İlk cağlardan beri hayatımızın bir parcası olan statik elektrik carpmasını zaman zaman herkes yaşasa da son gunlerde bundan şikayetci olanların sayısı epey artmış durumda. Bu durumun ceşitli nedenleri bulunuyor.
İnsan vucuduna statik elektrik yuklenmesi surtunme ve bulunulan ortam nedeniyle gercekleşiyor.
Giydiğimiz pek cok nesne polyester ve naylon gibi sentetik malzemelerden yapılıyor. Dahası, plastik yonu ağır basan ayakkabılar giyiyoruz. Bunlar da vucutla herhangi bir şekilde surtunmeye uğradığında vucudun negatif yukle yuklenmesine sebep oluyor. Plastik ayakkabılar giydiğimiz icin de bunu toprağa aktaramıyoruz. Kışın giydiğimiz kat kat giysiler bu etkiyi daha da artırıyor.
Ayrıca, elektrik yuku cok fazla olan ofis ortamlarında, bilgisayarlarla, akıllı telefonlarla ic ice calışıyoruz.
Bunun sonucunda da iyonlarla yuklenmiş olan bedenimiz, notr ya da elektrik yuklu bir nesneye, soz gelimi bir kapı kolu, otomobil kapısı, hatta bir başka insanla karşı karşıya gelince, "spark" denilen kıvılcım atlamasıyla butun yuku boşaltıyor. Bu da elektrik carpmasına benzer nahoş bir his oluşmasına sebep oluyor.
Bu durum kuru hava şartları altında (genellikle kış aylarında) daha fazla meydana geliyor.
Cunku kuru olan hava yalıtkan ozelliktedir ve yuk birikmesine olanak sağlar. Ortamda bulunan nem yaratılan gerilimi doğrudan etkilemektedir. Bu yuzden calıştığınız, yaşadığınız ortamı nemlendirmeniz onemlidir.
Kapalı alanlarda pozitif yuk, acık alanlarda, ormanlık bolgelerde ve doğal ortamda negatif yuk daha fazladır. Dolayısıyla doğal ortama cıkmak da statik elektriğin atılmasına yardımcı olur. Bundan başka klima gibi araclarda, ortama negatif iyon salan cihazlar tercih edilebilir. Cıplak ayakla toprağa basmak da iyi bir yontemdir.
Statik elektrik carpması yer yer 8-10 bin volt gerilime kadar ulaşabilmesine rağmen ciddi bir tehlike oluşturmuyor.
Ancak ozellikle yanıcı, patlayıcı ve parlayıcı maddelerle ve hassas elektronik cihazlarla calışan insanların son derece dikkatli olması gerekiyor. Soz gelimi akaryakıt istasyonlarında calışanlarda boyle bir durum yaşanması halinde, akaryakıtın parlaması veya patlaması sonucu buyuk facialara sebep olunabilir. Ayrıca hassas elektronik cihazlar bozulabilir. Bu nedenle buralarda calışanların statik elektriği atabilecekleri bir duzende, soz gelimi karbon yapılı bir bileklik ya da elektriği toprağa iletebilecek ayakkabılarla calışmaları cok isabetli olur.
Halı sahalarda spor yapan kişilerin, acık ve toprak sahalarda spor yapanlara gore cok daha stresli ve kavgaya meyilli bir yapı sergiledikleri gozlemlenmiş.
Elektrostatik yuk oluşumu voltaj seviyeleri Bunun uzerine yapılan bir calışmada, buralarda spor yapan kişiler uzerinde ciddi bir statik elektrik yuku oluştuğu ve bunun da sinir sistemini etkilediği saptanmış.Kişisel olarak bu durumdan korunmak icin sentetik kıyafetlerden mumkun olduğunca uzak durulması gerekiyor.
Ayakkabıda iletken malzemeleri, kıyafetlerde ise doğal malzemeleri, orneğin pamuklu ve keten urunleri tercih etmeliyiz. Ayrıca ortamın nemlendirilmesi gerekiyor.
Kaynaklar: Biyofizik Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Tunaya Kalkan, Kimya Yuksek Muhendisi Yusuf Mert Sonmez