Osteoartrit nedir? Nasıl oluşur?Osteoartrit Nedir?
Osteoartrit, orta ve ileri yaşlardaki kişilerin coğunu etkileyen bir eklem hastalığıdır. Halk arasında ‘eklemlerin aşınması’ veya ‘kireclenmesi’ olarak da bilinir. Yaşlılarda daha sık olmakla birlikte; bazı spor yaralanmalarında veya mesleki travmalar sonrası eklemlerde aşınmayla birlikte, daha erken yaşlarda da osteoartrit gelişebilir. Genellikle orta yaştan, yaşlıya doğru gorulme sıklığı artar.
Osteoartrit nasıl oluşur?
Yavaş seyirlidir. Yaşlanmaya bağlı eklemin kıkırdak yapısı değişir. Fazla kilolu olmak, duşme veya diğer bazı mekanik travmalara bağlı kıkırdakta parcalanma, ardından menuskus ve bağlarda zedelenme, eklem aralığında daralma ve yeni kemik oluşumuyla gider. Gut veya romatoid artrit gibi eklemi tutan ve aşındıran hastalıklarda, osteoartrit daha kolay gelişir. Osteoartrit en sık omurga (bel ve boyun), diz, kalca ve el eklemlerini tutar; daha az oranlarda omuz ve ayak bileği tutulur. Osteoartrit, eklem ağrısı, tutukluk, eklem uzerinde sert şişlik (kemik yapısının buyumesine bağlı), eklemin hareketiyle kutleme veya takılma hissi, eklem hareket acıklığında azalma gibi yakınmalara neden olur.
Osteoartrit kimleri tutar?
Osteoartrit, yaşlılarda en sık gorulen ve en fazla sakatlık nedeni olan bir eklem hastalığıdır. Direkt rontgen filmlerinde, 70 yaş ustundekilerin %70’inde osteoartrit bulgusu vardır. Yapılan bir calışmaya gore, bir kişide tum hayatı boyunca diz osteoartriti gelişme riski yaklaşık %46; kalca osteoartriti gelişme riski ise %25’tir.
Osteoartrit yaşlılarda
Ailesinde osteoartrit bulunanlarda (ozellikle birinci derece akrabalarda-anne, baba ve kardeşlerde)
Şişmanlarda
Eklem yaralanması veya eklemlerin tekrarlayan aşırı kullanımına bağlı yaralanması
Eklem deformitesi (bacak boyunun eşit olmaması, meniskusun erken yaşta cıkartılması, gibi)
Osteoartrit tanısı nasıl konur?
Hastanın oykusunde; istirahatte değil hareketle oluşan eklem ağrısı, eklemde takılma hissi ve dinlenme sonrası harekete başlarken eklemde kısa sureli tutukluk hissi; muayene bulguları (eklemde iltihap bulguları olmaksızın hareketlerinde kısıtlılık, kemik yapıda buyume gibi) ve goruntuleme yontemleri ile tanı konur. Direkt grafiler (rontgen) veya bazen daha ileri goruntuleme icin manyetik rezonans goruntuleme (MRI) kullanılır.
Osteoartrit nasıl tedavi edilir?
Osteoartrite bağlı eklem hasarı geliştikten sonra, bunu geriye cevirecek bir tedavi yoktur. Tedavinin amacı, ağrıyı azaltmak ve tutulan eklemin hareketlerini iyileştirmektir. Fizik tedavi ve ilac tedavisi genellikle birlikte kullanılır; bazen cerrahi tedavi yapılır.
Fiziksel Tedaviler:
Eklemi yoracak hareketlerden kacınmak en onemli adım olmalıdır. Orneğin dizlerinde eklem kireclenmesi olan kişi; ayakta iken dizlerine yuk vererek comelip kalkmak, namaz kılmak (oturarak kılması onerilir), yokuş ve merdiven inip cıkmak (asansor kullanması onerilir), oturduğu sandalyeden kalkmak (kolları olan koltuk veya sandalye kullanması ve buradan destek alarak, dize fazla yuk vermeden kalkması onerilir) gibi. El eklemlerinde kireclenmesi olan hastalara; şişe kapağı, kavanoz kapağı acarak zorlamamaları, makas ve bıcak kullanırken zorlamamaları onerilir. Bu amaclı geliştirilebilecek ergonomik aletler vardır ve siz de kendiniz icin tasarlayabilirsiniz. Bıcak yerine pizza kesici rulo bıcaklar onerilebilir, uzun sureli kalem veya fırca tutuyorsanız bunlara yumuşak sungerler sararak eklemi rahatlatabilirsiniz.
Kilo vermek ve egzersiz en onemli iki kelime. Fazla kilolardan kurtulmak; diz, kalca ve bele binen yuku azaltacağından, bazen tek başına da rahatlama sağlar. Vereceğiniz her 10 kg ile dizlerinize binecek 40 kiloyu azaltmış olacağınızı unutmayınız.
Egzersiz, kas gucunu artırır, eklem ağrısı ve tutuklukta azalma sağlar.
Ayrıca gunluk aktiviteleri icin yardımcı ‘wolker’ denilen bir yurutec veya baston kullanmak, o ekleme binen yuku azaltacak ve dengeyi sağlamaya yardımcı olacaktır. Sıcak veya soğuk (sadece inflamasyon olduğunda) uygulama, kısa bir sure icin osteoartrit belirtilerini hafifletebilir.
