Ortopedik Yaralanmalarda İlk Yardım
İlk yardımın Tanımı: Yaralanmaya uğrayan kişiye eldeki olanaklarla kazanın olduğu yerde veya hastaneye getirilinceye kadar yapılan hayat kurtarıcı girişimler.
Kırık, cıkık ve burkulma gibi kemik ve eklemleri ilgilendiren olgularda ilk yardımcının temel hedefi:
Sorunlu vucut uzantısı ya da bolumunu hareketsiz hale getirerek kazazedenin durumunun daha da kotuleşmesini onlemek, Ağrısız ve guvenli naklini sağlamakdır.
Kemik butunluğunun carpma ya da duşme sonucu ortadan kalkmasına kırık denir.
Kırıktan Şuphelenilecek Drumlar:
1.Sorunlu bolgede hareketle ya da temasla şiddetli ağrı
2.İlgili vucut bolumunde şekil bozukluğu, simetrinin kaybı
3.İlgili vucut bolumunde şekil bozukluğu, simetrinin kaybı
4.Kırılma sırası ya da sonrasında kırık surtunme sesinin duyulmuş olması
5.Kırık bolgesinde şişlik, morarma
6.Kol ya da bacakta kısalma
7.Eklem olmayan bir yerde, eklem varmış gibi acılanma
8.Deriyi parcalamış kırık kemik ucunun dışarıya cıkması
9.Hareket kısıtlılığı ya da hic hareket ettirememe
10.İlgili bolgede hissetmede azalma, uyuşma, karıncalanma
11.Dolaşımda aksama sonucu soğuma

Kırıklar acık kırık ve kapalı kırık olarak ikiye ayrılır:
Kırık kemik ucları cildi delerek dışarıya cıkmış ise acık kırık denir. Cilt sağlam ise kapalı kırık denilir.
Kırık Belirtileri:
Ağrı. Hassasiyet. Krepitasyon(Cıtırtı duyma). Şişme ve ekimoz(morarma). Hareket kaybı. Kısalık(kol ve bacakta). Şekil bozukluğu.
Kırığı olan, ya da kırık şupheli kazazedeye ilkyardım uygularken uyulması gereken kurallar:
1- Kırıklı ekstremitenin nabzı palpe edilerek dolaşım kontrolu yapılır.
2- Kırıkdan şuphelendiğinde hasta kesinlikle yerinden oynatılmamalıdır. Kırık bolgenin hareket ettirilmesi sonucu kırık parcanın keskin kenarı etrafındaki bir damar ya da siniri kesebilir, kas dokusunu zedeleyebilir.
3-Kazazedenin oturması ya da sağa sola kımıldamasına izin verilmez, kırık şuphesi olan bolge hareketsizleştirilmeden taşıma yapılmaz.
4- Kırık acık kırık şeklinde ve kemik parcaları gorunuyorsa parcalara dokunulmaz. Acık kırıklarda gorunen kemik parcasını iceri sokmaya, kemik uclarını birleştirmeye, kol ya da bacakta bozulmuş şekli duzeltmeye calışmamak gerekir.
5- Kırıkla beraber kanama-şok belirtileri varsa oncelikle bunlara mudahale edilir.
6- Vertebra kırıklarında hatalı taşıma ve gereksiz hareketler omurilik zedelenmesi sonucu tum vucutta felcle sonuclanabilir.
7-Kırıklı bolgenin hareketsizleştirilmesi, yani tespit edilmesi ağrıyı azaltacak, kırık uclarının cevre dokuları zedelemesini onleyerek, kırık ucların birbirinden ayrılması ya da deriden dışarı cıkmasına engel olacaktır.
8- Tespit işlemi, kırık kemiklerin bir cismin yardımıyla hareketsiz hale getirilmesidir. Bu amacla kullanılacak standart malzemenin bulunmadığı yerlerde ilkyardımcı pratik cozumler aramalıdır. Bir dal parcası, katlanmış gazeteler, karton kutular, baston ya da şemsiye atelle tespitte, kazak-ceket gomlek vb. eşyalar askı ile tespitte, kemer, kravat, gomlek kolu gibi eşyalar sargı olarak kullanılabilir. Hicbir malzeme bulunamaz ise kazazedenin sağlam bacağı kırık bacağa atel olabilir
9-Tespit sırasında kırığın proksimal ve distalindeki eklemler hareketsiz hale getirilmelidir.
10-Acık kırıklarda yara uzerine steril gazlı bez ortulmeli, yoksa temiz bir bez parcası ile ortuldukten sonra atele alınmalıdır.Kanayan yaraya kanamayı durudurmak icin hicbir alet sokulmaz
On kol veya dirsek yaralanmasında atel yetine gecebilecek 2 adet tahta parcası elimizde mevcut ise kolun iki kenarından bağlanabilir. Boylece kırık olan bolum hareket etmez ve ağrı azalır.
Bacak kırıklarında elimizde tahta parcası var ise kırık bacağın iki kenarından bağlanır, elimizde hicbirşey yok ise sağlam bacak kırık bacağa bağlanarak kırığın hareket etmesi engellenir.
Kanamanın durdurulması (gecici ve acil olarak)
Ekstremiteye (Kol veya Bacağa)turnike uygulanması:
Klasik tariflerde kanayan bolgenin yukarısından bir ip veya kemer yardımı ile atar damardaki kan akımını kesecek şiddette sıkılması tarif edilmektedir. Bu işlem sırasında cok ağrı oluşur. Şuuru acık hastalarda bu şekilde sıkıca sarılması 10 dakikadan fazla tolere edilemez, eğer hastane 10 dakikadan daha uzak bir mesafede ise bu yontemin uygulanması zordur. Bu yontemin diğer bir sakıncasıda yeterli gucte sıkılmaz ise yaradan kanama artar. Bu durumda en etkili yontem kanayan yaranın direk uzerinden baskılı pansuman yapıp sagı ile sıkıca sarılmalıdır. Elevasyon(Kanayan kolu veya bacağı kalp seviyesinin uzerine kaldırma)ile kanama miktarı azaltılabilir.
Ortopedik Travması Bulunan Hastanın Taşınması
Travma geciren hastanın yatar pozisyonda taşınması gerekmektedir. Şuuru kapalı hastada mutlaka omurga kırığı varmış gibi hareket edilmelidir. Omurga kırığı olan hastalarda yanlış taşıma omuriliğin yaralanarak hastanın felc olmasına neden olabilir. Şuuru kapalı hasta yerden sedye uzerine konulurken omurgası duz olarak ikide fazla kişi tarafından dikkatlice kaldırılır, omurganın bukulmemesine dikkat edilir. Kusma riski olduğu icin yan yatırılarak Ya da yuz ustu yatırılarak taşınır.
Şuuru acık hastada ise hasta ile iletişim kurularak boynunda, sırtında ve belinde ağrısı olup olmadığı sorulur. Bu bolgelerden birisinde ağrısı var ise, omurga kırığı riski va demektir, o zaman hasta omurgayı eğmeden ikiden fazla kişi tarafından dikkatlice kaldırılarak sedye uzerine konulmalıdır. Hasta kesinlikle oturtulmaz.

[h=2]İstanbul Ortopedi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]