Polikistik over sendromu olan kadınlar risk altında mıdır?Polikistik over sendromu (PKOS) doğurganlık cağındaki kadınlarda sık gorulen hormonal bir bozukluktur. PKOS olan kadınlarda genelde adet duzensizliği, adet gorememe, aşırı tuylenme, sivilcelenme, aşırı kilo alımı ve evlilerde cocuk sahibi olamama gibi problemler gorulur. PKOS genelde ergenliğe girmeyle başlayan bulgular verir. Ancak erken ergenlik doneminde yani ilk birkac yıl bu bulgular normal genc kızlarda da gorulebileceğinden ayırt edilmesi zordur. Bu nedenle tanı konması gecikebilir. Ergenlik donemine benzer şikayetleri olan genc kızların PKOS gelişimi acısından daha dikkatli takip edilmesi gerekir. Bazı hastalarda daha gec yaşlarda kilo alımı, stres ve kotu beslenmeye bağlı PKOS bulguları ortaya cıkabilir. Bazen tanı koymak icin bazı testler yapmak ve ultrasonla değerlendirmek gerekebilir. Ultrasonda yumurtalıklar normalden buyuk gorunur. İclerinde minik-mercimek buyukluğunde kistcikler gorulur. Bunlar erken gelişme aşamasındaki yumurtalardır. Normal yumurtalıklarda da bunlarda 5-8 adet gorulur. Ancak PCOS olan hastalarda yumurta gelişmesinin duraklamasına bağlı bu kistciklerden fazla miktarda (10-12’den fazla) gorulur. PKOS’un tam olarak nedeni belli değildir. Ancak genelde ailesel yatkınlık vardır. Yani ailede kızlarda benzer bulguları olanlar vardır. Farklı bireylerde farklı bulgular gorulebilir. Ama ana neden benzer hormonal bozukluklardır. Bu sorunlar kilo alımıyla daha da şiddetlenebilir.
[h=3]Polikistik over belirtileri nelerdir?[/h]PKOS’un pek cok ara formları mevcuttur, farklı şikayetler ve semptomlarla hastalar başvurabilir. Ancak tanı koymak icin en az 2 bulgunun bir arada olması gerekir.
Bunlar:
• Yumurtlama bozuklukları ve adet duzensizlikleri: Bunlar en sık gorulen sorunlardır. Bazı hastalarda gec adet gorme, adet gormeme, yumurtlama olmamasına bağlı gebe kalamama, uzun suren kesilmeyen kanamalar vs olabilir.
• Aşırı androjen yuksekliğine bağlı şikayetler: Androjenlerin (testesteron gibi) kan testlerinde yuksek cıkması yada vucutta aşırı tuylenme, sivilcelenme olması, bazı kadınlarda aşırı sac dokulmesi olması.
• Ultrason bulguları: Ultrasonda polikistik overler mevcuttur. Yumurtalıklar normalden buyuk ve iclerinde pek cok minik kistcikler gorulur.
[h=3]Polikistik over neden olur?[/h]PKOS’un nedeni tam olarak belli değildir. Birkac hormonal problemin bir arada olmasından kaynaklandığı icin asıl neden net olarak bilinmemektedir. One surulen pek cok hipotez vardır. Bunlardan bazıları şunlardır: Ailesel-genetik faktorler: Hastaların bir kısmında aile oykusu vardır. Yani ailede benzer bireyler vardır. Kadınlarda tuylenme, yumurtlama bozuklukları, gebe kalamama ve adet duzensizlikleri gibi sorunların hepsi veya bir kısmı farklı kombinasyonlar halinde bulunabilir. Bu ailelerde şeker, tansiyon hastalıkları ve obesite daha sık gorulur. PKOS’un diğer bir nedeni insulin fazlalığı olabilir. Ozellikle kilosu fazla olan hastalarda insulin miktarı artar. Aşırı insulin yumurtalıklardan aşırı androjen uretilmesine neden olup, tum hormonal dengeyi ve yumurtlamayı bozabilir. Bazı hastalarda ise beyinden salgılanan yumurtalıkların calışmasını kontrol eden GnRH hormonun anormal salgılanması soz konusudur. Bunların biri veya hepsi bir arada bulunabilir.
