1
Pediatri Perspektifinden Cocuklarda Konuşma ve
Dil Gecikmesine Yaklaşım
Approach to Speech and Language Delay in Children from the Perspective of Pediatrics
Ozet
Sağlam cocuk vizitlerinde, genellikle pediatristler fiziksel incelemeye odaklandığından, konuşma ve dil gecikmesi ihmal edilebilmektedir. Konuşma ve dil gecikmesi genetik, emosyonel, noropsikiyatrik nedenlerle ya da idiopatik olabilir. Ulkemizdeki prevelans bilimsel calışmalarla ortaya konulmamıştır.
Konuşma ve dil gecikmesinden şuphelenildiğinde, pediatrist bu durumu aile ile tartışmalı ve gerekli gorduğunde bir konuşma terapistine yonlendirmelidir. Bu derlemede, konu pediatri perspektifinden, bir pediatristin bilmesi gerekenler yonuyle tartışılmıştır. (Marmara Universitesi Tıp Fakultesi Dergisi 2012;25:1-4)
Anah tar Ke li me ler: Konuşma, Dil, Gecikme, Cocuk
Abstract
During well-child visits, as pediatricians generally focus on physical examination, speech and language delay may be ignored. Speech and language delay is associated with genetic, emotional, neuropsychiatric or idiopathic causes. The prevelance in our country has not been established.
When speech and language delay is suspected, the pediatrician should discuss this concern with the family and, if required, refer the child to a speech-language therapist. In this review, the issue is discussed from the perspective of pediatrics and what a pediatrician needs to know. (Marmara Medical Journal 2012;25:1-4)
Key Words: Speech, Language, Delay, Child
Derleme / Review
Sinan Mahir KAYIRAN1, Seda Atilla ŞAHİN1, Sena CURE2
1Pediatri Kliniği, Amerikan Hastanesi, İstanbul, Turkiye
2Psikoloji Anabilim Dalı, İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakultesi, Koc Universitesi, İstanbul, Turkiye
İletişim/Correspondence to: Dr. Sinan Mahir Kayıran, Pediatri Kliniği, Amerikan Hastanesi, Nişantaşı, İstanbul, Turkiye
E-pos ta: [email protected]
Başvuru Tarihi/Submitted: 19.09.2011 Ka bul Ta ri hi/Ac cep ted: 17.11.2011
© Marmara Universitesi Tıp Fakultesi Der gi si, Ga le nos Ya yı ne vi ta ra fın dan ba sıl mış tır. / © Marmara Medical Journal, Pub lis hed by Ga le nos Pub lis hing.
DO I: 10.5472/MMJ.2011.02064.1
Gi riş
Sağlam cocuk izleminde pediatristler genellikle fiziksel sorunlar uzerine yoğunlaştığından, dil ve konuşma bozuklukları aile
tarafından bir yakınma olmadıkca coğunlukla atlanabilmektedir. Ulkemizde ‘nasılsa konuşur’, ‘babası da gec konuşmuştu’ gibi pek de onemsenmeyen bu sorun esasında son zamanlarda ayrı bir dal olarak kendini gosteren gelişimsel pediatrinin ana konularından birisini teşkil etmektedir. Dil ve konuşma gecikmesi idiopatik, norolojik, genetik, duyusal veya noropsikiyatrik nedenler sonucu da gorulebilir. Ulkemizde dil ve konuşma gecikmesi prevelansı bilinmemektedir. Ancak dunyanın farklı ulkelerinde 2-7 yaş arasındaki cocuklarda prevelans %2-9 olarak bildirilmektedir1-6. Dil ve konuşma gecikmesinin uzun donemde akademik performansı etkilediği bilinmektedir. Erken donem dil ve konuşma terapisi cocukların gelişim eğrisini değiştirebilmektedir. Bu derlemede, dil ve konuşma gecikmesi ile ilgili sorunlara pediatri perspektifinden yaklaşılmıştır.
