PID (Pelvik İnflamatuar Hastalık)
Kadın yaşantısı icinde en az dikkat ceken, ama belki de kadının beden ve ruh sağlığına en fazla zarar verme olasılığı olan hastalık grubu pelvik enfeksiyonlardır. Hem enfeksiyon anında yarattığı şikayetler hem de sekelleri nedeni ile kadınları zor durumda bırakabilir. Cok ileri vakalarda hayatı tehdit edebilecek tablolar yaratabilir. Sadece A.B.D.'de her yıl 1 milyon kadının PID gecirdiği, ve 100.000 den fazla kadının bu nedenle infertilite problemi yaşadığı tahmin edilmektedir. Ayrıca binlerce Dış gebelik vakası da bu nedenle ortaya cıkmaktadır.
Pelvik iltihabi hastalık ya da pelvik enfeksiyon dendiğinde overler, tupler, uterus ve bunların etrafındaki yumuşak dokulardan kaynaklanan enfeksiyonlar anlaşılır. Eskiden PID'nin sadece cinsel yolla bulaşan hastalıkların ozellikle de gonorenin neden olduğu enfeksiyonlar olduğu duşunulurken gunumuzde polimikrobik yani birden fazla patojen etkenin birarada hareket etmesi ile ortaya cıktığı bilinmektedir. Alt ureme sisteminde (vajina, serviks vb) normalde bulunan ancak hastalık yaratmayan bakterilerin herhangi bir şekilde yukarılara doğru ilerlemesi ile hastalık ortaya cıkarsa buna assendan enfeksiyon ya da aşağıdan cıkan enfeksiyon denir.
Mikroorganizmaların pelvik organlara kan yolu ile, lenf sistemi ile ya da komşu organlardan gecerek ulaşmalarına ve enfeksiyon yaratmalarına ise dessendan enfeksiyon ya da yukarıdan inen enfeksiyon denir. Pelvik enfeksiyonların tamamına yakını assendan enfeksiyonlardır. Dessandan enfeksiyon olarak ulkemizde en sık gorulen hastalık pelvik tuberkulozdur.
PID en cok cinsel yonden aktif genc kadınları etkiler. En sık tutulan organ tupler olduğu icin hastalığa akut salpenjit (salpingitis) adı da verilir. A.B.D. Hastalık Kontrol dairesinin tahminlerine gore 1970'li yıllarda ureme cağına girmiş olan her 2 kadından birisi 2000 yılına kadar farkında olmadan ya da olarak en az 1 defa akut salpenjit atağı gecirmiş olacaktır.
PID ciddi yan etki potansiyeli taşıyan bir hastalıktır. Tek bir kez PID geciren kadınlarda İnfertilite (Bebek sahibi olamama) %12 civarında olurken, 3 PID atağı gecirenlerde bu oran %65'e kadar yukselebilmektedir.
Yine Dış gebelik riski de bu kadınlarda 6-10 kat artmaktadır. Tek bir kez akut salpenjit geciren ve bu nedenle tedavi edilen hastaların %20'sinde kronik pelvik ağrı ( kronik Kasık Ağrıları ) ortaya cıkmaktadır. Ayrıca daha once PID gecirenlerde yeniden PID gecirme olasılığı hic gecirmeyenlere gore oldukca yukselmektedir.
Pelvik enfeksiyonlar genelde mikst yani karışık enfeksiyonlardır. Yani aynı anda birden fazla mikroorganizma hastalığa neden olmaktadır. En sık uretilen etken gonore ve klamidyadır. Bunlar dışında A grubu streptokoklar, anaerob bakteriler, nadiren bazı mantar turleri ve tuberkuloz da pelvik iltihabi hastalık etkeni olabilir.
