Cok sık karşılaştığımız ve kısırlık sorununun dışında kadın hayatının her doneminde takip edilmesi gereken, rahatsızlıklar doğuran, PCOS (POLİ KİSTİK OVER SENDROMU) dan bahsetmek istiyorum. İnfertil ciftlerde % 20 ila % 25 oranında gorulmekle beraber; kısırlığın yanı sıra adet duzensizliği, androjenik tuylenmede artış (yuz, cene, goğus ve karında aşırı kıllanma) sac dokulmesi, akne ile cocuk isteği olmayan bayanların bu şikÂyetlerle cok sıklıkla jinekologlara başvurdukları bir rahatsızlıktır. İşin bir diğer yanı da; PCOS (poli kistik over sendrumulu) hastaların ileriki yıllarda, tip 2 diabet, hipertansiyon, kalp damar hastalıkları, endometrim ve meme kanseri olma risklerinin artmasıdır. Bu nedenle PCOS onemli bir genel sağlık sorunudur.
PCOS NEDİR?

Follıkul buyume esnasında, ortamdaki artmış androjenizme bağlı follıkul gelişiminin durması ve atrezi (gerileme ve yok oluş) olması ve KRONİK ANOVULASYON (sureğen bir şekilde yumurtlamanın olmayışı) ve buna bağlı yumurtalıklarda 5- 12 mm caplı inci kolyesi (tesbih dizisi) gibi dizilmiş onlarca kistciklerle giden bir rahatsızlıktır. Yumurtlamanın olamayışına bağlı adet gecikmeleri vardır. Yumurtalıklarda teka hucrelerinin aktif olmasına bağlı androjen fazlalığı yumurtlamayı engellediği gibi hirsutizme (aşırı tuylenme) yol acar.
Pcos’un nedeni, esasen bu bayanların coğunda, 13-14 yaş donemlerinde pubertal adrenaj denilen, hızlı buyume doneminde, azalmış insulin hassasiyetinin, ileri yaşlarda da devam etmesidir. İnsulin rezistansına bağlı, hiper insulizim, hiper androjenizme yol acmaktadır. Bu bayanların, ileriki yaş donumlerinde, metabolik hastalık veya sendrom x denilen rahatsızlıklar sık gorulur. İnsulin rezistansına bağlı artmış hiper insulinemi SHBG’leri azaltır. Dolaşımdaki testosteron iki kat artar. IGF-1 artar bu da teka hucrelerindeki androjenlerin yapımını artırır.

PCOS TEDAVİSİ NASIL OLMALIDIR?

PCOS de insulin rezistansı olduğu icin; ozellikle obes hastalarda metformin gibi, insulin hassaslaştırıcı ilaclar tedavide yararlı olmaktadır. Cocuk isteği olmayan kadınlarda; aşırı kıllanmayı onlemek icin; anti androjenik etkili doğum kontrol hapları verilebilir. Bunların icindeki progesteron surekli salınan LH’ı duşurerek androjen uretimini azaltır. Ayrıca SHBG lerin sentezini artırarak testosteronun serbest dolaşımındaki miktarını azaltır.
PCOS (poli kistik over sendrumu) WHO Grup 2 yumurtlama bozukluğu olan bir hastalıktır. Cocuk isteği olan hastalara uygulanacak ilk secenek, klomifen sitrat denilen, yapısal olarak, ostrojene benzerliği olan bir ilactır. Hipofizde FSH’ı uyararak yumurtlamayı sağlayabilir. 6 Aydan fazla kullanmamak gerekir. Cevap alınamazsa, FSH gibi ilacları, dışarıdan uzman doktor kontrolunde kullanmak gerekir. Vucut kitle endeksi 30’dan fazla olan hastalarda, % 5’ lik bir kilo kaybı bile yumurtlamayı geri getirebilir.
POLİ KİSTİK OVER (PCO) NEDİR?

