Gebelik diyeti hamilelik diyeti : Hamile olduğunu yeni oğrenen kadınların pek coğunda, en cok ilgi ceken konulardan birisi beslenme şeklinin nasıl olması gerektiğidir. Coğu kadın bebeğinin gelişimi icin doğru ve dengeli beslenemediğini duşunur. Hatta ilk aylarında kilo alamayan gebeler endişelenebilirler. Aslında tum bu endişeler coğu zaman gereksizdir.

Cunku bulantı ve kusmalar ile iştahsızlık problemleri ilk aylarda kilo almayı doğal olarak engelleyebilir.

Kimi zaman hastaların eline ceşitli diyetler verilmekte ve belli beslenme programlarına zorlanmaktadırlar. Bazı gebeliğin ozel durumları haricinde bu tur yaklaşımların hicbir bilimsel gecerliliği yoktur. Kadınları korkutarak sevmedikleri veya tolere edemedikleri gıda maddelerini tuketmeye zorlamak kabul edilebilir bir yaklaşım değildir. Bu tur diyetler ancak konunun uzmanı diyetisyenler tarafından hastanın durumu goz onune alınarak, doktorunun onerileri doğrultusunda ve kişiye ozel olarak hazırlanabilir.

Ancak yine unutulmamalıdır ki bebeğin buyumesi, sağlıklı olması, ruhsal, fiziksel, zihinsel yonden iyi gelişmesi annenin sağlığı ve dengeli beslenmesiyle orantılıdır. Annenin gebelik oncesi fiziksel gelişimini tamamlamış olması, besin depolarının yeterli olması ve yaşı, hem bebeğin hem de annenin sağlığını koruyacak en onemli etkenlerdir. Cunku bebek, annenin besin yedeklerinden ve gebelik boyunca tukettiklerinden kendisi icin gerekeni secip alarak, buyur beslenir.

Annenin gunluk yaşantısını surdurecek yeterli enerji ve besin oğelerini alırken doğal yollardan fazladan alacağı protein, enerji, vitamin ve mineraller hem kendisi hem de doğacak bebeğin sağlıklı olmasının garantisidir. Normal bir gebelik surecinde annenin kendi gereksinimine ek olarak tukettiklerinin bebeğe aktarılması icin annenin yaklaşık 10-12 kg alması yeterlidir. Bu artışı sağlayabilmek icin gebelik oncesine gore bir gebe ek olarak gunluk 20 gr. protein, 15-20 mg. demir, 500 mg. kalsiyum ve ortalama 300 kalorilik enerji alması gereklidir. Gebelikte sıklıkla tuketilmesi gereken besin oğelerine goz atalım.

KALSİYUM : Kalsiyum, bebeğinizin gebeliğin 8. Haftasından itibaren oluşmaya başlayan kemik ve dişlerinin gelişimi icin gerekli bir mineraldir. Gebelikte, normalde gerek duyduğunuz miktarın iki katı kadar kalsiyum gereklidir. Cunku gebelik boyunca diş ve kemiklerden surekli bir kalsiyum eksilmesi olmaktadır. Kalsiyum acısından zengin besinler peynir, sut, yoğurt ve yeşil yapraklı sebzelerdir. Ancak sut urunlerinin yağ acısından da zengin olduğundan dolayı yağı alınmış sut ve yoğurdu tercih etmeniz daha doğru olacaktır.
Brucella, tifo benzeri hastalıklardan korunabilmek icin tukettiğiniz peynirin ve sutun hijyenik ve iyi pastorize olmasına da ozen gosterin.

PROTEİNLER : Gebelikte artan protein gereksinimi karşılamak icin kırmızı ve beyaz et, sut ve sut urunleri, yumurta, balık, kuru baklagiller (fasulye, mercimek, barbunya..) gibi proteinden zengin besinler onerilir.
Proteinler, hayvansal ve bitkisel proteinler olarak ikiye ayrılır. Diyetlerde bitkisel ve hayvansal proteinler eşit oranlarda tuketilmelidir. Hayvansal gıdalardaki yağ mumkun olcude alınarak, etin yağsız şekilde tuketilmesi onerilir. Ayrıca balıkta proteinden başka bulunan omega 3 ve omega 6 yağ asitleri de bebeğin zeka gelişimi uzerine olumlu etkili maddelerdir. Tuketilen balık taze ve iyi pişirilmiş olmalıdır.

