Fizyoloji ve psikoloji alanındaki calışmaları ile psikofizyoloji ve deneysel psikoloji alanlarını derinden etkileyen, İvan Petrovic Pavlov’un kopekler uzerinde yaptığı klasik koşullanma deneyi oldukca populerdir ama bilmeyenler icin kısaca bahsedelim. Şartlı reflekslerin oluşumunu araştıran Pavlov, mide uzerinde calışma yaparken kopeğinin onun ayak seslerini duyduğunda daha yemek vermeden salya akıtmaya başladığını fark eder ve bu durumu bir deney duzeneğine donuşturur. Kopeğe ilk olarak birkac kez zil calınır. Fakat kopek tepki vermez. Sonradan et verilir. Kopeğin salyaları akar. Sonra et ile birlikte zil calınır. Daha sonra et verilmediği halde zil calındığında kopeğin salya salgıladığı gorulur. Şartlı ya da şartlandırılmış refleks denen olay da budur.
Peki bunu bilmek bizim icin neden anlamlıdır? Bunu insanlar neden kendine uygulasın ki?
Oncelikle belirtmeliyim ki, biz farkında olmasak da medya ve reklam sektoru zaten koşullama dediğimiz yontemi yıllardır kullanıyor. Bunun en bariz orneği markaların urunlerine ozel melodiler belirlemesi ve her reklamda aynı jingle kullanarak zihnimizde muziğin yer etmesini sağlamalarıdır. Sonra ne mi oluyor? Tıpkı Pavlov’un kopeği gibi bizde urunun reklam muziğini duyduğumuzda fizyolojik tepki veriyoruz.
Pavlov’un kopeği ile boyle bir ortak noktamın olmasının ne gibi faydaları olabilir, ruh sağlığıma olumlu yonde katkı sağlayabilir mi, diyorsanız; size iyi bir haberim var. Bu benzerlik daha doğrusu koşullanma mekanizması inanılmaz şeyler başarmamızı sağlayabilir.
Aslında zihnimiz koşullanmayı cok yoğun duzeyde kullanır. Duygunuzun cok yoğun olduğu bir durumda –cocukluğunuzdaki bir tehlike durumunu duşunun-zihniniz ortamdaki ses, goruntu, koku vb her şeyi kaydeder. Bunlar beyin icin tehlike sinyalidir ve hayat boyu bu sinyallerle her karşılaşmanızı zihniniz tehdit şeklinde algılar sonucta fizyolojik olarak alarm verirsiniz. Orneğin nedenini bilmediğiniz halde kırmızı rengini hic sevmiyorsanız, yada herkes icin sıradan olan bir melodi sizi cok rahatsız ediyorsa eski bir koşullanma etkili olabilir. Bu basit ornekler dışında koşullanmalarınız fobilerin, bir anda nedensiz hissettiğiniz depresif duygulanımın nedeni olabilir.
Gunluk hayatta, cevremizdeki her şey bizi bir şekilde tetikler. Yani etrafımızdaki ses, goruntu vs her şey olumlu yada olumsuz duygularımızı aktive eder. Bu tetikleme ile olumsuz bir duygulanımın etkisinde kalabiliriz. Oyleyse neden bu koşullamaları tersine cevirmeyelim ki? Birazcık cabayla zihnimizin oynadığı bu oyunu bozabiliriz.
Size iyi hissettiren, sevdiğiniz bir şarkıyı duşunun,bu şarkıyla ilgili hic olumsuz anının olmaması gerekli. Ya da cok mutlu olduğunuz bir anı ele alalım. Orneğin mutlu bir evliliğiniz varsa duğun gununuzu duşunebilirsiniz. O gune odaklanıp ilk dans muziğinizi duymaya calışın. Sahneye odaklandıkca eşiniz ve kendinizi gorebilir, muzikle beraber o anki olumlu duyguya da donebilirsiniz. İşte bu muzik sizin koşullayıcınız olabilir. Bu koşullayıcının etkisini arttırmak icin kendinizi iyi hissettiğiniz anlarda bu muziği birkac kez dinleyin. Zihninizin bu muzik ve olumlu duyguları birlikte işlemlediğinden emin olun. Tek başına muziği dinlediğinizde bir anda kendinizi daha iyi hissediyorsanız koşullamayı başarmışsınız demektir. Bundan sonra kendinizi mutsuz, gergin, ofkeli hissettiğiniz bir durumda bu muziği kullanabilirisiniz. Muziğin etkisiyle gelen olumlu duygu rahatlamanızı sağlayacaktır. Sadece bu basit yontemle panik atak, hayvan fobileri, sosyal fobi, performans kaygısı, uykuya dalmakta gucluk cekme, yeme bozukluğu gibi sorunları hafifletebilir, olumlu koşullamalar ile motivasyonunuzu arttırabilirsiniz. Topluluk karşısında konuşmaktan cekiniyorsanız ve bunu yapmak zorundaysanız sunum oncesi birkac dakika koşullandığınız muziği dinlemek sizi rahatlatabilir. Universite sınavlarına hazırlanan bir oğrencide bu yontemi kullanabilir. bir turlu calışma masasına oturup ders calışamayan oğrencilerde motivasyonlarını arttırmak icin belli bir şarkı ya da bir resim secebilirler, derse başlamadan dinlenen bu muzikle calışmaya onhazırlık yapmış olurlar. Eğer her calışma oncesi kullanırlarsa olumlu duyguyla eşlenen bu muzik calışmayla da eşlenir. Boylece olumlu duygu ve ders calışma aynı zincirin icine girmiş olur ve artık ders calışma daha zevkli bir hale donuşebilir. Son olarak belirtmeliyim ki, yeme bozukluklarında ve bağımlılıklarda psikolojik nedenler etkilidir. Kendinizi mutsuz hissettiğinizde cikolata krizine girmek ya da alkole başvurmak yerine birkac dakikalık melodi mırıldanarak bu isteğinizin şiddetini azaltabilirsiniz. Eğer koşullamayı başarırsanız, istediğiniz anda rahatlamayı başarabilirsiniz. Şuphesiz, psikolojik sorunlarınız icin bir uzman desteği gerekmekte ama diğer yandan gundelik hayatınızı kolaylaştırıp iyileştirecek bu ip uclarını da kullanmakta faydalı olacaktır.

[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]