Normal Gelişim Dil ve konuşma birbirinden farklı iki olgudur. Dil kendi icinde algı ve ifade olarak ikiye ayrılır. Algı soylenenlerin ve yazılanların anlamlandırılması ile ilgilidir. İfade ise duygu ve duşuncelerin sozel ve yazılı aktarımı icin hedef kelimelerin secilmesini, dilbilgisi kurallarına uyulmasını icerir. Ayrıca, uygun pragmatik oğelerin kullanımı da (goz kontağı, sohbet sırasına uyulması vs.) dilin bir parcasıdır.
Konuşma, fiziksel olarak sozel ifade eylemini kapsar. Konuşma ilgili organların koordinasyonu ile gercekleşir. Seslerin artikule
edilmesi, ses kalitesi, ve akıcılık konuşma ile ilgili kavramlardır7,8.
Dil gelişimi belli gelişim basamaklarını takip eder (Tablo I). Algı ve ifadeye zaman gectikce yeni kazanımlar eklenir. Altı aylık
bebeklerin gozleri ile sesleri takip etmeleri beklenirken, dokuz aylık bebeklerin seslere donup bakmaları, kendileri ile
konuşulduğunda dinlemeleri ve sık kullanılan nesnelerin isimlerini tanımaları beklenir. Birinci yaşına girmiş bebeklerin tek kademeli yonergeleri yerine getirmeleri beklenmektedir. On sekiz aylık bebeklerin, sorulduğunda en az bir vucut kısmına işaret
edebilmeleri beklenir. Yirmi dort ayını tamamlamış cocukların ise basit yonergeleri yerine getirmeleri, kitaptaki resimleri
sorulduğunda gosterebilmeleri, basit hikayeleri, şarkıları dinlemeleri ve birkac vucut kısmını gosterebilmeleri beklenir. Ucdort
yaş arası cocukların ise “kim”, ”ne”, “nerede” ve “neden” sorularını cevaplayabilmeleri beklenir9-11.
İfade de algı gibi belli basamakların takip edilmesi ile gelişir. Altı aylıkken bebeklerin gulmeleri, agulamaları, babıldamaya
başlamaları (aynı heceleri biraraya getirmeleri ma-ma, ba-ba gibi), memnuniyet ve memnuniyetsizliklerini sesleri ile ifade etmeleri beklenir. Dokuzuncu ayda babıldamanın ceşitlenmesi (uzun, kısa ve farklı hecelerin biraraya gelmesi gibi) ve beden dili kullanımı gozlenir. Birinci yaşın dolması ile, babıldamanın, sesleri taklit etmeye calışmanın, net olmasa da bir veya birkac kelime soylemenin ve beden dili kullanımının gozlenmesi beklenir. Bir bucuk yaşında ise 3-20 kelimenin dağarcığa eklenmiş olması, kelimelerin coğunun isimlerden oluşması ve jest ile mimiklere sesleri katarak iletişim kurulması beklenir. İki yaşındaki cocukların iki kelimeyi biraraya getiriyor olmaları ve ses ile sozcukleri taklit ediyor olmaları gerekir. Uc-dort yaşları arasında konuşmanın aile dışındaki kişiler tarafından da anlaşılır olması, dort ve daha fazla kelimeden oluşan cumleler kuruyor olmaları beklenir6,9-11.
Gecikmenin Nedenleri
Yukarıda bahsedilen dil ve konuşma gelişim basamaklarının takip edilemediği durumlarda kapsamlı bir değerlendirme yapılması gereklidir8. Dil ve konuşma gecikmesinin genetik (Down sendromu, yarık damak, Fragile-X vs.), işitsel, norolojik (cocukluk apraksisi, serebral palsi, dizartri vs.) veya noropsikiyatrik (otizm) gibi sebepleri olabilir. Bu gibi nedenlerden oturu gorulen dil ve konuşma gecikmesine “ikincil dil ve konuşma problemleri” denilmektedir2. Bu tur hastalıklar farklı zamanlarda teşhis edilebilirler. Orneğin, sağırlık ve belirgin fiziksel ozellikler iceren sendromlar (Down sendromu gibi) daha erken teşhis edilebilir. Ancak semptomları daha gec ortaya cıkan bozukluklar (otizm gibi) daha gec teşhis edilebilir12. Duşuk gelirli ailelerde bu bozuklukların teşhis edilmesi daha da gec olabilir13.
