Okula başlamada uyum sureciHer yeni eğitim ve oğretim yılının başlaması ile birlikte (ister ilk kez anaokuluna, isterse ilk kez ilkokula başlansın), cocuklar ve aileler icin zorlu bir donem başlar. Bazen beklenen, bazen de beklenmedik tepkiler gorulur. Onları anlayarak, bilerek, sabrederek ve destek olarak davranmak dışındaki diğer yontemler de pek işe yaramaz bu donemlerde.
Cocuk, doğduğu aile ortamı icerisinde fiziksel, zihinsel, duygusal gelişimini surdurerek buyur. İlgiye, sevgiye, korunmaya, desteklenmeye ihtiyac duyar. Ancak ilk uc yılı tamamladıktan sonra, diğer gelişim alanı olan sosyal gelişim icin aile ortamı artık yeterli olmamaya başlar. Anneler sık sık, “ Arkadaş istiyor “ demeye başlarlar. Sosyal gereksinimler giderek artış gostermeye başlamıştır.
İşte artık okul kavramı yaşantılara girmeye başlar bu donemde. Bu yaş cocuğu sosyal olarak pek cok acılıma ihtiyac duysa da duygusal olarak diğer yaşlara gore alışmadığı ortamlarda, tanımadığı kişilerle kaldığında huzursuzluk duyar. İhtiyaclarını nasıl karşılayacağını bilmemektedir. Evde hep annesi ya da bakıcı ya vb. onun ihtiyaclarını karşılıyorken şimdi ne olacaktır? ( Acıkınca ne yapmalı? Ya onu okuldan gelip almazlarsa? Okulda mı kalacak? Ya unutulursa? ) Bu tur kaygıları dışa vurma şekli genellikle ağlama şeklinde olur.
Ozellikle de alışkanlıklarına bağlı hicbir şeyin değişmemesi icin direnen, anneden ayrılmayan yapıdaki cocuklarda okula başlama sancılı olabilir. o zamana kadar gereksinimleri başkaları tarafından karşılanan cocuk, artık bazı gereksinimlerini giderebilmek icin kendisi cabalamak zorunda kalacaktır. Bu da yeterince kaygı ve endişe doğurabilecek bir durumdur.
Yaş ilerledikce beceriler de artacağından cocukların kendilerini ifade edebilmeleri , ikna edilebilmeleri daha kolaylaşacağı , gibi, tepkileri de ceşitlenecektir.
Anaokuluna başlama surecinde bazı cocuklar, en başta uyumludur. Yeni ortama kolay girer ve boyle devam eder. ,
Bazı cocuklar ilk birkac gun olumsuz bir tepki vermezler her şey yolunda gidiyor gorunur ama bir sure sonra cocuk gerceği farketmeye başlar hayalindeki ile yaşadığı farklıdır ve okula gitmek istememe, gittikten sonra anneyi bırakmama, sınıfa girmekte zorluk yaşarlar.
Bir bolumu de en baştan itibaren tepkilidir. Evden cıkmakta, okula girmekte, anneyi bırakmakta, sınıf icinde etkinliklere katılmakta zorluklar yaşar ve yaşatır ve ağlama tepkisi gosterirler. Bu tepkiler kişilik ozelliklerine gore de farklılık gosterebilir.
Tepkilerini acıkca ortaya koyan cocuklarda ağlama, tepinme, ortalığı dağıtma, cevresine zarar verebilecek bedensel tepkiler gosterebilirken, tepkilerini acıkca ortaya koyamayan daha pasif cocuklarda da pasif direnc tepkileri gorulebilir. Sessizlik,ice kapanma, uyku,yemek ve tuvalet sorunları gorulebilir.
En baştan veya sonradan başlayan uyum sorunu bir iki hafta icinde halledilebilir. (Halledilmesi beklenir.)
Bu uyum sureci sıkıntıları bir ay ve sonrasında devam ediyorsa, farklı bir mudahale gerekmektedir.
Okula yeni başlamada uyum surecindeki bu tepkiler, zorluklar sadece cocuk ilk kez anaokuluna başlayacağı zaman gorulmez. Birkac yıl anaokuluna gidip ilkokula başlama zamanı gelmiş bir cok cocukta da gorulebilir. Bir okul kavramı, oğretmen kavramı artık gelişmiş olmasına, yuvada cok iyi bir zaman gecirmesine rağmen, ilkokula adım atarken uyum surecini zorlu gecirmektedir bazı cocuklar.
Kucuk yaşlarda anaokuluna başlarken yukarıda anlatılan nedenlere ek olarak ,
cocuğun kaygılı bir yapıya sahip olması,
kaygılı ebeveynler,
cocuğun gideceği okul icin bir hazırlık donemi gecirmemiş olması,
anaokuluna başlamada ciddi zorluk yaşayan, ilk kez karşılaştığı ortamlarda gerginlikleri ile başa cıkamayan cocuklar icin onlem almamak,
anababanın okulun gerekliliğine yeterince inanmıyor oluşu ( nasıl olsa oğrenir tutumu), ilkokula başlarken yaşanan uyum surecinde zorluklara neden olan ve bu sureci uzatan tutumlar arasında gosterilebilir.
Coğunlukla okula başlamanın sadece cocuk icin zorlu bir surec olduğu duşunulur. Oysa cocuğu aileden ayrı duşunebilmek mumkun değil. Sadece cocuk icin bir uyum donemi değil, aynı zamanda anne-baba icin de bir uyum donemidir.