C VİTAMİNİ : C vitamini demirin bağırsaklardan emiliminde, vucudun hastalık etkeni mikroorganizmalara karşı immun (bağışıklık) direncinin arttırılmasında ve metabolizmamızdaki pek cok biyokimyasal surec icin gerekli bir vitamindir. Gebelikte C vitamini gereksinimi metabolizmanın hızlanmasına bağlı olarak artmıştır; ancak duzenli bir şekilde beslenen gebelerde hap şeklinde vitamin alınması onerilmemektedir.

C vitamini portakal, limon, kırmızı ve yeşil biber, domates, cilek, greyfurt, karnıbahar, lahana, bruksel lahanası gibi pek cok taze meyve ve sebzelerde bulunur. Vucutta depolanmadığı icin her gun belli bir miktar alınmalıdır.

Uzun sure saklanan ve pişirilen besinlerde C vitamininin coğu kaybolur. Besinleri tazeyken tuketmeli, iyi yıkanmış sebzeleri ciğ ya da az haşlayarak yemelisiniz. Ayrıca gebelere uzun sure beklemiş, doğal icerikli olmayan, konserve ve benzeri gıdalar da onerilmez.

FOLİK ASİT : Bebeğin merkezi sinir sisteminin gelişmesi icin ozellikle gebeliğin ilk haftalardan itibaren folik asit alınması cok onemlidir. Vucutta depolanmadığı ve gebelik suresince normalden fazlasına gerek duyulduğu icin her gun alınmalıdır. Taze yeşil sebzeler folik asit kaynağıdır, ancak uzun sureli pişirmeler ve uzun sure bekleyen gıdalardaki miktarını azaltır. En cok ıspanak, yer fıstığı, fındık, karnıbahar, kepekli ekmekte mevcuttur.

Doğal gıdalar gebenin folik asit acığını tam olarak kapatamayacağından oturu gebeliğin ilk haftalarından itibaren hap olarak dışarıdan alınması uygun olacaktır. Gebelerde folik asit eksikliğine bağlı bebeklerde noral tup defektleri adı altında toplanan bir takım anormalliklerin (hidrosefali, spina bifida, anensefali) ortaya cıkabileceği gosterilmiştir.

Ayrıca bu gebelerde preeklampsinin (gebelik zehirlenmesi) daha sık geliştiği gozlenmiştir. Daha onceden folik asit eksikliği saptanmış veya noral tup defekt anomalili bebek doğurmuş kadınlar, gebe kalmayı duşundukleri tarihin en az 3 ay oncesinden itibaren folik asit alımına başlamalıdırlar.

LİFLİ GIDALAR (Posalı gıdalar) : Gunluk beslenmenizin buyuk bir bolumunu oluşturması gereken lifli (posalı) yiyecekler, gebelikte sık gorulen kabızlığın ve bağırsak tembelliğinin onlenmesinde cok yararlıdır. Genellikle tum sebze ve meyveler lif acısından zengindir. Her gun bolca yiyebilirsiniz.

Kepekli besinler de lif icerir, ancak diğer bazı besinlerin bağırsaklardan emilimini azalttığından aşırı tuketilmemelidir. Lifli gıdalar en sık olarak kepekli ekmek, yulaf ezmesi, barbunya, kepekli makarnalar, kayısı, kuru uzum, bezelye, pırasa, esmer pirinc, ahududu, kuruyemişte bol miktarda vardır.

GEBELİKTE SIVI ALIMI : Gebelik suresince bol miktarda su ve sıvı alımı sizin ve gebeliğiniz acısından son derecede yararlıdır. Ozellikle bol su tuketimi idrar yolu enfeksiyonu, oligohidramnios (bebeğin amnion sıvısının normalden az oluşu), erken doğum eylemi, solunum yolu enfeksiyonları, kabızlık, ishal gibi pek cok durumda koruyucu veya tedavi edici olabilir.

