PRP nedir?
Trombositten zengin plazma (PRP=platelet rich plasma), kişiden alınan kucuk miktardaki kanın ozel bir tupe konularak bir dizi işlemden gecirildikten sonra elde edilen trombositten zengin plazmanın, yine aynı kişiye enjeksiyon yoluyla geri verilmesi şeklinde uygulanmaktadır. Trombosit denilen kan hucreleri, vucudumuzdaki hasarlı dokuların onarımı ve doğal haline donuşmelerini sağlamak icin gerekli “buyume faktorlerini” yapısında barındırmaktadır. Eğer dokularımızda herhangi bir hasar olursa bu kan hucreleri, hasarlı dokuya gelerek onarım surecini başlatırlar. PRP tedavisinde ise normal şartlar altında toplanan trombositlerden daha cok miktarda hucre hasarlı dokuya verilmektedir ve boylece onarım sureci hızlı ve guclu bir şekilde başlatılmaktadir.
Tedavi icin hastadan yaklaşık 10 cc kan alınır. Ozel bir tupte işlemden gecirilir. Bu işlem sonucu plazma icinde normalden daha fazla miktarda trombosit birikmiş olur. Trombositten zenginleştirilmiş bu plazma, aynı kişiye enjeksiyon yoluyla verilir. Kişinin kendi kan urunu kullanıldığı icin herhangi bir alerjik reaksiyon beklenmez. Uygulama belli aralıklarla 1-3 seans yapılmaktadır.
PRP (Platelet Rich Plasma), ya da diğer adıyla Trombositten Zengin Plazma, kişinin kendi kanından hazırlanan ve tıbbın bircok alanında iyileşmeyi uyarmak ve duzenlemek icin kullanılan bir yontemdir. Kullanımda olan onlarca PRP hazırlama kiti yardımıyla, hastadan 10-60ml arasında kan alınır, bu kan tek kullanımlık ozel filtreler ve santrifuj cihazları ile ayrıştırılarak istenmeyen kısımları uzaklaştırılır. Ayrıştırılan 2-6 ml kısım, trombositten zengin plazmayı icerir ve bir cok kas iskelet sistemi yaralanmasında uygulama alanı bulmuştur. Trombositlerin asıl gorevi, bir yaralanma olduğu anda meydana gelen kanamayı durduran pıhtıyı oluşturmaktır. Bunun yanında dokunun onarımı ve iyileşmesine katkıda bulunan onlarca buyume faktoru icerirler. Bu buyume faktorleri ortama verildiğinde, vucudun kendi iyileşme mekanizmalarına destek olarak hasarlı dokulardaki tamire yardımcı olurlar.
Ortopedi alanında hangi hastalıkların tedavisinde kullanılıyor?
PRP uygulaması; genclerde kas ve tendon yaralanmaları ile yardımcı yontem olarak akut kıkırdak rahatsızlıkların tedavisinde kullanılmaktadır.. Orta yaş grubunda ise tendinit-epikondilit (lateral-medial), kronik tenosinovit ve erken donem kıkırdak (artroz) hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır.
PRP hangi hastalıklarda kullanılmaktadır?
PRP'nin ortopedik kullanımı birkac başlık altında ozetlenebilir.
Kronik tendinopatiler: Tenisci dirseğinde aşil tendon hastalıklarında, kronik patellar tendon yaralanmalarında ve plantar fascitis hastalığında PRP uygulamaları ile başarılı sonuclar elde edilmektedir. Bu oran kortizon uygulaması ile elde edilen sonuclardan biraz daha iyidir, ayrıca kortizon uygulamasının dezavantajlarından kacınılmış olur. Bu hasta grubunda istirahat, ilaclar ve fizik tedavi yontemleri ile yeterli sonuc alınamayan durumlarda PRP tercih edilmelidir.
Diz bağ yaralanmaları: Sporcularda sık gorulen ic yan bağ yaralanmaları sonrası PRP enjeksiyonları ile daha hızlı iyileşme ve daha kısa surede spora donuş olduğunu gosteren calışmalar vardır.
Kas yaralanmaları: Yine sporcularda gorulen kas cekmeleri veya kas ici kanamalarda PRP enjeksiyonları ile daha hızlı spora donuş bildirilmiştir.
Osteoartrit (Kireclenme): Diz eklemindeki osteoartritin erken evrelerinde PRP enjeksiyonları ile 6 ay sureyle hastaların ağrılarında azalma ve fonksiyonlarında duzelme olduğu bildirilmiştir. Ancak PRP tedavisi hastalığın doğal seyrini değiştirmez ve var olan aşınma ve yıpranmayı geri donduremez. Karşılaştırmalı calışmalarda PRP enjeksiyonlarının hyaluronik asit enjeksiyonlarına gore biraz daha ustun olduğu gosterilmiştir.
