Bir ilacın tedavi değeri fayda/zarar oranı ile olculur. Bu oranın duşuk olduğu ilaclar konusunda cok dikkatli olmak zorundayız. Kullandığımız ilacların bazen oluşturdukları advers etkileri (zararlı yan etkileri) terapotik (tedavi edici) etkilerinden daha onemli olabilmektedir. Yan etkiler konusunda yapılan araştırmalar ilac geliştirme suresinde başlar, klinik uygulamaya gecildiğinde ve sonrasında devam eder. İlaclar, bu araştırmalardan elde edilen verilere gore fayda/zarar oranı goz onune alınarak recete edilir.
Orneğin ulser, gastrit vs nedeniyle sıklıkla kullanılan proton pompa inhibitorleri doktor tarafından iki hafta sureyle kullanılmak uzere recete edilir. Reflu hastalığı olanların ise bu ilacları surekli almaları tavsiye edilir. Proton pompa inhibitorlerinin (PPİ) kısa sure kullanımları guvenli gorulmekle beraber uzun sure kullanımları konusunda tartışmalar surmektedir. Son araştırmalar kronik (surekli) kullanılan PPİ’lerinin olası Alzheimer hastalığı, kalp ve bobrek sorunlarıyla bağlantılı olabileceklerini gostermektedir.
PPİ’leri, hidrojen iyonlarını veya protonları dışarı pompalayan, midenin ic ceperinde lokalize, hucresel pompaların bircoğunu kapatarak midede asidi azaltmakta ve boylece ozofagusa geri akış sağlamaktadır. Kapanma kalıcıdır, ancak hucresel pompalar yenilendikleri icin bu ilaclar tedavi edici (iyileştirici) değil semptomları (şikayetleri) azaltıcı etki gosterirler. Mide asidindeki azalma diğer taraftan B12 gibi ceşitli vitaminlerin ve minerallerin yetersiz emilimine ve buna bağlı hastalıklara ve kemik kaybına neden olur. B12 vitaminindeki azalmanın beynin hasara karşı daha savunmasız kalmasına bağlı olarak Alzheimer hastalığı ve demans riskini arttığı ileri surulmektedir. Son bulgular ise, kronik PPİ kullanan hastalarda, mide asidinden bağımsız olarak, Alzheimer'in belirtisi olan beta-amiloid proteinlerinin uretiminin ve demans riskinin (% 44 oranında) arttığını gostermektedir. Benzer şekilde, PPİ kullanan kişilerde bobrek hastalığı, genel populasyona gore iki kat fazla gorulmektedir. Dahası her gun cift doz PPİ kullananlarda risk oranı tek doz kullananlara gore daha yuksektir.
Hucresel duzeyde yapılan calışmalar PPİ’lerinin midedeki hucrelerin yanı sıra bazı kan damarları hucrelerinin de asit iceriğini etkilediğini gostermektedir. Vucutta bulunan bircok hucrede olduğu gibi, kan damarı duvarlarındaki hucreler, anormal veya hasar gormuş proteinlerden kurtulmak ve hucre dışına atmak icin asit uretirler. Eğer hucrenin asit seviyesi cok duşuk olursa bu mikroskobik hasarlı parcacıklar hucre icinde birikmeye başlar ve hucre duzgun calışamaz. Protein kalıntılarının birikimi oksidatif stresin, endotelyal disfonksiyonun ve yaşlanmanın artmasına neden olur. Bu nedenle PPİ'lerinin uzun sureli kullanımının, beyinde ve bobreklerde olduğu gibi, kan damarı bulunulan her yerde sorun oluşturabileceği ileri surulmektedir. Tum bu veriler bize PPİ’lerinin, kardiyovaskuler morbidite (hastalık oranı) ve mortalite (olum oranı), bobrek yetmezliği ve demans vs riskinde artışa neden olabileceklerini gostermektedir.
Bircok doktor, potansiyel yan etkilerin olduğu raporların, ilaclara gercekten ihtiyacı olan hastaları korkutacağından endişe etmektedir. Ancak gunumuzde milyonlarca insan tarafından, reflu, ulser, gastrit vs dışında test edilmemiş ve onaylanmamış endikasyonlarda ve surelerde kullanılan PPİ’ler konusunda, doktorların karar vermeden once yeni bulguları gozden gecirmeleri yerinde olacaktır.
Kaynaklar
Ghebremariam YT, LePendu P, Lee JC, Erlanson DA, Slaviero A, Shah NH, et al. Unexpected effect of proton pump inhibitors: elevation of the cardiovascular risk factor asymmetric dimethylarginine. Circulation 2013; 128:845–53.
Gomm W, von Holt K, Thomé F, et al. Association of proton pump inhibitors with risk of dementia: a pharmacoepidemiological claims data analysis. JAMA Neurol. 2016;73(4):410-416.
Lazarus B, Chen Y, Wilson FP, Sang Y, Chang AR, Coresh J, et al. Proton pump inhibitor use and the risk of chronic kidney disease. JAMA Intern Med 2016; 176:238–46
Yepuri G, Sukhovershin R, Nazari-Shafti TZ, Petrascheck M, Ghebre YT, Cooke JP. Proton Pump Inhibitors Accelerate Endothelial Senescence. Circ Res. 2016;118:e36-e42.

[h=2]İstanbul Farmakolog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]