Gebelikte cay, kahve, kolalı icecekler ve kakao onerilmez. Cay icerdiği tein maddesiyle demir eksikliğine yol acarken, diğer maddeler kafein icerdiğinden oturu bebek uzerine olumsuz etkide olabileceğinden dolayı onerilmemektedir. Maden suyu (soda) icilmesinin ise hicbir olumsuz etkisi yoktur. Tamamen doğal ve hicbir katkı maddesi icermeyen nane, limon, adacayı, ıhlamur, kuşburnu, papatya gibi bitki cayları da gebelikte icilebilir. Ancak, sinemaki cayı nın icimi konusunda bazı endişeler vardır. O yuzden bu bitkisel cayın gebelik sırasında tuketilmesi onerilmemektedir.

Alkol, gebelikte kullanıldığında bebekte fetal alkol sendromu olarak tanımlanıp, zeka geriliği ve bir takım yapısal anormalliklerle kendini gosteren problemlere yol actığından oturu kesinlikle zararlıdır. Gebelikte gereksiz kalori tuketimini de kısıtlamak gereklidir. Unutulmamalıdır ki, onemli olan annenin karnının yağ bağlaması değil icerideki bebeğin sağlıklı ve uygun gelişimidir.

Bu yuzden kek, biskuvi, recel ve meşrubat gibi temel besin oğelerinden yoksun şekerli yiyecek-iceceklerden mumkun olduğunca kacınmak gereklidir. Ayrıca yağlı kızartmalar yerine haşlama turu gıdalar tercih edilmelidir. Aşırı tuz tuketiminden de kacınmak uygundur. Ozellikle son aylarda aşırı tuzlu yeme ile vucutta odem artabilir, tansiyon yukselebilir ve kendinizi daha rahatsız hissedebilirsiniz.

Hangi besin kaynakları ne işe yarar ?

. Et, yumurta, kurubaklagiller: Beyin, kas, kemik ve dişlerin gelişimi ve kan yapımında gorevlidir. Protein ve demir gereksinimini karşılarlar.
. Sut ve sut urunleri: Kemik, diş gelişimi ve buyume ile gorevlidirler. Protein ve kalsiyum kaynağıdırlar.
. Sebze ve meyveler: Buyume ve gelişme icin vitamin ve mineralleri sağlarlar.
. Tahıllar: Kalori ve B grubu vitaminleri icerdiklerinden buyume ve gelişmeye icin onemlidirler.
. Yağ ve şekerler : Sadece enerji icerirler ve enerji acığını kapatırlar.

Yaş, boy ve hareket durumumuza gore uygun ağırlıkta gebeliğe başlanmalıdır. Cok kilolu bir gebeyi zayıflatmak gebelik surecinde doğru değildir, kilosunu korumaya calışmak ve ozellikle dorduncu aydan sonra kalori kısıtlamasına gitmemek gerekir. Beslenmede yuksek kalorili yiyeceklerin fazlaca almasına engel olmak, ancak gebelik icin gerekli temel besin ogelerini alarak gereksinmeleri karşılamak esastır. Ergenlik cağında olan veya yaşantısı gereği cok hareketli gebelerde ise mutlaka olması gereken, kilonun korunması ve ek olarak gebelik icin artan gereksinimin karşılanmasıdır.

Gebelikte ağırlığın takibi cok onemlidir. İlk uc ayda 0,5-1 kg, sonraki aylarda ise ortalama 1.5-2.0 kg, ağırlık kazanması uygundur. Cok zayıf gebelerde, yetersiz ve dengesiz beslenenlerde duşuk ağırlıklı doğum, erken doğum, olu doğum, zihinsel ve bedensel ozurlu doğumlar gorulebilir. Annede anemi (kansızlık), kemik ve diş kayıpları, preeklampsi, vucutta su tutulması (odem), iş gucu kaybı, halsizlik gorulme oranı yuksektir. Cok kilolu gebelerde ise hipertansiyon, şeker hastalığı, doğum guclukleri gibi problemler gorulebilir. Bu nedenle anne adaylarının gebelik oncesi kontrolleri yapılması, gebe kaldıktan sonra her ay beslenme ve kilo izlenmesinin yapılması gerekmektedir.

