Premature bebekler
Premature bebek kimdir ? Son adet tarihinin ilk gununden itibaren sayılmak uzere 37. gebelik haftasından once doğan bebeklere premature denir
Premature bebekler doğum haftasına gore: sınırda premature ( 34-37 hft), orta derecede premature ( 32-34 fht) ve ileri derecede premature ( 24-31 hft) olarak sınıflandırılır.
Premature bebekler hastane surecinde ne gibi sorunlarla karşılaşır? Preamature bebeklerin sorunları doğum haftasının kucuk olmasıyla doğru orantılıdır. Ozellikle 34 gebelik haftasından kucuk doğacak bebeklere doğar doğmaz acil mudahale gerekeceğinden yenidoğan konusunda deneyimli bir ekip karşılamalıdır. Bu bebekler doğrudan Yenidoğan Yoğun Bakım Unitesine alınırlar. Burada aşağıdaki durumlar goz onunde bulundurulur ve gereği yapılır.
Vucut ısısının korunması: Premature bebeklerin derisi incedir. Ayrıca cilt altı yağ dokusu azdır. Ağırlıklarına kıyasla vucut yuzeyleri fazladır. Bu nedenle premature bebekleri hem ısılarını korumaları zordur hem de ısı kayıpları fazladır. Premature bebeklerin kuvoz denilen, ortam ısısını veya bebeğin ısısını istenen uygun duzeylerde tutabilen ozel ısıtıcılı yataklara gereksinimleri vardır.
Prematurenin solunum sıkıntısı :Premature bebekler erken doğduklarında dolayı anne karnında gelişimini hala devam ettiren akciğerler olgunlaşmamıştır. Akciğerlerde surfaktan denilen bir madde yapılır. Bu madde akciğerlerdeki alveol denilen hava odacıklarının soluk verme sonrasında kapanmasını engeller. Surfaktan denilen bu maddenin yapımı 34. gebelik haftasına doğru tamamlanır. Dolayısı ile gebelik haftası 34 haftadan daha kucuk bebeklerde Respiratuar Distres Sendromu (RDS) denilen durum gorulmektedir. Gebelik haftası ne kadar duşukse RDS riski de o kadarartmaktadır.
Respiratuvar distres sendromu olan bebeklerde doğum sonrasında inleme, solunum sayısında artış ve morarma gorulebilir. Tedavide oksijen verilir. Hastanın solunum sıkıntısı artarsa solunum cihazına (ventilator) bağlanır ve hastanın klinik durumuna ve akciğer bulgularına gore surfaktan denilen ilac bebeğe uygulanır.
Apne:Solunumun 20 saniyeden daha uzun sure durmasına denir. Altta yatan başka nedenler de (kan şekeri duşukluğu, kansızlık, beyin kanaması, enfeksiyon gibi) olabilmesine rağmenpremature bebekte en sık neden bebeğin solunum merkezinin henuz gelişimini tamamlayamamasıdır. Bebeğe oksijen verilir, gerekirse ilac başlanır ve solunum cihazına bağlanabilir.
Enfeksiyon: Gebeliğin son uc ayında anneden bebeğe gecen ve bebeği enfeksiyonlardan koruyan ,vucudun mikroplarla savaşında onemli rol oynayan antikor denilen maddeler salgılanır. Premature bir bebek gebeliğin son donemini anne karnında gecirmediği icin bebeğe gecen antikor miktarı azdır; bu nedenle bebek mikroplara karşı daha savunmasızdır. Ayrıca bu bebekler bircok antibiyotiğe karşı direncli olan hastane ortamında izlendiklerinden enfeksiyon kapma olasılıkları artmıştır.
Beslenememe:Emme ve yutma fonksiyonu gebelik yaşı 34 haftalık iken normaldir. Eğer bebek daha erken doğmuşsa emme ve yutma fonksiyonu tam olamayabilir. Bu nedenle erken doğan bebekleri sonda ile beslemek gerekebilir. Eğer bebek beslenebilecek ancak ememeyecek durumdaysa ağzından midesine indirilen bir beslenme sondası ile aralıklı olarak beslenir. En onemli besin kaynağı kendi annesinin veya başka bir annenin sutudur. Eğer anne sutu yoksa ikinci tercih edilecek besin premature mamalarıdır. Eğer bebek beslenemeyecek durumdaysa o zaman bebek damardan verilen serumlarla beslenir. Sonda ile beslenen bir bebek doğum ağırlığı 1500-1800 gr’ı aşınca ve emme ve yutma fonksiyonu iyileşince annesinden sut emdirmeye başlanır.