Risk Faktorleri
PID en cok sosyoekonomik duzeyi duşuk, birden fazla seksuel partneri olan, genel sağlık durumu bozuk, partneri birden fazla partner ile birlikte olan, genc kadınlarda gorulur. Ancak cinsel acıdan aktif olan her kadın PID icin adaydır. Bir başka risk faktoru de spiral yani RİA (RİA'yı Aile Planlaması başlığı altında bulabilirsiniz) kullanımıdır. Vajinadaki mikroorganizmalar spiralin ipi sayesinde yukarılara tırmanabilirler. Bu nedenle PID'den korunma acısından kullanılan spiralin turu de onemli rol oynar. Ucuz ancak uygun olmayan ip bulunduran spiraller tercih edilmemelidir. Ayrıca spiral takılırken vajinadaki mikroorganizmalar yukarılara taşınabilir. Bu nedenle aktif vajinal ya da servikal enfeksiyon ( Vaginal akıntı (Lokore) ve Servisit (Rahim Ağzı Yarası) varlığında spiral takılmamalıdır.
Belirtiler ve Tanı
PID belirti vermeden sessizce de seyredebilir. Belirtiler olacaksa genelde adet kanamasından hemen sonra başlar. PID dışında pekcok hastalık da benzer şikayetler yaratacağından ayırıcı tanı cok onemlidir. Hatalı şekilde PID tanısı konmuş bir apandisit vakası hayati tehlikeler doğurabilir.
Tanıda ananmnez, muayene ve labovatuar bulguları birarada değerlendirilmelidir. PID tanısı icin aşağıdaki 5 yakınma ve bulgunun hepsinin olması gerekir.
1. Karın ve/veya kasık ağrısı
2. Karında hassasiyet
3. Jinekolojik Muayene esnasında serviks hareketlerinde hassasiyet
4. Jinekolojik Muayene esnasında rahimde hassasiyet
5. Jinekolojik Muayene esnasında adneksiyel alanda hassasiyet
Bu bulgulara ek olarak aşağıdaki bulgulardan en az birinin de olması gerekir
1. 38 derece ya da daha fazla ateş
2. Serviks kulturunde gram negatif diplokok bakteriler
3. Kan sayımında lokosit sayısının 10.000 ya da ustunde olması
4. Periton sıvısında lokosit
5. İltihabi pelvik kitle
Ağrı ve hassasiyet hastalarda en sık gorulen yakınmadır. Genelde her iki kasıkta ya da yaygın olarak kasıkta bulunur. Adet sancısını yani Dismenore ( Ağrılı Adet )'yi taklit eder şekilden apandisiti taklit edecek kadar şiddetliye kadar uzanan bir genişlikte gorulebilir. Kramp tarzında gelip gecici değil genelde sureklidir.
Tanı icin şart olmamakla beraber hastaların %40'ında 38 derece yada daha yuksek ateş gorulur.
Vaginal akıntı (Lokore) ; rahim iltihabı ya da PID'ye ek olarak vajinit varsa gorulur. PID tanısı icin gerekli değildir.
İlerlemiş vakalarda karın zarlarının iritasyonu sonucu bulantı ve kusmalar olabilir. Abse ortaya cıkarsa muayenede ele gelen pelvik kitle olabilir. Bazen tupler ve overleri icine alan buyuk yapışıklıklar jinekolojik muayenede kitle olarak algılanabilir.
Pelvik enfeksiyondan şuphelenilen hastadan detaylı bir anamnez alınmalıdır. Burada hastanın son adet tarihi, adet duzeni, kullandığı doğum kontrol yontemi, cinsel yaşam oykusu değerlendirilir. Daha once benzer bir enfeksiyon gecirip gecirmediği sorgulanır. Anamnezden sonra genel bir sistemik muayene yapılmalıdır. Burada hastanın nabzı ve tansiyonu onemlidir. Ateş olcumu mutlaka yapılmalıdır. Daha sonra hastanın karın muayenesi yapılır. Burada elde edilecek bulgular hastalığın yayılım derecesi ve şiddeti hakkında değerli bilgiler verir. Muayene dikkatli bir jinekolojik inceleme ile sona erer.
Laboratuvar olarak hastadan kan sayımı istenir. Burada kandaki beyaz kure sayısı (lokosit) onemlidir. Ayrıca sedimentasyon ve C-reaktif protein gibi enfeksiyon belirteclerinin varlığı aranır.
Vajinal akıntı olması halinde vajina kulturu alınır. Akıntı yok ise ve PID duşunuluyor ise rahim ağzından kultur alınması faydalı olabilir, ancak şart değildir. Muayenede ele gelen kitle var ise Jinekolojik Ultrason yapılabilir.