Kıkırdak onarımına destek olarak: Genc hastalardaki kıkırdak yaralanmalarının tedavisi halen onemli bir sorun olarak karşımıza cıkmaktadır. Gunumuzde hasarlı eklem kıkırdağını orijinal mimari yapısı ve biyolojik ozellikleri ile yeniden oluşturmak mumkun değildir. Bir cok tedavi yontemi ile oluşturulan tamir dokusunun kalitesini artırmak icin PRP uygulamaları gundeme gelmiştir. Kıkırdak onarımında kullanılan ve matriks adı verilen biyolojik ortuler, iclerinde hucrelerin gelişmesi ve kıkırdağa donuşmesi icin uygun ortamı sağlayan sentetik ve eriyebilen yapılardır. Bu matrikslerle beraber PRP veya kemik iliği konsantresi uygulamaları ile, daha yuksek kalitede bir onarım dokusu elde edilebileceği gosterilmiştir. Gunumuzde PRP'nin en cok uzerinde calışılan ve en heyecan verici alanı budur.
Cerrahi sırasında yardımcı olarak: Ceşitli calışmalarda PRP'nin jole şeklindeki formu, diz protezi, omuz kas kopmalarının tamiri ve on capraz bağ onarımlarında kullanılmıştır. Ameliyat sonrası kanamayı azaltmasına rağmen, sonuclar uzerinde olumlu bir etkisi olduğu gosterilememiştir.
Diz, omuz, kalca kireclenme ile ilgili rahatsızlıklarda kullanılmakla birlikte omuz ağrıları, rotator omuz kasları yaralanmaları, kronik plantar fasiit (topuk dikenli veya dikensiz), tenisci ve golfcu dirseği, ayak bileği burkulmaları, tendinitler, bağ zorlanmaları, meniskus yırtığı gibi durumlarda kullanım alanı vardır
Tarihsel gelişime bakıldığında, PRP'nin; Kalp-Damar Cerrahisi, Plastik Cerrahi, Dermatoloji, Diş Hekimliği ve Cene Cerrahisi gibi bircok alanda da da uygulanmakta olduğu gorulmektedir. Son yılarda ise, Ortopedi ve Travmatoloji alanında kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır. Akut-kronik yaralanmalarda, dejeneratif eklemlerde, kırık tedavisinde, bazan ameliyat sırasında ve sonrası donemde uygulanmaktadır. Tenisci dirseği, aşil tendon yaralanması, topuk dikeni, bağ ve tendon yaralanmaları, kas yırtıkları, eklem kıkırdak hasarları (kireclenme = osteoartrit ), kırık tedavisi gibi pek cok problemin cozumunde, PRP uygulamaları yapılmaktadır. PRP; ameliyat sırasında ve sonrasında da, iyileşmeyi cabuklaştıran bir faktor olarak uygulanmaktadır.
Steril bir ortamda hastadan gerektiği kadar kan alınıp, yine aynı yerde santrifuj işlemi yapılmalıdır. Bu amacla, standarize edilmiş ticari kit ve santrifuj cihazlarını kullanmak daha uygun olacaktır. Elde edilen PRP, steril şartlarda, yaralı (hasarlı) bolgeye enjekte edilmelidir. Ozellikle kalca eklemi, kuadriseps kası gibi, derine enjeksiyon gerektiren bolgelerde, skopi, ultrason cihazı gibi araclardan yararlanılabilir. PRP uygulaması; birden fazla yapılabilir. Enjekte edilen materyal; hastanın kendi kanı olduğu icin, komplikasyon riski minimaldir.
Platelet sayısı yetersiz olan hastalarda, kanser hastalarında bu uygulama yapılamamaktadır.
PRP uygulaması bir tur kok hucre tedavisi midir?
Hayır. Kok hucre tedavisi veya hucresel tedavi bir yaralanma veya hastalığı tedavi etmek amacıyla hasar gormuş olan bir organa yeni hucrelerin tanıtılması anlamına gelmektedir. PRP uygulamasında ise hasarlı dokunun onarımı icin onarımı başlatan ve uyaran bir faktor olarak plateletlerden yararlanılmaktadır, iki uygulama bu anlamda birbirinden farklıdır.
PRP icinde cok az sayıda kok hucre bulunur. Kok hucreler, kas iskelet sisteminde kas, kemik iliği, yağ dokusu, sinovya (eklemi doşeyen ince zar tabakası) gibi bircok doku icinde az sayıda bulunurlar. Kok hucrelerin tedavi amaclı kullanımları icin ya kemik iliğinden alınan dokunun ozel tekniklerle konsantre edilmesi ya da yukarıda sayılan dokulardan elde edilen hucrelerin laboratuvar ortamında uretilerek birkac hafta sonra ikinci bir seansta uygulanmaları gerekir. PRP uygulama kitleri ile kemik iliği konsantresi uygulama kitleri farklıdır.