Dil ve konuşma gecikmesi genetik, işitsel, norolojik veya noropsikiyatrik bir bozukluğun sonucu olabileceği gibi, herhangi bir
nedene bağlı olmaksızın da ortaya cıkabilir. Primer dil ve konuşma problemlerinin nedeni konusunda fikir birliğine varılmamış olsa da, bazı risk faktorleri belirtilmiştir. Cinsiyet, bir risk faktoru olarak bilinmektedir6,14. Erkeklerde kızlara oranla dil ve konuşma gecikmesi gorulmesi riski uc kat fazladır. Ayrıca, ailede konuşma gecikmesi yaşamış bireylerin olması bu riski iki katına cıkarmaktadır15. Bir diğer risk faktoru ise duşuk doğum ağırlığı ve erken doğum olarak belirlenmiştir. İdeal doğum ağırlıklarının %85’inden daha duşuk ağırlıkla doğan cocuklarda veya 37 getsyonel haftadan erken doğan cocuklarda dil ve konuşma gecikmesi riski iki kat fazladır16.
Dil ve konuşma gelişiminde gecikmeye sebep olan bir diğer faktor ise elektronik medyadır. Televizyon, bilgisayar, internet,
playstation vb. teknolojilerin yoğunlaştığı elektronik ortamda yetişen cocuklar, gerek kendi yaşıtları gerekse aile ici iletişimin
azalmasına bağlı olarak giderek daha gec konuşmaya başlamaktadırlar17. Ozellikle iki yaş oncesi cocukların dil ve
konuşma gelişimini olumsuz etkilediği icin televizyon izlemeleri onerilmemektedir18.
Marmara Medical Journal 2012;25:1-4
Kayıran ve ark.
2 Cocuklarda Konuşma ve Dil Gecikmesi
Tablo I. Dil ve Konuşma Gelişim Basamakları
Yaş Algı İfade
6 ay Sesleri gozu ile takip eder Guler.
Agular.
Babıldar-aynı heceleri biraraya getirir –ma-ma, ba-ba gibi.
Memnuniyet ve memnuniyetsizliğini sesi ile ifade eder.
9 ay Seslere donup bakar Babıldar –kısa ve uzun
Kendisi ile konuşulduğunda heceleri biraraya getirir dinler. Sık kullanilan nesnelerin –ta-ta, di-di-di gibi.
isimlerini tanır (kitap, bardak vs.) Beden dilini kullanır (parmakla işaret etmek
gibi). El sallar.
12 ay Tek kademeli yonergeleri Babıldar.yerine getirir Sesleri taklit eder.
Cok net olmasa da bir veya birkac kelime soyleyebilir. El sallar.
18 ay Sorulduğunda en az bir 3-20 kelimesi vardır. vucut kısmına işaret edebilir Kelime dağarcığı isimlerden oluşur.
Sesleri biraraya getirerek jest ve mimiklerle iletişim kurabilir.
2 yaş Basit yonergeleri Iki kelimeyi biraraya ipucu, jest, mimik olmadan getirebilir (anne, su vs.) yerine getirir Sesleri ve sozcukleri Kitaptaki resimleri taklit eder. sorulduğunda gosterebilir Basit hikayeleri, şarkıları dinler
Sorulduğunda birkac vucut kısmına işaret edebilir
3 yaş- Basit “kim”, ”ne”, Aile dışındaki kişiler de 4 yaş “nerede” ve “neden” konuşmasını anlayabilir.
sorularını cevaplayabilir Dort veya daha fazla kelimeden oluşan cumleler kurabilir.
İşitme veya norolojik bozukluğu olan sendromik cocuklarda dil
ve konuşma gecikmesi beklentisi olduğundan erken donemde
uygun yaklaşım yapılabilir. Ancak, yukarıda da bahsedildiği gibi,
herhangi bir sendrom veya anomali olmaksızın da dil ve konuşma
gecikmesi gozlenebilir. Boyle durumlarda, cocuk gelişim
basamaklarına ulaşamadıkca ailede endişe başlar; bilgi toplama,
başkaları ile konuşma, kendiliğinden gecmesini bekleme ya da
cevresel oneriler dikkate alınarak konuşma gecikmesinin teşhisi ve
gerekli tedavinin başlatılması otelenebilmektedir19.