[h=3]Polikistik over sendromu olan kadınlarda ne gibi riskler var?[/h]PKOS olan kadınların bazılarında sadece yumurtlama bozukluğu, hafif adet duzensizliği dışında belirgin bulgu olmaz. Bazılarında ise bunlara ilaveten bazı kozmetik sorunlar yani aşırı tuylenme, aşırı sivilcelenme, kilo alımı gibi sorunlar gozlenebilir. Bu sorunlar o donemde fark edilip cozulmesi gereken sorunlardır. Bir de PKOS hastalarının mevcut hormonal dengesizliğe ve aşırı kilo alımına bağlı, kontrol edilmezse ileriki yaşlarda ortaya cıkan ciddi hastalıklarla karşılaşma riski vardır. Orneğin insulin direnci ve tip 2 diyabet yani şeker hastalığı bu kadınlara daha sık gorulur. Yuksek tansiyon, kolesterol ve kan yağlarında yukseklik, karaciğerde yağlanma, obezite riski bunlarda daha yuksektir. Uyku apnesi, depresyon daha sık gorulur. Anormal rahim kanamaları, normal yumurtlama olmamasına bağlı rahim duvarında kalınlaşma ve uzun donemde kanser gelişimi olabilir. Bu hastalar seyrek yumurtladıklarından gebe kalmaları daha uzun surebilir veya gebe kalmak icin tedavi almaları gerekebilir. Hamile kaldıklarında ise gebelik şekeri (gestasyonel diyabet) ve gebelik tansiyonu acısından risk altındadırlar.
[h=3]Polikistik over nasıl anlaşılır?[/h]PKOS tanısı icin yapılacak tek bir test yoktur. Birkac test yada bulgu değerlendirilerek tanı konur. Oncelikle hastanın şikayetleri ve bulguları gozden gecirilerek bunu acıklayacak başka bir sorun olup olmadığına bakılır. Bunlar:
• Aile hikayesi alınır. Ailesinde, akrabalarında benzer sorunları olan kadınlar var mı diye araştırılır.
• PKOS tanısında hastanın oncelikle adet duzeni hakkında sorgulama yapılır. Adet duzensizliği, adet gorememe, gec adet gorme, gebe kalamama vb durumlar araştırılır.
• Kozmetik sorunlar uzerinde durulur. Aşırı tuylenme, sivilcelenme, sac dokulmesi, epilasyon yaptırma, vucudun belli bolgelerinde renk değişiklikleri vs var mı diye bakılır.
• Hastanın boyu-kilosu olculur, tansiyonuna bakılır, vucut kitle indeksi hesaplanır.
• Evli olanlara jinekolojik muayene yapılıp smear testi (rahim ağzı kanserinin tarama testi) yapılır. Genital organlarda bir sorun olup olmadığı gozden gecirilir.
• Ultrason yapılarak ozellikle rahim duvar kalınlığı ve yumurtalıkların buyukluğu ve yapıları değerlendirilir.
• Bazı kan testleri yapılır. Hastanın yaşına bağlı bu testler değişebilir. Hormon seviyeleri, kan şekeri, kan yağları ve şeker yukleme testleri yapılır.
[h=3]Polikistik over tedavisi[/h]Polikistik over nasıl gecer sorusuna gunumuz şartlarında PKOS’un kesin bir tedavisi yoktur şeklinde cevap vermekteyiz. Sadece PKOS’un bulgularını azaltmaya yada ortadan kaldırmaya yonelik tedaviler vardır. Hastaların bu tedavileri genelde uzun donem kullanmaları gerekir. Verilen tedavi hastanın şikayetine gore değişir. Mesela adet duzensizliği olan bir hastaya adet duzenleyici tedavi, cocuğu olmayan bir hastaya yumurtlatma tedavisi uygulanır. Tuylenme-sivilcelenme olan hastalarda da benzer şekilde duruma yonelik tedavi uygulanır. Bunların dışında bu hastaların gelecekte oluşabilecek risklere karşı da korunması gerekir.
[h=3]Polikistik over sendromu tedavisinde neler yapılır?[/h]PKOS tedavisinde hastanın şikayeti, yaşı, tedavinin maliyeti, gebelik isteğinin olup olmaması gibi pek cok faktor goz onunde bulundurularak planlama yapılır. Pek cok tedavi şekli vardır. En sık kullanılan yontemler şunlardır:
• Yaşam tarzı değişiklikleri: PKOS hastalarının ilk yapması gereken şey yaşam tarzı değişiklikleridir. Sağlıklı beslenme, kilo verme, duzenli bir hayat tarzı, stresi azaltma ve spor bu tarzın temelini oluşturur. Egzersiz duzenli olarak yapıldığında hem kilo verilmesini sağlar hem de kan şekerini duşurerek insulin direncini ve androjen seviyelerini azaltır. Olumsuz-kotu alışkanlıkların (sigara, alkol, sedenter yaşam, kolalı icecekler, hazır-paketlenmiş gıdalar) bırakılması gerekir. Doktor ve diyetisyen takibinde polikistik over diyeti ile kilo verilmeli ve omur boyu kilo kontrolu sağlanmalıdır. Aşırı kilo bu hastalarda hem insulin direncini artırır hem de androjen seviyelerini artırarak aşırı tuylenme ve adet duzensizlikleri, yumurtlama sorunlarına neden olur. Sadece 5-10 kilo verme bile tum bu şikayetlerde belirgin duzelme sağlar.