Hipoglisemi (kan şekeri duşukluğu):Premature bebeklerin karaciğer şeker depoları ve yağ depoları azdır. Metabolizmaları hızlıdır. Ayrıca beslenmeleri geciktiği icin kan şekeri duşme riski fazladır. Bu nedenle kan şekeri duzeyleri yakından takip edilerek damar yolu ve beslenmesi duzenlenir.

Hiperbilirubinemi (sarılık):Premature bebeklerde sarılık riski fazladır.Erken doğan bebeklerde kan hucrelerinin yıkımı sonrasında oluşan bilirubin ( sarılık maddesi) , karaciğerin olgun olmayışından dolayı vucuttan atılamaz ve birikir.Yuksek bilirubin değerleri bebeğe zarar verebilir bu nedenle bilirubin duzeyleri dikkatle takip edilir. Tedavi gerektirecek duzeye geldiğinde ise fototerapi (ışık tedavisi) uygulanır. Bu ışık ciltteki bilirubinin atılmasına yardımcı olur. Fototerapiye rağmen sarılık duzeyi tehlikeli sınıra ulaşırsa bebekteki yuksek miktardaki bilirubin, uzaklaştırmak icin kan değişimi uygulanır.
Beyin kanaması:Gebelik yaşı ilerledikce bebeklerin beyindeki damar yumağı giderek kuculur ve sağlamlaşır. Bir bebek ne kadar erken doğarsa beyindeki damar ağı da o kadar geniş ve zayıftır. Premature bebeklerde stres anında (solunum cihazındayken, aspirasyon yapılırken, damar yolu acma gibi girişimsel işlemler yapılırken) bu damarlar kanayabilir. Kanamanın derecesine gore kanama giderek azalıp eriyebileceği gibi; kanama fazla olduğu takdirde beyindeki su dolu odacıklarda (ventrikullerde) tıkanıklık olabilir ve beyinde su birikimi (hidrosefali), baş cevresinde artış (makrosefali) ve beyin dokusunda azalma gorulebilir. Hidrosefali varsa ameliyat ile beyin ve karın boşluğu arasına şant denilen ve beyindeki sıvıyı karın icine boşaltmayı sağlayan bir cihaztakılır. Beyin kanaması olan bebeklerde ileride zeka geriliği olabilir. Bu bebeklerin bu acıdan takip edilmesi gerekir.
Patent duktus arteriyozus:Sağ kalpten cıkan ve akciğere giden damar ile sol kalpten cıkan aort damarı arasındaki kopru damarın acık kalmasıdır. Anne karnında acık olan ve doğumdan sonraki ilk uc gun icinde bebeklerin bircoğunda kapanan bu damar kapanmazsa kalpten akciğerlere giden kan miktarı artar. Kalbe gelen kan miktarı da artacağı icin bebeklerde kalp yetmezliği ve solunum sıkıntısı gelişebilir. Bu damarın acık kalma olasılığı premature bebeklerde daha fazladır. Damarın acık kaldığından bebeğin muayenesi sırasında kalpte ufurum duyulması ile şuphelenilir ve ekokardiyografi yapılarak kesin tanı konulur. Bu damarı kapatmak icin ilac tedavisi uygulanır.
Kansızlık ( anemi ):Premature bebeklerde kansızlığın pek cok nedeni olmaktadır. Bu bebekler hastanede izlendikleri sure icinde zorunlu olarak pek cok kan tetkiki yapılmaktadır, bu tetkikler icin kan alınmaktadır. Premature bebekler bu kanı uretmekte yetersiz kalırlar. Ayrıca alyuvarların omru zamanında doğan bebeklere gore daha kısadır. Anneden bebeğe demir gecişi son aylarda daha fazla olduğunda dolayı premature bebekler demir depolarından mahrumdur. Bu nedenle demir takviyesi erken başlanmaktadır.