Gecikmenin Temel Belirtileri Nelerdir? Ne zaman konuşma
terapistine yonlendirilmelidir?
Dil gelişim aşamasında dil ve konuşma değerlendirmesi
gerektiren bazı işaretlere dikkat etmek gerekir (Tablo II). Dokuz
aylık bebeklerde babıldama olmaması, sessiz harflerin kısıtlı
kullanılması ve ağırlıklı olarak sesli harfler ile babıldamanın
gercekleşmesi bir risk faktorudur. On iki aylık bebeklerde işaret
etme ve jestlerin gorulmemesi de değerlendirme gerektiğine
işarettir. On beş aylıkken en az uc kelimenin olmaması ve ebeveyn
sorduğunda 5-10 nesneye veya kişiye bakılmaması da bir risk
faktorudur. On sekiz aylıkken “anne”, “baba” ve başka isimler
kullanılmıyorsa ve tek kademeli basit yonergeler yerine
getirilmiyorsa değerlendirme gerekmektedir. İki yaşındaki bir
cocuğun en az 25 kelimesi yok ise, beden dili ile kurduğu iletişime
sesi ile eşlik etmiyorsa ve istek uzerine resimlere veya vucut
kısımlarına işaret etmiyorsa bir dil ve konuşma terapistinin
goruşune başvurulmalıdır. İki bucuk yaşında iki kelimeyi biraraya
getirip ozne ve yuklem kombinasyonları yapmıyorsa ve sorulara
soz veya baş sallama yolu ile yanıt vermiyorsa da değerlendirmeye
başvurulmalıdır. Uc yaşındayken en az 200 kelime kullanmıyor,
isteklerini isimleri ile ifade etmiyor, sorulara yanıt olarak birkac
sozcukten oluşan kalıpları tekrarlıyor (ekolali), edat ve yuklemleri
anlamıyor ve iki kademeli yonergeleri yerine getiremiyorsa,
herhangi bir yaşta kazanımlar kaybediliyor ve geriye gidiş
gozleniyorsa da zaman gecirmeden dil ve konuşma tearapistine
yonlendirilmelidir20,21.
Cift dilli yetişen cocuklarda iki dilin birbirine karıştırılması
gozlenebilir ama bu durum dil gelişimi arttıkca azalır. Cift dilli
cocukların tek dille yetişenlere oranla kavramsal esneklik acısından
daha avantajlı olduğu duşunulmektedir22. Cift dilli cocukların aynı
anlama gelen farklı kelimeler kullandığı goz onune alındığında, cift
dilli ve tek dilli cocukların toplam kelime dağarcığının benzer
olduğu gozlenir23. Cift dilli cocuklar genellikle beş yaş civarında her
iki dilde de yetkin olurlar24. Cift dillilik primer dilde zorluk
gozlenmiyor ise genellikle değerlendirme icin bir neden değildir8,25.
Dil gecikmesi gozlendiğinde kendiliğinden gecmesini
beklemek erken mudahalenin katkılarını onleyebilir. Dil gecikmesi
yaşayan cocuklar okul cağında da dil bozuklukları yaşama riskine
sahiptir26,27. Araştırmalar iki–beş yaş arası dil bozukluğu yaşayan
cocukların okul cağında okuma ile ilgili zorluklarla karşılaştıklarını
gostermektedir28,29. Ozellikle ailede dil gecikmesi olanlar, hem
algıda hem ifadede gecikmesi olanlar ile jest ve mimikleri sınırlı
veya hic kullanmayan cocuklar ileride olası dil bozuklukları icin
(okuma, yazma, işitsel algı ve sozel ifade) risk altındadır30.