Okullarda, ilk gunlerde normalde cocuktan tepki vermesi beklenirken, rahatca sınıfında girip oğretmeni ile sorunsuz zaman gecirebilen cocuğun anne babasının okuldan ayrılmakta zorluk cektiği, cocuk olumsuz bir tepki vermemesine rağmen olumsuz tepki verebilme ihtimali ile sınıfa girmek isteyen ve cocuğu sıra olup sınıfına girererken ağlayan anne- babalar gorulmektedir.
Nasılki cocuk doğal bir tedirginlik yaşıyorsa, anne-baba da duyguları ve mantıklı duşunme sistemi arasında bir bocalama yaşamaktadır.
Anaokulunda, calışmayan annelerin bir başka gucluğu daha gorulur. Cocuk tepki verirken hem aile icinden hem de cevreden bunun ne kadar gerektiği ile ilgili ceşitli tepkiler alır ve bu tepkilere direnmesi gerekmektedir. Ancak bu durum ilkokul icin soz konusu olamaz. İşler orada biraz daha cıkmaza girebilir.
Uyum donemini zorlu geciren cocukların ailelerinde anaokulu doneminde geri adım atarak cocuğu okuldan alma, ilkokul 1. sınıfta da, “Acaba erken mi verdik bir yıl daha okuldan alıp bekletsem mi, anaokuluna geri mi donsem duşunceleri “ belirir ve okul yetkililerine bu goruşlerle başvuran veliler gorulmektedir.
Hem anaokuluna başlama hem de ilkokul birinci sınıfa başlamada dikkat edilmesi gerekenler, ana-baba tutumları, oneriler:
Hem anaokulu, hem ilkokul 1. sınıf icin cocuklar mutlaka onceden hazırlanmalı.
Okul kavramı sohbetler icine girmeli hatta once hikayelerle başlamalı.
“Şu okula mı gitmek istersin, bu okula mı “ gibi secenekler sunmadan,cok onceden tercihinizi cocuğunuzun yapısını, isteklerini, sizin beklentilerinizi goz onunde bulundurarak siz yapmalısınız. Cocuklar henuz o olgunlukta olmadıklarında, anlık duygularına ve hoşlandıkları şeylere gore cevap verecekleri icin bir sure sonra hoşlanmadığı bir şeyle karşılaştığında or, istediği bir şey yapılmadığında,” Ben o okula gitmek istemiyorum, beni şu okula gonder “ gibi bir istekle karşınıza gelebilir.
Okulda kazanılacak şeyler icin ozendirilmeli.
Okul, mutlaka onceden cocukla birlikte gidilerek gorulmeli.
Anne-baba kendi duygu ve duşuncelerini cocuğa belli etmeme konusunda caba gostermeli. Evde bu konuda yapılan sohbetlerde o bir başka şeyle meşgulken bile antenlerinin cok acık olduğunu unutmamalı.
Yaşanan zorluk karşısında cocuğun okula devam etmesi ya da etmemesi gibi konular cocuğun yanında tartışılmamalı,
Okul ile mutlaka işbirliği yapılmalı. Duygusal bağ soz konusu olduğunda hepimiz buyuk olasılıkla objektifliğimizi kaybedebiliriz. Bu işi profesyonel olarak yapan kişilerin bilgi ve tecrubelerinde yararlanmakta, onları dinlemekte fayda olacaktır. Durum eğer okulu aşan bir boyut gosterirse ya okulunuz sizi bir uzmana yonlendirecektir, ya da siz mutlaka bir uzmanla goruşerek bir sure yardım almalısınız demektir.
Hala ağlama tepkileri gosteriyorsa kızmamak ve onun duygularını ve korkularını anlayıp kabul etmek ve sabır gostermek onemlidir.
Evde yaptırılamayan şeyler icin okulu kullanıp zorlamak da yapılmaması gerekenler arasında diyebiliriz. “ Şunu yapmazsan oğretmenine soylerim gorursun “ Bu tutum aynı zamanda anne-baba otoritesinin yine anne-baba eliyle ortadan kaldırılması anlamına da gelecektir.
Cocuğun eve doneceği saatlerde ( Anne de calışıyorsa hic değilse ilk haftalarda) evde olup onu karşılayabilmek, kucuk surprizler hazırlamak, cocuğun yapabildiklerini one cıkartarak olumlu yanlarını pekiştirmek ( Aferin ….. ne kadar guzel yapabiliyorsun artık. Buyuduğunu gormek cok guzel. gibi)
Bazı cocuklar ev ve okul yaşantılarını birbirine aktarmak istemezler. Okulda neler olduğunu, neler yaptığını merak ediyorsanız ama sorularınıza cevap alamıyorsanız ısrarla sormaktan vazgecmelisiniz. Onunla farklı ortamlarda sohbet ve ceşitli oyunların icinde mutlaka merak ettiğiniz konularla ilgili şeyleri size kendi isteği ile anlatacaktır.
Sınıf arkadaşlarını siz de mumkun olduğu kadar tanımaya calışın. Okul ortamı dışında goruşturmek, okul icindeki ilişkilerini de farklılaştıracak, paylaşımları arttıkca okulda birlikte zaman gecirme istekleri de farklılaşacaktır.
Psikolog Murvet ULKU

[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]