PRP bir ilac mıdır?
PRP bir ilac değildir. kişinin kendi kanı dışında başka bir madde icermez. Etkisi ilacların aksine uygulandığı bolge ile sınırlıdır. Bobrek, karaciğer ve midede yan etkilere yol acmaz. Kortizon icermez. PRP'nin icinde, vucudun iyileşme cevabındaki hucrelerin bolgeye ulaşmasını ve coğalmasını sağlayan buyume faktorleri yer alır. Bu faktorler aynı zamanda yeni damarların oluşumu, enfeksiyonların onlenmesi ve doku proteinlerinin uretimi konularında olumlu etkilere sahiptirler. Son yıllarda bazı eklem ici PRP uygulamaları icin beraberinde hyaluronik asit iceren formları da geliştirilmiştir. Bu tip enjeksiyonlarda once hastadan alınan kandan PRP hazırlanır, sonra hyaluronik asit ile karıştırılarak eklem icine zerk edilir.
Guvenilirliği nedir?
PRP tedavisi hastanın kendi kanının alınıp, bazı işlemlerden gecirilip elde edilen plateletlerden zengin plazmanın tekrar hastaya enjeksiyonu olduğu icin, diğer bir deyişle "Otolog" olduğu icin guvenlidir. Elde edilen materyale herhangi bir şey ilave edilmemektedir. Tamamen hastanın kendi kanından elde edildiği icin hastalık bulaşması (hepatit, AİDS vs), allerji vs riski yoktur, komplikasyon oranı minimaldir.
PRP kac kez ve nasıl uygulanır?
PRP uygulamasının kac kez yapılması gerektiği konusunda kesin kanıtlar yoktur. Bazı durumlarda tek bir uygulama yeterli olurken, hastalığın cevabına gore 2 ya da 3 hafta arayla tekrarlanabilir. PRP uygulaması steril şartlarda yapılmalıdır. Gunumuzde PRP birkac şekilde uygulanabilir. En sık uygulama şekli, bir iğne yardımıyla hedef dokuya enjekte edilmesidir. Başka bir uygulama yontemi jole şeklinde hazırlanan PRP'nin ameliyat sırasında etki gostermesi istenilen bolgeye yerleştirilmesidir. Son olarak PRP, kıkırdak onarımı icin yerleştirilen implantların etkinliğini artırmak icin bu implantlara ameliyat sırasında emdirilerek kullanılabilir.
PRP uygulandıktan sonra ne yapmalıyım?
PRP uygulandıktan sonra, ağrı icin buz uygulaması ve parasetamol turevi ağrı kesicilerin kullanılması uygundur. Non-steriod anti-inflamatuar ilaclar (voltaren, naproksen, majezik gibi) PRP uygulamasının etkinliğini azaltacağı icin onerilmez. İstirahat, iyileşmenin onemli bir parcasıdır ve bu nedenle PRP uygulaması sonrası zorlayıcı egzersiz ve spor onerilmez. Basit germe egzersizleri yapılabilir, ancak dirence karşı ağırlık calışmalarından kacınılmalıdır. Bandajlar ve basit bileklikler uygulanabilir. Spor ve antrenmana donuş suresi 3-6 hafta arasında değişebilir. Bu sure icinde de nonsteriod anti-inflamatuar ilacların kullanımından kacınmak gerekir.PRP uygulamasından sonra kullanabileceğiniz ilaclar ve spora donuş surenizi doktorunuza sormanız uygun olacaktır.
PRP uygulamasının komplikasyonları ve yan etkileri var mıdır?
PRP uygulaması sonrası duşuk oranda enjeksiyon bolgesinde artmış şişlik ve ağrı olabilir. Bu ağrı birkac gun devam edebilir, ancak basit ağrı kesiciler ve buz uygulaması ile bu sorun giderilebilir. Bunun dışında PRP'nin bobrek, karaciğer mide gibi ic organlarda yan etkisi yoktur. Kişinin kendi kanı kullanıldığı icin allerjik reaksiyon yapma riski yoktur. Hamilelikte kullanımı ile ilgili bir bilgi bulunmamaktadır.
Tıbbın başka alanlarından da kullanılabiliyor mu?
Gunumuzde ortopedi dışında dermatoloji, fizik tedavi ve rehabilitasyon kliniklerinde, estetik ve plastik cerrahide, norolojide ve diş hekimliği uygulamalarında PRP’den sıkca yararlanılmaktadır.

[h=2]İstanbul Ortopedi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]