Dil ve konuşma gecikmesi yaşayan cocukların uzun donemli
izlemlerinde, yedi yaşındaki cocukların dil ve konuşma gecikmesi
yaşamamış akranlarına oranla kelime dağarcığı, sozdizim ve
dilbilgisi acısından daha duşuk performans sergiledikleri ortaya
cıkmıştır31. Bir diğer araştırma sonucuna gore, sekiz ve dokuz
yaşlarında bu cocukların akranları ile kıyaslandığında kelime
dağarcığı, dilbilgisi, sozel hafıza, betimleme ve okuma algısı gibi
alanlarda onlardan geri kaldıkları gozlenmiştir32. Dil ve konuşma
gecikmesi yaşayan cocukların daha uzun donem takibini yapan
araştırmalar da vardır. Orneğin, 17 yaşındaki cocukların
karşılaştırılması yapıldığında, dil ve konuşma geriliği yaşayan
cocukların kelime dağarcığı, dilbilgisi ve işitsel hafızalarında
duşukluk izlenmiştir33. Bu bilgilerin ışığında, erken donem dil ve
konuşma gecikmesinin, uzun donemde akademik performansı
etkilediği cıkarımı yapılabilir34.
Yukarıda belirtilen uzun donemli sonuclar da dil ve konuşma
terapisinin gerekliliğini gostermektedir. Dil ve konuşma terapisi
alan cocuklar ile terapi almayan cocuklar karşılaştırıldığında kelime
dağarcığında artış, bir soylemde cıkan kelime dizisinde artış,
konuşma anlaşılabilirliğinde artışın yanı sıra, sosyalleşme
becerilerinde duzelme ve ebeveynlerin endişelerinin azalması gibi
farklar belirlenmiştir35.
Dil ve konuşma gecikmesi yaşayan cocukların ebeveynleri ve
pediatristleri, 24-36 ay arasında konuşmaya başlayan cocuklar ile
Marmara Medical Journal 2012;25:1-4
Kayıran ve ark.
Cocuklarda Konuşma ve Dil Gecikmesi 3
Tablo I. Dil ve Konuşma Değerlendirmesi Gerektiren İşaretler
Yaş Algı İfade
9 ay _____ Babıldama yok veya
sessiz harfler kısıtlı sesli
harflerle babıldama.
12 ay _____ İşaret etme yok,
jest yok.
15 ay Ebeveynin sorduğu 5-10 En az uc kelimesi yok.
nesneye veya kişiye bakmıyor.
18 ay Tek kademeli yonergeleri “Anne”, “Baba” ve
yerine getirmiyor. başka isimler yok.
2 yaş İstek uzerine resimlere veya En az 25 kelimesi yok
vucut kısımlarına işaret etmiyor. Beden dili ile iletişim
kuruyor, buna ses
eşlik etmiyor
2,5 yaş Sorulara soz ile veya baş Iki kelimeyi biraraya
sallama yoluyla yanıt vermiyor. getirmiyor.
İsim ve yuklem
kombinasyonları
yapmıyor.
3 yaş Edat ve yuklemleri anlamıyor. En az 200 kelimesi yok.
İki kademeli yonergeleri İsteklerini isimleri
yerine getirmiyor ile belirtmiyor.
Sorulara cevap olarak
birkac sozcukten
oluşan ifadeleri
tekrarlıyor (ekolali).
Herhangi _____ Kazanımlarını
bir yaşta kaybediyor, geriye
gidiş gozleniyor.
I
karşılaştıklarında, 3 yaşa gelene kadar değerlendirme ve tedavi
yoluna gitmeyebilirler. Ancak, yapılan araştırmalara gore, 2 yaşında
konuşma geriliği olan cocuklar 3 veya 4 yaşına geldiklerinde hala
yaşıtlarının performansını yakalamamış olabilirler36. Erken
mudahale sayesinde ise (3 yaş oncesi başlayan tedavi) cocuğun
gelişimsel eğrisini değiştirmek mumkundur. Erken mudahalenin
hem dil ve konuşma hem de eşlik edebilen başka bozukluklar icin
faydalı olduğu belirlenmiştir37.
Dil gecikmesi icin yapılan değerlendirme sonunda dil ve
konuşma terapisti aileye cocuklarının dil gelişimini desteklemek
icin neler yapmaları gerektiğini oğretir. Bu sayede gunluk rutinler
icinde hedef stratejiler anne ve baba tarafından uygulanır.