BESLENME İCİN İPUCLARI :
. Oğunleriniz sık ve az az porsiyonlar halinde olmalıdır. Ne uzun sure ac kalın, ne de yediğinizde tıka basa midenizi doldurun.
. Aldığınız gıdaların taze olmasına dikkat edin. Konserve, beklemiş gıdalar ve icinde katkı maddeleri bulunarak saklanan gıdalar yerine taze ve doğal maddeleri tuketmeye ozen gosterin.
. Yediğiniz gıdalarda ceşitliliğe onem verin. Bu şekilde pek cok vitamin ve minerali almanız mumkun olacaktır.
. Aşırı yağlı, tatlı, baharatlı ve kalorili gıdalar yerine protein ve karbonhidrattan zengin, yağ oranı duşuk besin oğelerine yonelin.
. Preeklampsi durumu veya riski varsa protein alımınızı arttırmanız gerekebilir veya gebeliğe bağlı şeker hastalığı (gestasyonel diabet) soz konusu ise diyetisyeninizin onereceği şekilde kalori kısıtlamasına gitmeniz gerekebilir.
. Gebelikte dışarıdan hap olarak alınması gereken iki madde folik asit ve demirdir. Dengeli beslenebilen bir gebede bunlar harici vitamin veya mineral alımı gereksizdir. Piyasada pek cok multivitamin adı verilen ve icinde pek cok vitamin ve mineralleri barındıran ilaclar vardır. Bunlar coğu hekim tarafından recete de edilmektedir.

Son yıllarda yapılan bilimsel calışmalar; gebelikte dışarıdan hap olarak alınan A, C, E vitaminleri ile magnezyum, kalsiyum, cinko, selenyum, bakır, flor gibi eser elementlerin, duzenli beslenenlerde gebelik uzerine her hangi bir olumlu etkilerinin olmadığını gostermiştir. Eğer gebeliğe bağlı bacak kramplarınız oluyorsa Magnezyum , preeklampsi riskiniz varsa kalsiyum u ilave olarak doktorunuz size recete edebilir. Sentetik multivitamin hapları, dengeli beslenemeyen gebelerde destekleyici olarak verilebilse de doğal gıdaların hicbir zaman yerini tutmayacaktır.

Gebeliğin ilk aylarında yapılan Toxoplasma testleri sonucunda vucudunuz bu parazitle onceden hic karşılaşmamışsa bazı onlemleri almanız şarttır. Ozellikle kedi ve kopek dışkılarıyla bulaşan bu rahatsızlık gebelik doneminde ortaya cıkarsa bebekte olumcul veya sakatlıklara yol acan problemlere neden olabilir.

Toxoplasma ozellikle iyi yıkanmamış sebze ve meyveler ile iyi pişmemiş ciğ etlerden gecer. Toxoplasma ulkemizde ozellikle ciğ etlerin yoğun olarak tuketildiği doğu ve guneydoğu Anadolu bolgelerinde sık olarak gorulmektedir.

Toxoplasmadan korunmak icin;

. Ellerinizi oğun onceleri duzgun şekilde yıkayınız
. Sebze ve meyveleri de tuketmeden once uzun sureli yıkayınız.
. Evinizde kedi veya kopek besliyorsanız aşılarını ihmal etmeyin, onlara da ciğ et vermeyin ve yakın temastan kacının.
. Ciğ veya iyi pişmemiş et ve et urunlerinden (sucuk, salam, sosis, ciğ kofte gibi) kacının.
. Beslenmede suyu asla ihmal etmeyin. Gunde en az 8-10 bardak su icin. Yaz aylarında bu miktar 15 bardağa kadar cıkılabilir. Ozellikle ileri aylarda kabızlık şikayeti varsa bol su icerek, kabuğu ile yenen meyveleri tuketerek, her oğunde sebze ile salataya yer vererek ve yuruyuş yaparak bu sorunun onune gecebilirsiniz.
. Gunde 1-2 bardak sut icmeniz gebelikte ortaya cıkan kalsiyum kayıplarını yerine koymak icindir.
Sut icemiyorsanız yoğurt veya ayran tuketiniz. Peynir veya cokelek de tuketebilirsiniz. Sut ve sut urunlerinin pastorize olmasına dikkat edin.
. Yemeklerde iyotlu tuz kullanınız. Yuksek tansiyon (hipertansiyon) varsa yemekleri az tuzlu pişirin. Ozellikle son aylarda olan odemlerin azaltılması amacıyla bu donemlerde tuzu azaltın.
. Genelde sabahları yataktan kalkınca başlayan bulantılarda bir dilim peynir, bir iki grissini rahatlık sağlayabilir. Ozellikle gebeliğin ilk uc ayında olan bu bulantı ve kusmalardan kendinizi korumak icin bu donemde katı, kuru ve yağsız gıdaları tercih edin. Mutfak kokularından ve ağır parfumlerden uzak durun. Bu donemde tuzlu kraker, patates haşlaması, leblebi ve biskuvi turu gıdaları alarak şikayetinizle baş edebilirsiniz. Az ve de sık yemeyi unutmayın.
. Onceden belirtildiği gibi gebelik diyet yapmak icin uygun bir zaman değildir. Hamilelikte belli miktarda kilo alımı şarttır. Zayıf bir bunyeye sahipseniz daha fazla, kilolu bir bunyeniz varsa daha az kilo almanız uygun olacaktır. Kilo durumunuzu Vucut kitle indeksi ile değerlendirebilirsiniz.

