Vucuttaki kemik miktarının azalmasının fazla miktarda olmasına osteoporoz denir. Bazı yazarlar ise osteoporozu iskeletin yuk taşıyan kısımlarında kırılmalara yol acabilecek kadar incelmesi ya da kemik kaybı olması olarak tanımlarlar. Bu yerler ozellikle bel omurgaları ve femur kemiği boyun kısmıdır. Toplumda yaşlı insanlar arttıkca osteoporoz riski altındaki nufus artacaktır. Menopozdan sonra kemik kaybı hızlanır. Ancak belirgin risk 80’li yaşlardan sonra ortaya cıkar.
Osteoporoz neden oluşur?
Osteoporozu oluşturan tek bir faktor yoktur. Birden cok faktor bulunur. Kemik dokusu yaşam boyunca yapım ve yıkım halinde bulunur. Yani kemik bir yandan yapılırken bir yandan da yıkılır. Genc yaşlarda yapım yıkımdan fazla iken ileri yaşlarda yıkım daha fazla olur ve kemik erimesi oluşur. İşte kemikte yıkımı artıran faktorler osteoporozun nedenlerini oluşturur.
Osteoporozun derecesi var mıdır?
Dunya Sağlık Orgutu kemik mineral densitometresi denen yontemle kemik yoğunluğunun belirlenerek 20-35 yaş arası genclerde ortalama değerleri bulmuştur. Bu değerler insanda kemik yoğunluğunun en yuksek değerleridir. 35-40 yaşlarından sonra yıkım daha fazla olur ve erime başlar. Genc yaşlara gore kıyaslama yapılarak standart sapmalar (normal ortalamadan uzaklaşma) hesaplanır. Eğer -1 SD ise bu normal kabul edilir. -1 ile -2,5 SD arası hafif erime ya da osteopeni, -2,5dan daha fazla uzaklaşmış ise osteoporoz denir. Hastada osteoporoz değerleri ve en az bir tane fizyolojik strese bağlı kırık olması durumundaşiddetli osteoporoz denir.
Osteoporozda risk faktorleri nelerdir?
* Yaş onemli risk faktorudur. Her kadında 35’li yaşlardan sonra kemiklerinde erime başlar ve omurleri boyunca devam eder. Menopozdan onceki yıllarda yıllık kayıp ortalama %1 iken menopoz sonrası tedavi olmayan hastalarda %5 e kadar yukselebilir.
* Genetik yapı diğer bir risk faktorudur. Yapılan calışmalar 30’lu yaşlardaki maximum kemik yoğunluğunun oluşmasında %80 genetik ozelliklerin olduğunu gostermiştir. Ailelerinde ozellikle annesinde duşmeye bağlı kalca kırığı olan kadınlar riskli olarak tanımlanırlar. Gebelik ve emzirmek osteoporoz riskini azaltır. Ancak cok nadir bir sendrom olan gebeliğe bağlı omurga kırığıerken doğum sonu donemde gorulen ve kesin nedeni bilinmeyen bir sendromdur. Gunluk diyetle kalsiyum alımının azlığı riski artırır. Gelişme cağındaki cocuklar 1200-1400 mg/gun, doğurganlık cağında menopoza kadar 1000-1200 mg/gun ve menopozdan sonra 1500 mg/gun kalsiyum alımı onerilir.
* Kahve, cay, tuz, fosfat, kolalı (asitli icecekler), bobrekten kalsiyum atılımını arttırarak kemik erimesine neden olurlar.
* Sigara ve alkol pek cok nedenle kemik erimesine neden olur.
* Hareketsizlik, spor yapmamak, istemli veya istemsiz felcli olmak kemik erimesini artırır.
* Minyon yapılı olmak (58 kg↓) ya da vucut kutle endexi 19 kg/m2 den az olmak riski artırır.
* Erken menopoza girmek (kendiliğinden veya operasyon ile) ozellikle 45 yaşından once olduysa kemik erimesi riskini artırmaktadır. Gec adet gormeye başlamakta kemiklerin yoğunluğunun azalması ile beraberdir.
* Fazla proteinle beslenmek, vejeteryan diet, yaşam boyu kalsiyumu az almak osteporoza neden olan beslenme tipleridir.
* Bazı tıbbi hastalıklar ve ilaclarda osteoporoz riskini artırırlar. Hipertiroidi, hiperparatiroidi (tiroid ve paratiroid bezlerinin fazla calışması), erken yaşlarda başlayan diyabet, Cushing hastalığı, anoreksia nevroza (yememe hastalığı) osteoporoza neden olarak en başta gelen hastalıklardır.
Kortizon turu ilaclar, heparin ve cumadin turu kan sulandırıcı ilaclar, kanser tedavisinde kullanılan kemoterapi ilacları, menopoza sokan hormonal ilaclar osteoporoz riskini artıran başlıca ilaclardır.
Osteoporozun onlenmesi ve tedavisi
Osteoporozu nelerin arttırdığını bilip bu risk faktorlerinin azaltılması uzun donemde riskleri belirgin olcude azaltır.
Osteoporozu onlemede sigara, alkol kullanılmaması, cay, kahve, tuz, fosfat alımının, asitli iceceklerin alımının azaltılması, yuksek oranda protein iceren dietlerden kacınılması, gunluk kalsiyum alımının artırılması, egzersizin (ozellikle vucut ağırlığı ile yapılan egzersizler) arttırılması yararlıdır.
Osteoporoz gelişmiş ise kırık risklerini azaltmak icin tıbbi tedavileri diet ve egzersiz tedavileri vermek gerekir.
Osteoporotik ve kırık yaşamış hastalarda yeni kırıkları onlemek icin yaşam koşulları gozden gecirilmeli, ev kazalarını onleyici tedbirler alınmalı ve yoğun ilac tedavileri verilmelidir.

[h=2]Ankara Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]