Tesadufen, ultrasonla bakılan kontrollerde; yumurtalıklarda tesbih dizisi veya inci kolyesi gibi capları 10-12mm civarında olan kistcikleri olan ancak; adet gecikmeleri ve yumurtlama tembelliği ve aynı zamanda erkeksi tuylenmesi (hiper andronejenizm) yani yuz, cene, bıyık, goğus ucu ve karında tuylenmesi olmayan rahatsızlığa Poli Kistik Over ismi verilir. Tuylenme ve yumurtlama tembelliği yoksa tedavi gerektirmez. Sadece; kistlerin buyuyup buyumediğini anlamak icin, yıllık kontroller gerekir. Şayet erkeksi tuylenme (yuz, cene, bıyık, goğus ucu, karın bolgesi) ve yumurtlama tembelliği olup da cocuk isteği olanlara (ki o zaman tanı; PCO değil PCOS ismini alır) bir ust paragrafta anlatılan tedavi gerekir.
2-PCOS ve KILLANMA (HİPERANDROJENİZM) NEDENLERİ ve TEDAVİSİ

KILLANMA (Hirsutizm) NEDİR?
Androjen hormon fazlalığına bağlı, yuzde, karında ve goğuste ince renksiz tuylerin (vellus tipi tuylerin) daha kalın ve uzun (terminal kılı) hale gelmesiyle oluşan hastalığa kıllanma (hirsutizm) denir.
Kıllanma, bir kıl hastalığı değildir. Vucutta artmış olan androjen hormonlarının ciltte, 5-Alfa reduktas enzim aktivitesinin artması ile testosteron hormonunun daha aktif hali olan Di-hidro testosterona donuşmesi sonucu kıllanmada, yağ bezlerinde ve aknelerde (sivilcelerde) artış olur.

Kıl gelişimi nasıldır?

Kıl, devamlı gelişim gostermez. Aktif ve inaktif donemleri vardır.
1-Anagen Fazı: buyume donemi
2-Katagen Fazı: gerileme fazı
3-Telogen Fazı: istirahat donemi

Kadında aşırı testosteron aktivitesi kıl gelişiminde anagen fazını (buyume fazını) hızlandırır. Kız cocuğunda ergenlik cağındaki (13-14 yaşları) vellus tipi ince ve renksiz tuylerin, testosteron ve onun ciltteki aktif şekli olan DHT'nin (di-hidro testosteron) etkisi ile kalın (terminal) kıllara donuşumu sonucu kıllanma (hirsutizm) olur.

KILLANMANIN ve ANDROJEN HORMONLARININ ARTIŞININ NEDENLERİ
1-Kadınlarda kıllanmayı oluşturan nedenlerin %95'i androjen artışıdır. Bunun esas nedeni yumurtlama tembelliğine bağlı yumurtalık teka hucrelerinde androstendion denen hormonların uretiminin artışına bağlıdır.
2-Androstendion hormonu daha sonra testosteron hormonuna doner. Kadınlarda normolde testosteronun %25'ini overler uretirken, yumurtlama tembelliğine bağlı androstendion artışı olunca testosteronda 2 kat artmış olur.
3-Testosteron hormonu da ciltte daha aktif olan ve kıllanma, sivilce ve yağlanmayı artıran DHT (di hidro testosteron) hormonuna doner.

Kandaki testosteron ne kadardır?
Testosteronun %80'i SHBG'e (seks hormon bağlayan globulin), %19'u albuminlere bağlıdır. %1'i ise serbest dolaşımda aktif olarak bulunur. Kıllanması olan kadınlarda serbest testosteron miktarı %1'den %2'ye cıkar. Bunun icin; kıllanma araştırmalarında hem total hem de serbest testosteron hormon seviyelerine bakılması gerekir. Kıllanmayı yapan serbest testosteron miktarıdır.

Kadında kıllanma yapan hastalıklar nelerdir?
1-Poli Kistik Over Sendurumu (PCOS): Kadındaki kıllanmaların %95'i bu hastalık nedeniyle oluşur. Yumurtlamanın olmayışına bağlı androjen artışının getirdiği kıllanmanın nedeni yukarıdaki paragraflarda anlatıldı.
2-Hiperinsulinnemi: İnsulin rezistansı nedir?, hiper insulinemi nicin olur?, verilen bir insuline karşı glukoz cevabının azalması insulin rezistansı olarak adlandırılır. Yani glukoz, insulin etkisi ile, hucre icine girmesi gerekirken, girmez ve kanda glukoz artar.

