UREME POTANSİYELİNİN KORUNMASI ULKEMİZDE VE DUNYADA GUNCEL DURUM
Giderek artan kanser sıklığı ,kanserin tedavi edilebilir bir hastalık olması ve genc yaş hastalarda daha sık gorulmeye başlaması gorulmesi,genc kızların, ergenlerin ve genc kadınların ureme potansiyelini daha fazla koruma ve gelecekte cocuk sahibi olmalarına imkan tanımayı gerekli kılmıştır.
Bu nedenle cerrahi ve kemoterapi-radyoterapi tedavileri planlanan hastalarda eskiden uremenin korunması dikkate alınmaz iken son yıllarda onkofertilite ureme fonksiyonlarının korunması konusunda gelişen bir bilim olarak ortaya cıkmaktadır.
ONKOFERTİLİTE EKİP İŞİDİR
Kanser tedavisi gorecek olan hastaların ozellikle genc yaş hastaların yonetimi tek bir branşla sınırlı değildir, bu nedenle multidisipliner bir yaklaşım gerektiren klinik bir durumdur. Bu yaklaşımdan psikolog,onkolog,cerrah,radyoterapi uzmanları,genetik uzmanları tup bebek uzmanları, tup bebek laboratuarları, jinekologlar, hematologlar ve pediatrik onkologlar ahenk icinde calışmaları gerekmektedir. Bu şekilde multidisipliner yapıların olmadığı sağlık yapılanmalarında onkofertilite’nin oturtulması pek mumkun olmamaktadır. ABD ve İngiltere gibi ve Japonya ve Avrupa birliği uyesi ulkelerde onkofertilite icin gelişmiş hekim ve hasta bilgilendiren internet ağları oluşturulmuş ve dunya uzerinde ONCOFERTİLİTY CONSORTİUM oluşturulmuş ve bu oluşuma 19 ulkeden katılım gercekleşmiştir. Bu 19 ulkeden sadece 8 tanesi ise aktif olarak katılım gosterirken kalan 11 ulke işleyişe katılma gostermemiştir. Buradan da anlaşılacağı uzere gidilecek cok yol vardır.Her bilim dalının hastasını kendi alanından değerlendirme ve hastaya en iyi tedavi organize etme cabası ureme potansiyelinin korunmasında maalesef en buyuk engel olarak durmaktadır. Yapılan anket calışmalarında en buyuk duyarlılık tıbbi onkologlarda saptanmış,cerrahi onkologlar ise en az hassas olarak gorulmuşlerdir.
Yaşanan en buyuk zorluklar sadece bunlarla kısıtlı değil aynı zamanda hasta psikolojisi,hasta yakını psikolojisi ve kabullenme ve onceliklere bağlı davranışlar oldukca karmaşık bir surece donmektedir. Bu nedenle ureme potansiyelinin korunması icin onemli bir konsultasyon mekanizmasının oluşturulması sağlanmalı ve bu konuda ilgili tum branşlar fertilitenin korunması nosyonu edinmelidir. Bu amacla son yıllarda yapılan bilimsel toplantılarda fertilitenin korunması konusu gundem haline gelmiş ve giderek artan bir bilinc duzeyi oluşmuştur.
Amerika’da İngiltere’de ve diğer gelişmiş ulkelerde onkofertilite konusunda kılavuzlar oluşturulmuş ve bilgi ve belge ağları belirlenmiş ve hasta yonetimi ,takibi,uygulanacak tedaviler belli kaidelere oturtulmuştur. Multidisipliner merkezlere ulaşamayan hastalar ise multidisipliner merkezlerle uydu bağlantılı hastanelerin haftalık goruşmeleri cercevesinde hatalara en ust hizmet vermeyi cozmuşlerdir.