Gebelik doneminde tuketilmesi gereken besinler ve olculeri doğru beslenme ve gebelik durumunun ozellikleri nedeniyle gereksinmelerin ceşitli yiyecek guruplarından sağlanması gerekir. Besin oğeleri vucudumuzda ceşitli gorevler yaparlar. Aynı gorevleri yapan yiyeceklerden besin grupları oluşturulmuştur. Grup seceneklerinden birini tuketmiyorsanız bir diğerini yiyerek de doğru beslenebilirsiniz.


ORNEK BİR MENU
SABAH:
. 1 bardak sut,
. 1 yumurta,
. 1 dilim peynir,
. 1 dilim ekmek,
. 1 domates, 1 salatalık, maydanoz, yeşil biber, dereotu v.b

ARA OĞUN:
. 1 meyve,
. 1 bardak ayran,
. 1 ince dilim ekmek

OĞLE:
. 1 Porsiyon etli kurubaklagil yemeği
. 1 porsiyon pilav veya makarna
. 1 bardak ayran
. 1 porsiyon salata,
. 1 orta dilim ekmek,
. 1 adet meyve

ARA OĞUN:
. 1 dilim ekmek,
. 1 dilim peynir,
. domates ve salatalık,
. 1meyve

AKŞAM:
. 1 porsiyon et, balık, tavuk (sebzeli)
. 1 porsiyon zeytinyağlı sebze yemeği
. 1 bardak ayran,
. 1 porsiyon salata , 1orta dilim ekmek

GECE:
. 1 su bardağı sut veya 1 porsiyon sutlu tatlı
. 1 porsiyon meyve

Kahvaltıda veya ara oğunlerde 5 zeytin, 1 tatlı kaşığı bal, pekmez, recel tuketilebilir. 1 porsiyon meyve, 1orta boy elma, portakal veya kucuk bir salkım uzum, ince bir dilim karpuz veya kavun, yarım muz veya greyfurt olabilir.

Gebelik anne adayı olmak, eşine ve kendine benzer bir canlıyı vucudunda taşımak cok ozel ve sorumluluk isteyen bir surectir. Bebeği icinde hissederek yavaş yavaş artan ağırlaşma ve değişen fiziksel gorunum anneye apayrı bir guzellik katar.

İnsan yaşamında beslenmenin cok onemli ve cok ozel olduğu devrelerden biri olan gebelik, anneye topluma sağlıklı bireyler kazandırma sorumluluğunu vermiştir. Anne iyi ve doğru beslenmezse olu doğum, erken doğum, duşuk ağırlıklı doğum, bedensel ve zihinsel ozurlu doğumlar gibi tehlikelerle karşılaşabilir. Kendisinde de kansızlık, tansiyon problemleri, vucutta su tutulması, yorgunluk, diş ve kemik problemleri olabilir.

Sonuc olarak; gebelik suresince bebek iyi beslensin diye fazla ve dengesiz beslenmek doğru olmadığı gibi doğum sonrası eski gorunume kolayca ulaşmak icin az yemek de doğru değildir. Temel prensip; icerideki bebeğin yeterince yararlanacağı doğru ve dengeli beslenmeden gecer.