İnsulin Rezistansı=Sendurum X = Metabolik Sendurum Nedir?
a)Trigliseridler 150mg/dl'nin uzerinde olması
b)HDL Kolesterolun 50 mg/dl'nin altında olması
c)Kadında bel cevresinin 85cm'nin uzerinde olması
d)AKŞ (aclık kan şekeri) 110 mg/dl ve uzerinde olması
e)Tansiyonun 130/80'nin uzerinde olması

Bu tip kadınlarda da aşırı kıllanma olur.

Kanda insulinin artışı nasıl kıllanma yapar?
İnsulin, IGF-1 aktivitesini artırır ve yumurtalıklardaki teka hucrelerinde andrsotendion hormon yapımını artırır. Androstendion daha sonra testosterona bu hormonda daha sonra DHT hormona donuşerek kıllanmayı artırır. İnsulin artışının, kıllanma artışına yol acan 2nci neden ise insulin karaciğerde SHBG (seks hormon bağlayan globilin) yapımını azaltır. Boylece testosteron bağlanması azalacağı icin serbest testosteron miktarı artmış olur.

KILLANMAYA PCOS DIŞINDA BAŞKA HANGİ HASTALIKLAR NEDEN OLUR?
Not: kıllanmanın %95 nedeni Poli kistik over sendurumu gibi yumurtalıklardaki androjen yapımının artmasından kaynaklanır.
Aşağıda anlatılacak hastalıklar, kadında kıllanmanın sadece %1 ila 5'ini oluşturan nadir hastalıklardır. Bu hastalıklar şunlardır;
1-Bobrek ustu bezindeki (adrenal gland) aktivite artışı buna en iyi ornek cushing sendurumu'dur.
2-Tumorler: overlerde veya bobrek ustu bezinde androjen salgılayan tumorlrr oldukca nadirdir.
3-Enzim eksiklikleri 21 Hidroksilaz ve 11 Beta hidroksiloz enzim defekleri.
4-Gebelik: gebelikte hormonların artışına bağlı olarak kıllanma artabilir.
4-Menapoz: Menopozda inaktif ostrojen olan E1'in ciltte testosterona donuşmesi sonucu oluşur.


KILLANMADA İSTENECEK LABORATUVAR TESTLERİ NELERDİR?
1-Testosteron (hem total hem serbest)
2-17-OH progesteron
3-DHEAS
4-Prolaktin
5-Troid testleri (sac dokulmesi varsa)
6-Hiperinsulinemi duşunuluyorsa (hasta obezse) insulin tetikleri ve 2 saatlik 75 gramlık glukoz yukleme testi
7-Ultrasonografi
8-Tumor duşunuyorsa; daha ileri tetkikler


KILLANMANIN TEDAVİSİ NASILDIR?

Burada bahsedilecek olan tedavi kıllanmanın %95 nedenini oluşturan over (yumurtalık) kaynaklı kıllanmanın tedavisidir.

1-Doğum kontrol hapları (oral kontro septifler) : kıllanma tedavisinde şu şekilde etkileri vardır.
a)Artmış olan LH'yı duşururler.
b)SHBG (seks hormon bağlayan globinlerin) yapımını artırırlar. Boylece dolaşımdaki serbest testosteron azalmış olur.
c)Ciltte; 5 alfa reduktaz enzim aktivitesini azaltarak daha aktif testosteron olan DHT'nin yapımını azaltır.

2-Spironolakton: Androjenlerin antogonisidir. P450C uzerinden androjen uretimini azaltır. Aynı tamanda diuretiktir, idrar akışını hızlandırır.5 alfa reduktaz aktivitesini azaltır.

3-Ciproteron Asetat : İcindeki progesteron LH'yı baskılar. Aynı zamanda androjen reseptorlerine bağlanarak androjen aktivitesini azaltır.

4-Metformin (insulin hassaslaştırıcılar) : Hiperinsulinemi-obezite-sendurum x bulguları varsa tedaviye bu ilaclarda eklenir.

5-Dexametazon: kıllanma bobrek ustu bezi (adrenal gland) kaynaklı ise ve DHES kanda yuksekse bu ilaclar tedavi icin kullanılır.

6-Finaserid: 5 alfa reduktas enzim aktivitesi azaltarak ciltteki yağlanma ve kıllanmayı azaltır.

7-Tumoral bir nedene bağlı kıllanma varsa bununla ilgili ozel tedaviler yapılır.

[h=2]Ankara Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]