İlerleyen protez biyomekanikleri ve gelişen cerrahi teknikler sayesinde gunumuzde ozellikle kalca ve diz protez operasyonları cok sık yapılmaktadır. Kalca ve diz protezlerinin başarı oranları yuksektir. Bununla beraber daha seyrek yapılan omuz protezi operasyonlarında sonuclar kalca ve dizdeki kadar başarılı değildir.
Protez operasyonları ne zaman yapılmalıdır?
Protez operasyonunun zamanı kişiye ve hastalığın derecesine gore değişmektedir. Hastanın bozulan eklemi dolayısıyla yaşam kalitesi cok etkilenmemişse genellikle 65 yaşından once operasyon onerilmez. Hasta omru boyunca o protez ile yaşayacağından operasyonunun geri donuşu mumkun değildir. Bu nedenle hasta secimi son derece iyi yapılmalıdır. Hastanın o eklemi icin alternatif tedavilerin tamamı denenmiş olmalıdır. Ote yandan denenen tum tedavilerin başarısız olduğu ve mutlak protez gereken bir hastada protezi geciktirmenin de bazı sakıncaları vardır. Yaş ilerledikce kalp tansiyon gibi diğer sistem hastalıkları ortaya cıkabileceğinden yada var olanlar ilerleyebileceğinden ameliyatın komplikasyon oranı artar ve başarı oranı duşer.
Takılan protezin omru ne kadardır?
Başarılı bir kalca-diz protezi operasyonu geciren kişiler bu protezleri aktivite derecesine bağlı olarak 15-25 yıl kullanabilir. Ozelikle genc hastalarda yapılan protezler bu kişilerde aktivite oranının yuksek olmasına bağlı olarak daha kısa surede gevşeyebilir. Bu durumda hastanın tekrar revizyon cerrahisine gitmesi ve mumkunse protezin değiştirilmesi gereklidir. Bu ikinci ameliyatlarda ise başarı oranı daha duşuktur.
Protezin başarısını belirleyen faktorler nelerdir ?
Bir protez operasyonunun başarısını etkileyen faktorler; doğru hasta secimi, uygulanan cerrahi teknik, hastaya protez operasyonu oncesi ve sonrası uygulanan fizik tedavi rehabilitasyondur.
Gunumuzde artık protez operasyonuna hangi hastaların gitmesi gerektiği uc aşağı beş yukarı bellidir. Cerrahi teknikler de artık ilerlemiştir ve bu operasyonlar asistan duzeyinde bile yapılabilmektedir. Dikkat edilmesi gereken ve en cok ihmal edilen nokta ise ameliyat oncesi ve sonrası fizik tedavi rehabilitasyondur.
Ameliyat oncesi ve sonrası fizik tedavi rehabilitasyon neden gereklidir?
Kalca yada diz protezi duşunulen hastalarda eklemler ağrı ve deformite nedeniyle az kullanıldığından o eklemi calıştıran kaslar zayıflamıştır. Eklem hareketleri de genelde gelişen ikincil yumuşak doku problemleri nedeniyle kısıtlanmıştır. Eğer hasta bu halde fizik tedavi rehabilitasyon programına alınmadan operasyona giderse yapılan protez sadece ağrılarını giderir ve takılan protez eklemi etkili ve verimli bir şekilde kullanamayabilir. Halbuki operasyon oncesi uygulanan 15 seanslık bir fizik tedavi rehabilitasyon programı ile sertleşmiş dokular gevşetilir, eklem hareketleri mumkun olduğunca acılır ve kaslar kuvvetlendirilir. Bu ozellikle normale yakın hareket acıklığı beklenen kalca protezi operasyonlarında daha da onemlidir.
Protez operasyonları buyuk operasyonlardır ve mekanik eklemi yerleştirirken bir cok dokuya zarar vermek kacınılmazdır. Ameliyat sırasında bazı kaslar, bağlar, tendonlar ve damarlar kesilir. Operasyon sonrası hastanın eklemi odemli , şiş, ağrılı ve kısıtlıdır. Operasyon sonrası takılan mekanik eklemi etkili kullanabilmenin tek şartı bu aşamada yapılacak fizik tedavi rehabilitasyondur. Takılan mekanik eklemin stabilitesi, omru ve normal eklemin biyomekaniklerine yakın bir şekilde kullanılması icin hastanın eklem hareketlerinin acılması ve kaslarının eski gucune getirilmesi şarttır. Protez takılan bir hastaya ev egzersizleri verip gondermenin modern tıp doktrininde yeri yoktur. Operasyonun bize sağladığı sadece ağrısız bir eklemdir. Bizim istediğimiz ise ağrısız ve fonksiyonel olarak yeterli bir eklemdir. Kalca kireclenmesi nedeniyle protez operasyonu geciren bir hasta hala aksayarak yuruyorsa veya coraplarını hala başkası giydiriyorsa, aynı şekilde diz protezi takılan hasta hala merdiveni yardımsız cıkamıyorsa cerrahi teknik ne kadar iyi olursa olsun sonuc fonksiyonel acıdan başarısızlıkdır. Bu nedenle protez operasyonu sonrası diz ve kalca eklemine normal hareket acıklığının kazandırılması ve kaybedilmiş kas gucunun tekrar kazandırılması gereklidir. Yapılan fizik tedavi uygulamaları ve kullanılan bazı cihazlar ile hastanın cerrahiye bağlı olarak ortaya cıkan ağrısı , odemi giderilir ve eklem hareket kısıtlılığı acılır. Fizyoterapist tarafından yaptırılan egzersizler ile kasları guclendirilir. Bu amacla genelde 20-30 seanslık bir fizik tedavi rehabilitasyon programı yeterli olmaktadır. Bu sayede hastanın eklemi hem ağrısız hemde fonksiyonel bir eklem haline gelir. Daha da onemlisi bu uygulamalar ile protezin uzun sureli başarısı artar ve komplikasyon oranı da belirgin bir şekilde duşer.
Bu nedenlerden dolayı hastalar ameliyat sonrası fizik tedavi rehabilitasyon şartlarını sağladıktan sonra operasyona gitmelidir. Hastanede cerrahi sonrası başlanan fizik tedaviye taburcu olunduktan sonra gerekirse evde de devam edilmeli ve hasta bir hastaneye yada kliniğe gidip gelebilecek kadar iyi olduğunda ise ayaktan devam edilmelidir.
Ameliyat oncesi rehabiltasyon bazı durumlarda mumkun olmayabilir ama unutulmamalıdır ki ameliyat sonrası rehabilitasyon protez operasyonlarının olmazsa olmazıdır. Kesinlikle ihmal edilmemeilidir. Aksi takdirde protez operasyonunun fonksiyonel başarısı buyuk oranda olumsuz etkilenecektir.

[h=2]İstanbul Fizik Tedavi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]