Vucudumuzda iki kemiğin birleştiği bolgeye eklem denir. Eklemler iskelet sisteminin hareketine izin veren temel yapılardır.
Eklemdeki kemik ucları saran ve kemiklerin birbiri uzerinde kaymasını sağlayan doku kıkırdaktır. Kıkırdak ekleme yuk bindiğinde kemiği darbeden korur ve hasar gormesini engeller. Puruzsuz ve kaygan olan kartılaj yuzeyi kemik ucların serbestce hareket etmesini sağlar.
Eklem kayganlaştırıcı sıvı salgılayan sinovial zar ile kaplıdır. Eklem icindeki bu kayganlaştırıcı, eklemi koruyan ve kıkırdak dokuyu besleyen sıvıya sinovial sıvı denir.Boylece hareket eden eklemde kıkırdak yuzeylerin birbirine surtunmesi engellenmiş olur. Eklem etrafındaki bağlar ve ligamentler eklem dışında calışan ve eklemi destekleyin kemikleri eklem icinde tutan guclu yapılardır.
Osteoartrit Nedir Nasıl Oluşur?
Osteoartrit halk arasında bilinen ismi ile kireclenme eklemlerdeki kıkırdak dokunun yapısında bozulma, kıkırdak dokunun incelmesi ve yıpranmasıyla ortaya cıkan en sık gorulen eklem hastalığıdır.
Osteoartrite incelen ve koruyucu ozelliğini kaybeden kıkırdağın altındaki kemik kalınlaşır, eklem kenarlarında osteofit denilen kemik cıkıntılar oluşur. Eklemi saran sinovial zar kalınlaşır, sinovial sıvı miktarı artar. Bu eklemin şişmesidir. Eklem kapsulu ve eklemi destekleyen bağlar zedelenen eklemi desteklemek ve zararlı hareketlerden korumak icin kasılır. Bu surtec bir sure sonra kontrolden cıkar ve bir kısır dongu başlar. Sonucta eklemde hareket kısıtlılığı ve yapışıklıklar daha ileri donemde ise şekil değişiklikleri gelişir.
Sebepleri ve Risk Faktorleri Nelerdir?
Yaş, yaş OA gelişiminde en onemli risk faktorunu oluşturmaktadır. Ozellikle 45 yaşından sonra ilerleyen yaş ile birlikte eklemi destekleyen kas gucunun azalması,eklem biomekaniğinin bozuklaması, kıkırdak yapıda meydana gelen yıpranmalar sonucunda OA gelişim hızı artmaktadır.
Cinsiyet, ozellikle ağır seyreden daha yaşlı hasta grubunda, diz ve el eklemlerinde gelişen OA’da kadın cinsiyet daha fazla etkilenmektedir.
Ailesel Yatkınlık, OA kalıtsal bir hastalık değildir. Bazı tipleri orneğin; perimenapozal donemde ve pek cok eklemi tutan formu ailesel eğilim gosterir.Ayrıca erken yaşta başlayan ve eklemi yıpratan turunde de ailesel yatkınlık gozlenebilir.
Obesite; OA icin onemli bir risk faktorudur. İdeal vucut ağırlığından fazla kilosu olan kişilerde ekleme olan aşırı yuklenme ile eklem daha kısa surede yıpranmakta, kısa surede deformite ve hareket kısıtlılığı gelişmekte sonucta gunluk hareketin azalması ile obesite daha da artmaktadır. Osteoartrit gelişmiş şişman kişilerde, cok az kilo verilmesi bile şikayetleri buyuk oranda geriletmektedir. Orneğin 5 kg verilmesi diz uzerindeki yuku 15-20 kg azaltmaktadır. Cunku normal yuruyuş sırasında diziniz uzerine vucut ağırlığınızın 3.5 katı yuk binmektedir.
Hipermobilite; eklem normal hareketinden daha fazla hareket edebilmektedir.Bu extra hareket yeteneği eklem ve cevre dokuyu zedelemektedir.
Eklem cevresi kas dokusunu zayıflığı; ekleme bilen yuku artırmakta ve yıpranma ile erken şekil değişikliği ortaya cıkmaktadır.
