Kemikler kayıp ve tekrar gelişme olmak uzere sabit bir durumdan gecerler. Bir insan yaşlandıkca kemik gelişiminden ziyade kemik kaybı yaşanır. Bu durum osteoporoza yol acar; kemikler ince ve kırılgan bir hal alarak kolayca kırılabilirler.
Osteoporoz kadınlarda ozel bir tehdit oluşturur. Ostrojen - kadınlık hormonu - kemik kaybını onler. Bir kadın menopoza yaklaştıkca, vucudu daha az ostrojen uretmeye başlar. Bu surec menopozdan cok once oluşmaya başlar. Osteoporoz semptomları ortaya cıktıkca, buyuk miktarda bir kemik kaybı coktan yaşanmış olabilir.
Osteoporoz Nedir?
Kemikler kalsiyum ve proteinden meydana gelmiştir. Sıkı kemik ve sungerimsi kemik olmak uzere iki ceşit kemik vardır. Vucuttaki her kemik icinde her ikisinden de vardır. Sıkı kemik katı ve sert olup, kemiklerin dış yuzeyinde bulunurlar. Sungerimsi kemik tıpkı bir sunger gibi deliklerle doludur ve kemiğin ic kısmında bulunur. Osteoporozun ilk işaretleri omurga, kalca ve bilek gibi cok fazla sungerimsi kemik iceren kemiklerde gorulur.

Kemik bir kere yapıldıktan sonra, her zaman değişir. Eski kemik resorbe olurken, yeni kemik tekrar oluşur. Cocukluktan 30 yaşına kadar kemik oluşumu, yıkıma gore daha hızlıdır. Kemikler daha buyuk ve daha yoğun olurlar. 30 yaşından sonra bu surec ters donmeye başlar; kemik yıkımı, kemik oluşumuna gore daha hızlıdır. Bu surec ise hayatımızın sonuna kadar boyle devam eder. 35 yaşından yaşlı kadın ve erkeklerde bir miktar kemik kaybı normaldir ve genelde bir problem oluşturmaz ancak cok fazla kemik kaybı osteoporoza neden olur.
Osteoporozda kemikler daha ince ve kırılgan olurlar cunku yapılandan cok, kaybedilen kemik vardır. Kemikler hala aynı olcude olmalarına rağmen, sıkı kemiklerin dış yuzeyi incelir; sungerimsi kemiklerdeki delikler artarak coğalır. Bu değişiklikler kemik yapısını zayıflatır.
Osteoporoz semptomları coğu kemik kaybedilene kadar ortaya cıkmaz. Bunun bazı semptomları sırt ağrısı veya hassaslık, boy kaybı ve kamburluktur. Omurga kemikleri zayıfladıkca, ust vucudun ağırlığıyla yavaş yavaş coker. Bu yaşlılık kamburluğu olarak anılan omurganın kavislenmesine neden olur.
65 yaşından buyuk kadınların ucte birinde omurga catlağı olur. Bu catlaklar felce sebep olabilir, cok ağrı yaratabilir ve omur boyu sakatlıkla sonuclanabilir. Kalca catlağı olan her beş hastadan biri aktivite eksikliği, kan pıhtılaşması veya zaturre sebepleriyle 6 ay icinde yaşamını kaybedebilir.
Risk Faktorleri
Kadınların kemikleri erkeklere gore daha kucuk ve ince olduğu icin, kadınlarda osteoporoz riski daha fazladır. Bu riski şu faktorler arttırabilir :
Menopoz - Yumurtalıklar kemik kaybını onleyici ostrojeni yapmayı bıraktıkları icin, menopoz sonrası kemik kaybı artar.
Yumurtalıkların alınması - Eğer bir kadının yumurtalıkları menopozdan once alınmışsa, ostrojendeki ani duşuş, ekstra ostrojen alınmadığı takdirde kemik kaybına yol acabilir.
Kalsiyum azlığı
Irk - Beyaz ve Asyalı ırk risk grubundadır.
Egzersiz yapmama
Ufak yapılı olmak
Yeme bozuklukları (anoreksiya ve bulimia gibi)
Aile gecmişi
Bazı ilaclar (idrar sokturuculer, steroidler, vb)
Alkol ve sigara kullanımı
Onlem
Kemik kaybından sonra yeni kemik yapımı zor olduğu icin, vaktinde onlem almak cok onemlidir. Osteoporozu onlemek icin, daha cok kemik yapmaya ve var olanı korumaya odaklanın. Bu ise ureme yıllarında egzersiz yaparak ve yeterli miktarda kalsiyum alarak olur. Menopozdan sonra doktorunuz kemik kaybına karşı hormon tedavileri onerebilir.
Egzersiz