Spa (sıcak kuvet), masaj, akupunktur gibi bazı alternatif tedaviler, kısa bir sure icin ağrıyı hafifletmeye yardımcıdır. Ancak, pahalı ve tekrarlayan tedaviler gerektirebilir. Ayrıca, alternatif tedavileri (bazen tamamlayıcı ya da butunleyici olarak adlandırılır) uzun vadeli faydaları kanıtlanmamış ama hastalarda bazen gecici iyilik sağlayabilir.
İlac Tedavileri:
İlac tedavisinin topikal, oral (ağız yoluyla) ve enjeksiyon formları vardır. Doğrudan etkilenen eklemlerin uzerindeki deriye, topikal ilaclar uygulanır. Bu ilaclar kapsaisin krem​​, lidokain ve diklofenak jel gibi. Asetaminofen (parasetamol) gibi ağızdan alınan ağrı kesiciler, yaygın olarak kullanılan en cok onerilen ağrı gidercilerdir. Mideye dokunmaz, bobreklere zarar vermez. Gunde 4 tableti (yani 2000mg) gecmedikce karaciğere de dokunmaz. İnflamasyon (sıcaklık, su toplanması ve şişme varlığında) varlığında, steroid olmayan anti-inflamatuar ilaclar (genellikle NSAİİ denir: naprosyn, diklofenak, ibuprofen, indometazin gibi) kullanılır. Ancak bu ilaclar parasetamolun aksine mideye dokunur, bobreklerden kan akımını azaltır su ve tuz tutulumuna neden olarak tansiyonda yukselmeye, inme ve felc gibi hastalıklarda risk artışına neden olur. Uzun sureli kullanımında yıne karaciğer ve bobrek testlerinde bozulmaya neden olur. Bu ilaclar (nonsteroid anti-inflamatuar ilaclar) yaşlı, altta yatan kalp, karaciğer ve bobrek hastalığı bulunanlarda kullanılmaz.
Eklem ici enjeksiyonlar; kortikosteroidler (kortizon) yoğun inflamasyon bulguları olanlarda kullanılabilir. Hiyaluronik asit denilen yağlayıcı bir form ile yapılabilir. Bazı hastalarda birkac yıl, diz protezinde gecikmeye yardımcı olabilir.
Cerrahi:
Cerrahi, şiddetli olgular icin bir tedavi seceneğidir. Eklemde ciddi hasar, ya da tıbbi tedavinin ağrıyı gideremediği durumlarda veya ciddi işlev kaybı varsa, tercih edilir. Cerrahi olarak, diz veya kalca eklem replasmanı (protez) veya daralan spinal kanalda sinir basısını gideren mudahaleler gerekebilir.
Destekleyici Tedaviler:
Bircok beslenme takviyeleri osteoartrit tedavisi icin kullanılmaktadır. Bunların coğu, etkinlik ve guvenirlikle ilgili verilerden yoksundur. En yaygın kullanılanlar arasında Glucosamine / Chondroitin sulfat’tır. Ağızdan kullanımının, osteoartritte etkinliği plasebodan (yalancı ilac) farksızdır. Guvenle kullanmak ve ilac etkileşimlerini onlemek icin, bu takviyelerden herhangi birini kullanmadan once, lutfen doktorunuza danışın. Bu ilacların su ve tuz tutarak odem, tansiyonunuzda yukselme gibi istenmeyen yan etkileri vardır. PRP veya ozon tedavileri gibi diğer uygulamaların, henuz ACR (Amerikan Romatoloji Cemiyeti) veya EULAR (Avrupa Romatoloji Cemiyeti) onerileri arasında yer almamaktadır.
Osteoartritli Hastalara Oneriler:
Osteoartritin tedavisi yoktur, ancak bunun sizin yaşamınızı nasıl etkileyeceğini yonetebilirsiniz. Bazı ipucları şunlardır:
Otururken veya uyurken boyun ve sırtı duzgun konumlandırmak ve desteklemek.
Bir yere uzanırken sandalye kullanımı veya klozet kullanılması gibi gunluk eklemleri zorlamayacak yaklaşımlar da bulunun.
Bukme gibi eklemi zorlayan tekrarlayan hareketlerden kacının.
Aşırı kilolu iseniz kilo verin. Ağrıyı azaltabilir ve osteoartritin ilerlemesini yavaşlatır. Hatta vucut kitle indeksi 35 ve uzerindeki eklem kireclenmesi (bel, kalca ve ozellikle diz) olanlarda, ACR tarafından zayıflatma cerrahisi onerilmektedir.
Her gun egzersiz yapın.
Gunluk aktivitelerinizde, destek cihazları kullanın.
Size en uygun egzersizleri oğrenmek ve yardımcı cihazları secmek icin bir fizyoterapist veya mesleki terapist ile calışabilirsiniz.
Osteoartrit Tedavisinde Romatoloğun Rolu:
Romatoloji doktoru, osteoartritin teşhis ve tedavisinde onemli rolu olmakla birlikte; genellikle multidisipliner (diğer bolumlerle ortak) calışmayı gerektiren bir hastalıktır. Bu nedenle, fizik tedavi, ortopedi veya beyin cerrahisi doktorlarının da bu hastalığın tedavisinde onemli gorevleri vardır.

[h=2]İstanbul Dahiliye uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]