Travma; Bir eklemde ciddi bir incilme meydana gelmesi veya eklem uzerinde ameliyat yapılması eklemin kıkırdak yapısını ve yuzeyini bozduğu icin ilerleyen yıllarda bu bolgede osteoartrit oluşmasına neden olabilir. Romatizmal hastalıklarda eklemler normal surecin ustunde bir yıpranmaya maruz kalırlar. Bundan dolayı romatizmal hastalığın etkilediği eklem Kalcalarda gorulen Perthes hastalığı gibi doğuştan gelen veya cocuklukta gelişen bir takım eklem anormallikleri de daha sonra osteoartrit oluşumuna neden olabilir.
Normal aktivite ve egzersiz eklemler icin kotu değil, son derece iyidir ve osteoartrite neden olmaz. Ancak, zor ve tekrarlanan aktiviteler eklemlerin incinmesine neden olabilir. Bu durum, ciftciler (kalca osteoartriti) ve profesyonel futbolcular (diz osteoartriti) gibi fiziksel olarak zorlayıcı işleri olan insanlarda osteoartritin neden daha sık gorulduğunu acıklamaktadır.
Ne Sıklıkla Gozlenir?
OA en sık gozlenen eklem hastalığıdır. Butun olarak ele alındığında 45 yaş ustunde coğunlukla başlayan OA 65 yaş ustunde olan insanların %10 -20’sini etkiler. İleri yaştaki ağrı ve sakatlıkların temel kaynağıdır. En sık etkilenen eklemler diz, kalca ve el eklemleridir.
Teşhis ve Klinik Seyir
Fizik muayenede eklemin değerlendirilmesinde eklemde şişlik, eklemden ses gelmesi, hareket ile ağrının saptanması, hareketlerde kısıtlık ve hastadan alınan anemnez ile tanı konur. Eklemin grafisi ya da gerekiyorsa MR,BT ile daha ileri goruntulenmesi yapılır. Grafide eklem kıkırdağında incelme ve eklem aralığında daralma, eklem kenarlarında osteofit denilen yeni kemik oluşumlarının gorulmesi tipiktir.
Klinik seyir;
Tum vucut eklemlerini tutabilen bir hastalıktır. En cok ağırlık taşıyan eklemler olan diz, kalca, ayak eklemleri gunluk yaşamda cok kullanılan el eklemleri ve omurgada bel – boyun bolgesi eklemleri etkilenir.
Diz Eklemi Osteoartriti;
Diz ekleminde gorulen osteoartrit kadınlarda daha sıktır ve ozellikle 50 yaşından sonra gorulur. Fazla kilo,gecmişteki diz travmaları, gecirilmiş operasyonlar eklemde osteoartrit riskini en cok artıran etkenlerdir. Genellikle her iki diz eklemi tutulur, ilk belirti ağrıdır bazen hareket kısıtlılığıda buna eklenir. İleri vakalarda deformiteler nedeniyle merdiven inip cıkma,oturma, comelme gibi gunluk yaşam aktiviteleri belirgi kısıtlanır.
Kalca eklemi osteoartriti;
Kalca eklemi ostoeartriti kadın ve erkeklerde eşit oranda gorulur, coğunlukla 40 yaşından sonra ortaya cıkar. Tek taraflı tutulumu daha fazladır.. Doğuştan kalca cıkığı olanlarda ya da daha onceki donemde romatizmal eklemi tutan bir hastalık gecirmiş olanlarda ileri yaşlarda osteoartrit gelişebilir.
El eklemlerinin osteoartriti;
El eklemleri gunluk hayatta en fazla kullanılan eklemlerdir. Eklemler kucuktur fakat osteoartrit nedeniyle kısıtlanmış eklem gunluk yaşamı olumsuz etkiler.
Ayak eklemlerinin osteoartriti;
En sık ayak başparmağının kokundeki eklemde gozlenir.Bu eklemde ağrılı şişlik oluşur ve eklem sertleşir ve sonraki donemlerde yurume gucluğu ortaya cıkabilir. Buna halluks rijidus adı verilir.
Omurgayı etkileyen osteoartrit;
Ozellikle bel ve boyun bolgesinin osteoartriti sık gozlenir.Klinik olarak bu bolgelerde ağrı, hareket kısıtlılığı bazende kol ve bacaklara yayılan ağrılar gorulur.45 yaşından sonraki donemde sıktır.
Omurga artrozunda kemik ve diskal yapıda yıpranma gorulur.
Osteoartrit hastalığım var ise neler beklemeliyim?
Her zaman kotuye giden bir hastalık değildir.
Kimi zaman daha ılımlı kimi zaman daha gurultulu seyreder.
İleri vakalar haric kişiler normal yaşamlarını surdururler.
Zamanında gerekli tedaviler ile yaşam kalitesi kısıtlanmaz.
