakettiği tedaviden azını verip sureci uzatmak ta doğru değildir. Sağlık hizmetleri sunulurken bazen tıbbi hatalar oluşabilmektedir. Tıbbi hata; uygulanan bilimsel tedavi yontemi veya uygulamalar dışında, sağlık personelinin dikkatsizliği, yanlış uygulamaları veya kullanılan teknolojiye bağlı olarak ortaya cıkan ve hastanın daha uzun sure hasta kalmasına, hastanede yatmasına yol acan, sağlığını bozan, hastaya zarar veren veya olumune yol acan uygulamalardır. İlac kullanımında hastalara zarar veren bir diğer neden ise recetelerin okunabilme ve anlaşılma problemidir. Ulkemizde yapılan bir calışmada, analiz edilen recetelerin buyuk coğunluğunun (%70) okunaklı olmadığı gorulmuştur. Bu durum, hekimlerin recete okunaklılığına ozen gostermediklerini ortaya cıkarmıştır. Branşımızdan ornek vermek gerekirse Psikoz tedavisinde kullanılan bir ilacla nezle tedavisinde kullanılan bir ilac birbirine cok benzemekte sadece iki harf farketmektedir. Surekli nezle ilacı veren eczane kalfası yanlış okuyup yanlış ilac verebilir. Bu ilacı icen hasta bırakın duzelmeyi daha kotu olmaktadır. Cunku bu ilacın icinde hastanın hastalığını arttıran maddeler mevcuttur.

[h=2]İstanbul Psikiyatri uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]