Araştırmalara gore uygun yaklaşımın dil ve konuşma terapisti
tarafından yapılmasıyla onun eğittiği ebeveyn tarafından
uygulanması arasında edinilen kazanımlar goz onune alındığında
fark yoktur. Bu yaklaşım cocuklarda dil ve konuşma gelişimini
olumlu olarak desteklemektedir38. Ulkemizde Anadolu
Universitesi, Sağlık Bilimleri Enstitusu bunyesinde Dil ve Konuşma
terapisti Anabilimdalı kurulmuş olup lisansustu duzeyde eğitim
programı uygulamaktadır ve terapist yetiştirilmektedir.
Kaynaklar
1. Burden V, Stott CM, Forge J, Goodyer I. The Cambridge Language
and Speech Project (CLASP). I. Detection of language difficulties at 36
to 39 months. Dev Med Child Neurol 1996;38:613-31. doi:
10.1111/j.1469-8749.1996.tb12126
2. Stevenson J, Richman N. The prevalence of language delay in a
population of three-year-old children and its association with general
retardation. Dev Med Child Neurol 1976;18:431-41. doi:
10.1111/j.1469-8749.1976.tb03682
3. Silva PA, McGee R, Williams SM. Developmental language delay from
three to seven years and its significance for low intelligence and
reading difficulties at age seven. Dev Med Child Neurol 1983;25:783-
93. doi: 10.1111/j.1469-8749.1983.tb13847
4. Rescorla L. The Language Development Survey: a screening tool for
delayed language in toddlers. J Speech Hear Disord 1989;54:587-99.
5. Wong V, Lee PW, Lieh-Mak F, et al. Language screening in preschool
Chinese children. Eur J Disord Commun 1992;27:247-64. doi:
10.3109/13682829209029424
6. Boyle J. Speech and language delays in preschool children. BMJ
2011;343:d5181. doi: 10.1136/bmj.d5181.
7. Paul R, (editor). Language disorders from infancy through adolescence:
assessment and intervention. New York: Mosby Elsevier, 2006.
8. McLaughlin, M. Speech and language delay in children. Am Fam
Physician 2011;83:1183-8.
9. American Speech-Language-Hearing Association. How does your child hear
and talk? http://www.asha.org/public/speech/development/chart.htm
Accessed June 1, 2011.
10. Green M, Palfrey JS, (editors). Bright Futures: Guidelines for Health
Supervision of Infants, Children, and Adolescents. 2nd ed., revised.
Arlington, Va.: National Center for Education in Maternal and Child
Health; 2002.
11. Coplan J. Evaluation of the child with delayed speech and language.
Pediatr Ann 1985;14:203-8.
12. Charman T, Baird G. Practitioner review: Diagnosis of autism spectrum
disorder in 2- and 3-year-old children. J Child Psychol and Psychiatry
2002;43:289–305. doi: 10.1111/1469-7610.00022
13. Mandell DS, Listerud J, Levy SE, Pino-Martin JA. Race differences in
the age at diagnosis among medicaid-eligible children with autism. J
Am Acad Child and Adolesc Psychiatry 2002;41:1447-53.
doi:10.1097/00004583-200212000-00016
14. Huttenlocher J, Haight W, Bryk A, Seltzer M, Lyons T. Early vocabulary
growth: Relation to language input and gender. Dev Psychol
1991;27:236–48. doi: 10.1037//0012-1649.27.2.236
15. Feldman HM, Dale PS, Campbell TF, Colborn DK, Kurs-Lasky M,
Rockette HE. Concurrent and predictive validity of parent reports of
child language at ages 2 and 3 years. Child Dev 2005;76:856-68.
doi: 10.1111/j.1467-8624.2005.00882
16. Zubrick SR, Taylor CL, Rice ML, Slegers DW. Late language
emergence at 24 months: An epidemiological study of prevalence,
predictors and covariates. J Speech, Lang Hear Res 2007;50:1562–92.
doi:10.1044/1092-4388(2007/106)
17. Vandewater EA, Rideout VJ, Wartella EA, Huang X, Lee JH, Shim MS.
Digital childhood: electronic media and technology use among
infants, toddlers, and preschoolers. Pediatrics 2007;119:e1006-15.
doi: 10.1542/peds.2006-1804
18. American Academy of Pediatrics: Children, adolescents and television.
Commitee on Public Education. Pediatrics 2001;107:423-6. doi:
10.1542/peds.107.2.423
19. Scarborough AA, Hebbeler KM, Spiker D, Simeonsson RJ. Dimensions of
behavior of toddlers entering early intervention: child and family correlates.