Olası bir Dış gebelik durumunu ekarte etmek icin mutlaka gebelik testi yapılmalıdır.
Komplikasyonlar
Pelvik enfeksiyonların en onemli komplikasyonu ileride İnfertilite (Bebek sahibi olamama) problemidir. Her gecirilen enfeksiyon ureme organlarında hasara ve yapışıklığa neden olabilir. Bu yapışıklıklar tuplerde tıkanıklığa ve tuplerin hareketinde azalmaya neden olarak bu etkiyi yaratır. Aynı nedenlerden dolayı pelvik enfeksiyon gecirenlerde ektopik gebelik (Dış gebelik ) riski de 6-10 kat artar.
Tuboovarian abse ya da pelvik kitle meydana gelirse, enfeksiyon kana ve vucuda yayılabilir ve hayatı tehdit eden boyutlara ulaşabilir. Birkez PID gecirenlerde hastalığın tekrar etme olasılığıda normale gore cok yukselir.
Tedavi
Pelvik enfeksiyonlarda tedavi hastanın durumuna ve hastalığın şiddetine gore planlanır. Hafif olgularda ayaktan tedavi verilebilir. Bu amacla ağızdan alınan ya da enjeksiyon şeklinde verilen antibiyotikler kullanılır.Ayaktan tedavi genelde ateşi fazla yuksek olmayan, karın muayenesinde ciddi karin zarı iltihabı bulguları bulunmayan vakalarda uygulanır.Hastaya antibiyotiklere ilave olarak ağrı kesici ilaclar da verilebilir. Bu hastalarda yatak istirahati iyileşmeyi hızlandırır. Tedavi suresince cinsel ilişki yasaklanır.Tedavi en az 7-10 gun surmelidir.
Şiddetli vakalarda ise hastaneye yatarak tedavi ya da bazı durumlarda ameliyat gerekebilir:
· Teşhisin kesin olmadığı
· İltihabi kitle saptanan
· Ayaktan tedavinin yetersiz kaldığı (tedavi başlangıcından sonra 48-72 saat icinde bulguların gerilemediği vakalar) vakalarda hastaneye yatırmak gerekir.
Cok nadir olmasına rağmen hastanedeki tedaviye de cevap vermeyen vakalarda, veya kitle saptanıp da tedaviyle kitlenin kuculmediği hallerde cerrahi tedavi duşunulebilir. Ozellikle abse varlığında antibiyotik ile akut donem bastırıldıktan sonra cerrahi olarak absenin boşaltılması duşunulebilir.
Spiral bulunan hastalarda bu cıkarılmalıdır. Genellikle ise antibiyotik tedavisine başladıktan 24-48 saat sonra cıkartılması onerilir.
Pelvik enfeksiyonların turleri
Pelvik enfeksiyonlar tutulan organa gore isimlendirilir.
Endometrit : Endometriumun enfeksiyonudur. Duşuk, Normal Doğum , Mudahaleli Doğum , Kurtaj sonrası ortaya cıkabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklarda PID yaparken once hafif ve gecici bir endometrite neden olabilirler.
Parametrit : Uterusu yerinde tutan destek bağların enfeksiyonudur. Doğum sonrası enfeksiyonları takiben ortaya cıkar. Şiddetli disparonia (cinsel ilişki esnasında ağrı) gorulur. Muayenede parametriumda kısalma, kalınlaşma ve hassasiyet saptanır.
Piyometrit : Rahim icinde iltihabi sıvı birikmesidir.
Salpenjit : Tubaların iltihabıdır. Akut veya kronik olabilir. Yeterli tedaviye rağmen 6 hafta icinde durum yinelenirse tekrarlayan salpenjit adı verilir. Kronik salpenjit ise aktif olarak surekli devam eden hastalığı tanımlar. Karın icerisinde yaygın yapışıklıklar ve surekli ağrı bulunur.
Tum tedavi yontemlerini takiben 1 hafta sonra hastanın kontrole cağırılarak yeniden değerlendirilmesi gereklidir.

[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]