Egzersiz menopozdan once kemik kutlesini arttırır ve menopozdan sonra kemik kaybını yavaşlatır. Duzenli egzersizle kaslar nasıl kuvvetleniyorsa, kemikler de oyle kuvvetlenir. Uzerindeki kasların kasılmasıyla kemikler de guclenir. Kemiklerin kullanılmadığı an kayıp başlar. Orneğin, cok uzun sure yatan kişilerde kemik kaybı fazla olur. Aktif olan kadınların egzersiz yapmayan kadınlara gore kemik yoğunlukları daha fazladır.
Bircok aerobik hareketi kalp ve kemikler icin iyidir. Kemik kaybını onlemek icin yapılabilecekler ağırlıklı egzersiz, step aerobik, hızlı yuruyuş ve tenistir. Sadece hergun yurumek bile kemik kaybını yavaşlatacaktır. Egzersiz yapmaya başlamak icin asla cok gec değildir ve az olması hic olmamasından iyidir. Sizin icin en uygun egzersiz programı hakkında sorularınız varsa doktorunuzla veya sağlık ve egzersiz konusunda uzmanlaşmış birisiyle konuşmanız akıllıca olabilir. Eğer egzersizlerinizi kısıtlayacak bir fiziksel probleminiz varsa, bunu doktorunuza anlatınız.
Diyet
Eğer az kalsiyum iceren bir diyet yapıyorsanız, kemik kaybınız artış gosterebilir. Kalsiyum kemik kaybı oranını yavaşlatır. Eğer kandaki kalsiyum oranı cok azsa, vucudun geri kalanı icin gerekli olan bu kalsiyum kemiklerden temin edilir.
İyi kalsiyum kaynakları kaymaksız sut ve yoğurt gibi sut urunleridir. Diğer kaynaklar ise yapraklı yeşil sebzeler, fındık ve deniz urunleridir. İyi dengelenmiş bir diyet kemikler icin de sağlıklıdır.
Bircok kadının gunluk kalsiyum ihtiyacı fazladır. Aslında bircok kadın, gunde alması gereken kalsiyumun sadece yarısını alır. Yağ ve kalori miktarı cok olan yiyecekler olmadan yapılan bir diyet ile gunluk alınması gereken kalsiyumu almak zordur. Bu nedenle kalsiyum hapları almanız gerekebilir. Her kalsiyum hapı kemik kaybını onlemez. Kalsiyum karbonat en iyi kemik kaybını onleyici ilavedir. Eczacınızdan kalsiyum karbonatlı bir hap tavsiye etmesini isteyiniz. Vucudunuzun bir seferde sadece 750 mg kalsiyumu abzorbe edebildiğini unutmayın. Eğer gunde 1000 mg kalsiyum alıyorsanız, onu iki doz haline getirin.
Kalsiyum D vitamini olmadan emilemez. D vitamini ile zenginleştirilmiş olan sut ve guneş ışığı en iyi kaynaktır. Guneş altında 15 dakika durmanız sayesinde cildiniz D vitamini uretir ve vucuttaki D vitaminini aktive eder. Eğer guneş ışığına maruz kalmıyorsanız D vitamini de alabilirsiniz. Bir kadın gunluk tavsiye edilen D vitamini miktarı olan 5 - 10 mikrogramdan fazlasını almamalıdır. Cok fazla D vitamini problemlere sebep olabilir.
Ne Kadar Kalsiyuma İhtiyacınız Var?
Doğum Kontrol Hapları
Ureme doneminizde doğum kontrol hapı almak (icinde ostrojen olan) kemik kaybını yavaşlatır. Bir araştırma doğum kontrol hapı kullanan kadınların hic kullanmayanlara gore daha cok kemiği olduğunu ortaya cıkarmıştır. Doğum kontrol hapları sigara kullanmayan kadınlar icin guvenilirdir.
Hormon Tedavisi
Hormon Replasman Tedavisi ostrojen eksikliğini tamamlar ve menopozdan sonra kemik kaybını yavaşlatır. Ostrojen kalca catlaklarıyla, omurga deformeleriyle ilişkilidir, aynı zamanda kalp rahatsızlıkları ve krizini de onlemeye yardımcı olur. Ostrojen menopoz sırasında olan sıcak basmaları gibi bazı semptomları da azaltır.
Ostrojen genellikle başka bir hormon olan progestin ile beraber verilir.progestin ostrojenle birlikte her gun alınabildiği gibi; ostrojen bazı gunler, progestin diğer gunler alınabilir. Sadece ostrojen alımı endometrial kanser riskini arttırır. Progestin rahim kanseri riskine karşı korur.
Hormon tedavisi genellikle hap olarak verilir. Bazen ostrojen cildin uzerine yapıştırılan bantlarla da verilebilir. Vajinada kullanılan ostrojen kremleri kuruluğu tedavi eder, ancak diğer semptomlarda bu kadar iyi işe yaramazlar. Osteoporozu onlemek icin hormon replasman tedavisine adet siklusu bittikten sonra veya kadının yumurtalıkları alındıktan sonra başlanmalıdır. Menopozdan sonra herhangi bir zaman ostrojene başlamak da, kemik kaybını onler. Tedavi uzun donemli duşunulmelidir.
Teşhis ve Tedavi
Yılda bir kere fiziksel muayeneden gecmelisiniz. Boyunuzu her yıl olcturmeniz de osteoporozu teşhis etmenize yardımcı olur. Kemiklerinizin yoğunluğu hakkında testlere de girebilirsiniz. Osteoporoz olduğunu bir kere oğrendikten sonra, bu testler ile kemiklerinizdeki kayıp oranı hakkında doktorunuz da bilgilenir. Bu testler ozellikle ostrojen almayan veya yuksek risk taşıyan kadınlar icin faydalıdır. Rutin x-ray'ler ancak cok fazla bir kemik kaybı olduğu zaman bunu gosterir. Eğer bir kadın ostrojen almıyorsa, osteoporozu onlemek icin bazı başka alternatif medikal tedaviler de vardır. Osteoporozu olan kadınlar şunları yaparak duşmelerden kaynaklanan kırık riskini azaltmalıdırlar:
iyi duruş oğrenmek
bukulmelerden, burkulmalardan kacınmak
evlerini guvenli hale getirmek
Sonuc Olarak...
Menopozdan sonra da, bir kadının uzun bir yaşam suresi vardır. Sağlıklı kalabilme şansınızı arttırmak istiyorsanız, kemik kaybını onlemek gibi onemli bir amacınız var. Sadece birkac blok yuruseniz bile, her gun egzersiz yapın. Yeterli miktarda kalsiyum alın. Doktorunuzla hormon tedavisi hakkında konuşun.

[h=2]İzmir Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]