• Adet duzensizliğinin tedavisi: Adet duzensizliği icin doğum kontrol hapları, adet duzenleyici ilaclar, iğneler, vucuda yapıştırılan bantlar, halkalar veya hormonlu spiraller kullanılabilir. Hangi ilacın tercih edileceği hastanın yaşına, şikayetine, evli olup olmamasına, cocuk isteğine gore değişir. Genelde hem ostrojen hem progerteron iceren ilaclar kullanılır. Ancak bazen sadece progesteron iceren ilaclar kullanılır.
• Yumurtlamayı sağlayan ilaclar: Yumurtlamayı sağlmak icin genelde klomifen sitrat turu ilaclar kullanılır. Klomifen hap olarak alınan bir ilactır. Adetin ilk gunlerinde başlanır ve 5-7 gun kullanılır. Bazı hastalarda ozellikle kilosu fazla olanlara klomifen işe yarmayabilir. Bunlarda farklı ilaclara [letrozol (Femara), metformin (Glucophage)] yada iğneyle yumurtlatma tedavisine gecilebilir. İğne yani gonadotropin kullanılarak yapılan tedaviler PKOS’lu hastalarda aşırı yumurta gelişmesi ve coğul gebelik riski taşır. Bu nedenle dozlar cok ince ayarlanmalı, kontrollu bir şekilde artırılmalıdır. Buna rağmen aşırı yumurta gelişirse tedavi iptal edilerek, bir sonraki ay daha duşuk dozlarda daha uzun sure tedavi verilmelidir.
• Tuylenmenin azaltılması ve tedavisi: tuylenmeni azaltılmasında en sık doğum kontrol hapları ve androjenleri azaltan bazı ilaclar kullanılır. Bunu dışında krem şeklinde kullanılan tuy gelişimini azaltan ilaclar da vardır. Ancak bunlar gecici cozum sağlar. Yani ilac kullanılan donemde androjen hormonlarını baskılayarak tuylenmeyi azaltır, ilac bırakılınca hormonlar bir sure sonra eski haline doner, bu sure kişiden kişiye değişir ve eski şikayetler başlar. Bu nedenle uygun hastalara kalıcı cozum olarak epilasyon onerilir. Epilasyon kıl koklerine kalıcı olarak zarar verdiğinden hormon seviyeleri ne olursa olsun artık tuylenme olmaz. Nadir oldularda polikistik over ameliyatı denilen ovarian drilling operasyonu uygulanır. Bu operasyon tıbbi tedaviye cevap vermeyen olgularda yapılır. Laparoskopi ile karın icine girilerek yumurtalıklara koter yardımıyla 5-10 arası delik acılır. Bu yapılan işlem vucuttaki androjen yukunu azaltarak balirtilerin duzelmesini sağlar.
[h=3]Polikistik over hamileliğe engel mi?[/h]PKOS hastalarının gebelik durumu yumurtlama durumuna bağlıdır. Eğer bu hastalarda yumurtlama oluyorsa, bu seyrek bile olsa kendiliğinden gebe kalma şansları vardır. Ancak bazı hastalarda yumurtlama olmaz veya cok seyrek olur. Bazılarında da beraberinde başka sorunlar da bulunabilir. Bu hastalarda da tedavi uygulanarak gebelik elde edilebilir.
[h=3]Polikistik over sendromu hastalarında gebelik ve doğum[/h]PKOS’lu kadınlarda gebelik ve doğum diğer kadınlara gore daha risklidir. Duşuk riski, erken doğum riski bu kadınlara daha yuksektir. Gebelikte şeker ve tansiyon sorunları daha sık gorulur. Bunlara bağlı bebekte buyume sorunları ve sezaryen doğum oranı daha sıktır. Butun bu risklerin azaltılması icin gebelikte ve hatta oncesinde doğru beslenme ve kilo kontrolu cok onemlidir. Gerekli durumlarda bu hastalara ilac tedavisi de başlanabilir.

[h=2]Ankara Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]