Infant Behav Dev 2007 ;30:466-78. doi:10.1016/j.infbeh.2006.12.003
20. Northwest Center Child Development Program. Red flags for language
development. http://www.nwcenterkids.org/images/redflags_language.pdf
Accessed June 3, 2011.
21. Schum RL. Language screening in the pediatric office setting. Pediatr
Clin North Am 2007;54:425-36. doi:10.1016/j.pcl.2007.02.010
22. Maura RM. Speech and Language Delay in Children. Am Fam
Physician 2011;83:1183-8.
23. Patterson JL. Comparing bilingual and monolingual toddlers’
expressive vocabulary size: Revisiting Rescorla and Achenbach 2002.
J Speech Lang Hear Res 2004;47:1216-7. doi:10.1044/1092-
4388(2004/089)
24. Redlinger WE, Park TZ. Language mixing in young bilinguals. J Child
Lang 1980;7:337-52. doi: 10.1017/S030500090000266X
25. Leung AK, Kao CP. Evaluation and management of the child with
speech delay. Am Fam Physician 1999;59:3121-8.
26. Catts HW, Fey ME, Tomblin JB, Zhang X. A longitudinal investigation
of reading outcomes im children with language impairments. J
Speech Lang Hear Res 2002;45:1142-57.
27. Oğuz Tanrıdağ. Speech and language disturbances in neurology
practice. Turk Norol Derg 2009;15:155-60.
28. Silva PA, Williams S, McGee R. A longitudinal study of children with
developmental language delay at age three: later intelligence,
reading and behaviour problems. Dev Med Child Neurol
1987;29:630-40. doi: 10.1111/j.1469-8749.1987.tb08505.x
29. Scarborough HS, Dobrich W. Development of children with early
language delay. J Speech Hear Res 1990;33:70-83.
30. Weiner PS. A language delayed child at adolescence. J Speech Hear
Disord 1974;39:202-12.
31. Rice ML, Taylor CL, Zubrick SR. Language outcomes of 7-year-old
children with or without a history of late language emergence at 24
months. J Speech Lang Hear Res 2008;51:394–407.
doi:10.1044/1092-4388(2008/029)
32. Rescorla, L. Language and reading outcomes to age 9 in late-talking
toddlers. J Speech Lang Hear Res 2002;45:360–71.
doi:10.1044/1092-4388(2002/028)
33. Rescorla, L. Age 17 language and reading outcomes in late-talking
toddlers: Support for a dimensional perspective on language delay. J
Speech Lang Hear Res 2009;52:16–30. doi:10.1044/1092-4388
34. McRae KM, Vickar E. Simple developmental speech delay: a followup
study. Dev Med Child Neurol 1991;33:868-74. doi:
10.1111/j.1469-8749.1991.tb14795.x
35. Robertson S, Weismer S. Effects of treatment on linguistic and social
skills in toddlers with delayed language development. J Speech Lang
Hear Res 1999;42:1234–48.
36. Rescorla L, Alley A. Validation of the language development survey
(LDS): a parent report tool for identifying language delay in toddlers.
J Speech Lang Hear Res 2001;44:434–45. doi:10.1044/1092-
4388(2001/035)
37. Guralnick MJ, (editor). The developmental systems approach to early
intervention. Baltimore: Brookes, 2005. doi: 10.1002/icd.453.
38. Pepper J, Weitzman E, (editors). It Takes Two to Talk: A practical guide
for parents of children with language delays. Toronto: The Hanen
Centre, 2004.
Marmara Medical Journal 2012;25:1-4
Kayıran ve ark.
4 Cocuklarda Konuşma ve Dil Gecikmesi

[h=2]Ankara Konuşma Terapisti uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]