Ulkemizde ise halen oturmuş bir onkofertilite konsepti yoktur. Turkiye onkofertilite konusunda onkofertilite konsorsiyumuna uye 19 ulkeden biri olsa da aktif değildir. Ulkemiz Avrupa ulkelerinin dahil olduğu FERTİPROTECT projesinde de bulunmamaktadır. Ceşitli derneklerin bununla ilgili altyapı calışmaları olsa da henuz kurumsallaşmış bir yapı yoktur ,fakat buna ciddi anlamda ihtiyac vardır. Başta universite hastaneleri olmak uzere, eğitim araştırma hastaneleri ve multidisipliner ozel hastanelerde artık onkofertilite merkezlerinin oluşması ve bunların ulusal bir ağla birleştirilmesi ve Sağlık bakanlığı şemsiyesinde kurumsal bir kimlik kazanması ve bir kayıt altına alınması gerekmektedir. Yakın zaman icinde bu alanda calışmaların yapılacağı gozlemlenmektedir.
KANSER İLE YUZLEŞEN COCUK, ERGEN VE GENC YAŞ HASTALARDA UREME POTANSİYELİNİ NASIL KORUYABİLİRİZ?
Cocukluk cağı hastalıkları icin yapılacaklar cok onemlidir. Erkek cocuklardan testis dokusu saklanabileceği ozellikle adolesan cağ icin mumkun iken preadolesan cağda bu sıkıntılıdır. Genc hastalar icin ise sperm tahlili alır gibi ornek alınarak alınan sperm hucreleri saklanabilmektedir.
Adolesan ve cocuk cağda kız cocuklar icin ise tek secenek yumurtalık doku saklanması olabilmekte fakat bu da etik ve teknik nedenlerle oldukca zor olabilmektedir.
Genc hasta grubunda ise yaklaşım kanserin tipi, terleşim yeri, yaygınlığı ve kullanılacak kemoterapi ajanının formuna ve uygulanacak radyoterapi dozuna bağlı değişiklik gosterebilir. Bazen sadece GnRH analogları verilerek yumurtalıklara zarar azaltılmaya calışılsa da bu coğu zaman etkin olmamaktadır. Siklofosfamid gibi alkilleyici ajanlarla yapılan kemoterapilerden yumurtalıklar cok etkilenmekte ve bazı hastalarda daha az toksik kemoterapi rejimleri uygulanabilmektedir. Hastanın cerrahi uygulama sonrası kemoterapi icin bazen 42 gune kadar beklenebilen aralıklar olabilmekte ve bu donemde ise hastalara yumurtalık uyarılması yapılarak yumurta toplanabilmekte ve yumurta dondurularak fertilitenin korunması sağlanabilmektedir. Hormon aktif tumorler icin daha az yan etki yapabilecek ilac rejimleri de mevcuttur. Hastalar evli olsa bile embryo yerine yumurta dondurulması daha uygun olacaktır.
Alternatif olarak gelişmemiş yumurtaların alındığı ve laboratuar ortamında yumurtaların olgunlaştırıldığı ve sonrasında yumurta dondurma işlemi yapıldığı IVM tedavisi hic ilac kullanmadan ve adet dongusunun herhangi bir anında yapılabilmesi acısından bir yaklaşım olabilir.
Son olarak yumurtalık dokusunun laparoskopik olarak cıkarıldığı ve doku olarak dondurulduğu yaklaşım mevcuttur. Sonuclar halen yuz guldurucu değildir ve bu yontemde ozellikle kanser hucrelerinin sonradan bu doku vucuda yerleştirildiğinde tekrar vucuda girebileceği ihtimali duşunulmelidir.
Sonuc olarak onkofertilite konusunda kat edilecek cok mesafe vardır ve genc yaşta kanseri yenen bireylerin ileriki yıllarda bebek isteği onemli bir sosyal durum olarak karşımıza cıkmaktadır. Kanserin tedavi edilebilir bir hastalık olduğu gunumuzde ise fertilitenin korunması biz hekimlerin gorevleri arasına girmiş bir durumdur. Yapılacak ulkesel boyutta organizasyonlar ve bolgesel multidisipliner merkezler ve yetkin tup bebek merkezleri sayesinde hastalara anlamlı hizmet verilebilmesi mumkun olacaktır.

[h=2]Samsun Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]