Osteoartritin Belirtleri Nelerdir?
Yıllar icinde yavaş gelişen bir surec olan osteoartrit normal yaşlanmanın da bir parcasıdır. Neredeyse tum eklemleri tutabilir. Bazı kişilerde surec yavaş ve sakindir fakat bazı bireylerde daha gurultulu seyreder, kısa surede deformiteler gelişir. Aynı yaşta ve aynı eklemi tutulmuş olan kişilerde bile hastalığın şiddeti farklı seyreder.Hastalık yıllarca değişmeden aynı kalabilir veya aktifleşip tekrar sakinleşebilir.
Temel semptomlar ağrı ve hareket kısıtlılığıdır.Ağrı eklemin yoğun olarak kullanıldığı sure ve sonrasında artar, istirahat ile azalır. Dinlenme sonrasında gorulen tutukluk eklemin hareketi ile kısa surede acılır. Sıklıkla iklim değişikliği ağrıları arttırır.Ozellikle diz eklemi gibi yuzeyel eklemlerde bozulan kıkırdak yuzeyinden dolayı eklemden ses gelebilir.
Bazı ilerlemiş vakalarda sadece hareket sırasında değil istirahatte de ağrı gozlenir.Bu durumlarda gunluk yaşam aktiviteleri coğunlukla kısıtlanmıştır.
Tedavi Yontemleri
Hasta eğitimi,
Eklemi koruma ve enerji tasarruf teknikleri,
Gerektiğinde yardımcı cihaz kullanımı,
İlac tedavisi,
Fizik tedavi ve rehabilitasyon programları,
Gerektiğinde cerrahi tedavi.
Hasta eğitimi;
Osteoartritin kesin tedavisi yoktur.Hastalığın bir kısmı normal yaşlanma ile gelişen eklem yıpranmasıdır. Amac hastalığın hızlı ve kotu gidişini, kişilerin yaşamsal aktivitelerinin kısıtlanmasını engellemektir.
Yapılan araştırmalarda duşuk eğitim seviyeli kişilerde osteoartrit gorulme sıklığı yuksek bulunmuştur.Hastaların eğitimi ile eklemde belirgin yıpranma olmadan hastalık erken saptanabilir ve gerekli onlemler alınabilir.
Eklemi korumak icin;
Eklem uzerindeki baskıyı azaltmak;
İdeal kilonun korunması,
Gun icerisindeki aktiviteler duzenlenmeli, işler devamlı değil dinlenerek yapılmalıdır.
Eklemler korunmalıdır. Eklemleri zorlayan hareketlerden kacınılmalıdır.
Şoku emebilen ortopedik, stabil ayakkabılar tercih edilmelidir.
Aktivite ve egzersiz;
Eklemleri zedeleyen hareketlerden kacınılmalı.
Eklem etrafındaki kas ve tendonların guclendirilmesi ekleme bilen yuku azaltacaktır.
Eklem icin uygun olan egzersizler ile kaslar guclendirilmelidir.
Gunluk yaşam aktivitelerinin yoğunluğu azaltılarak gun icine yayılması onemlidir.
Egzersizin yararları;
Eklemdeki gucsuzluğu azaltarak, eklemin kullanılabilirliğini arttırır.
Eklemi daha fazla hasardan korur, yıpranmayı onler.
Disabiliteyi yani sakatlığı onler ve yaşam kalitesini arttırır.
Gunluk yaşamda enerji tasarrufu;
Fiziksel aktivite ve istirahat arasında dengenin kurulmasıdır.
Tembellik değildir.
Gun icerisinde gereksiz hareketlerin yapılması yarardan cok zarar getirir.
Eklemin istirahatı gerekli ise gunluk yaşam temposu da ona uygun olarak azaltılmalıdır.
Uzun sureli bir aktivite yapılacaksa, ayakta durma yerine uygun pozisyonda oturma tercih edilmelidir.
Sık ihtiyac duyduğunuz malzemeleri rahat erişebileceğiniz yerlere yerleştirin.
Merdiven yerine mumkunse asansor veya rampaları tercih edin.
Yere oturmayın ve yere diz cokmeyin.
Elinizdeki ağırlıkları azaltın ve dengeli taşıyın.
Yardımcı cihaz ve ilac kullanımı:
Kişiler gerektiğinde eklemi destekleyen dizlik, korse, baston gibi yardımcı cihazlar kullanmalıdır.

[h=2]İzmir Fizik Tedavi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]