Nekrotizan enterokolit (bağırsak nekrozu, gangreni):Premature bebeklerin sindirim sistemi iyi gelişmediğinden, bu bebeklerde enfeksiyon riski, oksijensiz kalma, tansiyon duşukluğu riski daha fazla olduğundan bağırsak nekrozu gibi sorunlar daha sık gorulur. Nekrotizan enterokolitli bebeklerde karın şişliği, safralı kusma, aldıkları sutu sindirememe gibi bulgular vardır. Tıbbi tedavi ile iyileşebilirler. Ancak bağırsaklarda delinme (perforasyon), gangren varsa cerrahi tedavi yapılır ve gangren olmuş bağırsak kısmı kesilip cıkarılır.
Premature retinopatisi (ROP):Ozellikle uzun sure ve yuksek konsantrasyonda oksijen almak zorunda kalmış doğum ağırlığı 1000 gr’ın altındaki bebeklerde sık gorulur. Retinadaki damarlanma artışına bağlı olarak bebekte değişik derecelerde gorme bozukluğu ve korluk gelişebilir. Gebelik yaşı azaldıkca ROP riski artmaktadır. Premature bebeklere belirli aralıklarla (genellikle gebelik yaşı 32 hafta olunca; orneğin 28 haftalık doğan bir bebek doğumundan dort hafta sonra kontrol edilmelidir) goz muayenesi yapılarak ROP olup olmadıkları incelenmelidir.
İşitme problemleri : Erken doğan bebekler işitme kaybı acısından yuksek risk taşırlar ve bu bebeklere ilk uc ay icinde işitme tersti (ARB ) yapılması gereklidir. İşitme kaybı olan bebekler yakın takibe alınırlar ve kalıcı bozukluk saptanırsa konuşmayı oğrenmeleri icin tedavi planlanır.
Bu anlattığınız durumların hangisi normal, hangisi normal değildir? Sıralanan durumlar, premature bebeklerin bedenlerinin olgunlaşmadan doğmalarından dolayı beklenen durumlardır. Dolayısıyla bu durumları normaldir denilebilir ancak belli kiloya gelmeden desteksiz yaşamaları bu şekilde mumkun olmadığından bir sure gerekli destek sağlanarak takip edilmeleri zorunludur.
Hastaneden cıkınca nelere dikkat edilmelidir ? Premature bebekler enfeksyonlara karşı hala savunmasız oldukları icin bu bebeklere dokunurken el temizliği birincil onem taşımaktadır.
Bu bebekleri cok kalabalık ortamlara sokmamak gerekir. Bu arada bebeği korurken aşırıya da kacmamak gerekir. Bebeği surekli evde kapalı tutmayı da onermiyoruz. Ozellikle ılıman havada temiz havaya cıkarılmaları ve guneş almaları cok onemlidir. Premature bebeklerde solunum merkezi 40–45 haftaya kadar henuz gelişimini tamamlayamadığı icin apne dediğimiz solunum durmaları olabilir. Bu nedenle riskli bebeklere evde apne yatakları onerilir. Bebekler genellikle ortalama 6–7 aylıktan itibaren kendi savunma faktorlerini oluşturmaya başlarlar. Enfeksiyonlar acısından ilk 6–7 ay hatta ilk 1 yıl ozel dikkat gerektirir.
Premature bebeklerin taburcu olduktan sonra erken ve doğru beslenme desteği alması, uzun donem normal buyume ve gelişmelerinde belirleyici olur. En ideal besin anne sutudur. Anne sutu yeterli miktarda ise bu bebeklerin anne sutu ile beslenmelerini tercih ediliyor. Ancak premature bebeklerin besin gereksinimleri daha fazla olduğundan bebeğin tartı alım izlemine gore gerekli durumlarda anne sutu guclendiricileri ile anne sutu destekleniyor. Anne sutu yeterli miktarda değilse premature bebekler icin ozel formul mamalar kullanılıyor.


[h=2]İstanbul Cocuk Doktorları uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]