Davranış problemleri, bireyin kendisi ya da başkaları icin sorun oluşturabilecek durumlardır. Bu yaşta gorulen problemlerin neredeyse yarısı ergenlik doneminde veya ileriki yaşamlarında da devam etmekte ve cocukların onemli bir coğunluğunda, bu problemin kalıcı olma riski cok yuksek olmaktadır.
Okuloncesi eğitim kurumlarında gozlenen davranış problemleri, oğretmenlerin sınıf aktivitelerini gercekleştirmelerinde zorluk yaşamalarına ve daha yavaş ilerleme sağlamalarına da neden olmaktadır (Al-Sahel, 2006). Davranış problemi gosteren cocuklar, arkadaşları tarafından dışlanabildikleri gibi, onlardan oğrenebilecekleri bazı sosyal becerilerden de yoksun kalabilmektedirler.
Cocukta problem olarak nitelenen belirtiler, cocuğun gelişim donemi ve belirtilerin hangi sıklık ve şiddette olduğunun dikkatle incelenmesi sonucunda problem olarak tanımlanmalıdır. Dış baskılara bağlı olarak ortaya cıkan ve bir sure sonra yok olan belirtiler surekli olmadığından problem olarak değerlendirilmemelidir.
Davranış bozuklukları cocuğun ceşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı, ic catışmalarını davranışlarına aktarması sonucu ortaya cıkar. İce kapanıklık, hiperaktivite, iştahsızlık, alt ıslatma, hırcınlık, sinirlilik, saldırganlık, inatcılık, yalan, calma, kufur gibi davranışlar davranış bozukluklarına girer.
Okul oncesi cocuklarda gorulen davranış bozuklukları bir cocuğun davranışının bozukluk sayılabilmesi icin bazı olcutler gerekir.
Davranış Bozukluğunun Olcutleri
1-Yaşa uygunluk: Her gelişim doneminin kendine ozgu davranışları vardır. Bu nedenle cocuğun icinde bulunduğu gelişim doneminin ozelliklerini iyi bilmek gerekir. Or; 2 yaş cocuğu negativist, hareketlidir ve istenilen Şeyi yapmaz. Freud'un anal, Erikson'un ozerkliğe karşı kuşku ve utanc donemine rastlayan bu yaşlarda cocuk, ozerk bir birey olduğunu oğrenir.Kendisi istemeyince altının değiştirilmesini istemez, opulmeyi reddeder.
3-5 yaş cocuğu dikkat cekmek ister.Hayal dunyası cok geniş olduğu icin inanılmaz oykuler anlatabilir.Henuz yalanla yalan olmayanı ayırt edemezler. Bu nedenle bu yaşlardaki cocukların anlattıkları yalan olarak kabul edilmezken, 11-14 yaşlarındaki cocuklarda gorulen yalan normalden sapan bir davranış olarak kabul edilir.
2-Yoğunluk: Bir davranışın bozukluk olarak kabul edilmesindeki 2. Olcut yoğunluktur.Or; 5 yaş cocuğunda ofke ve huysuzluk doğalken, bu davranış başkasına fiziki zarar verme Şekline donuşurse, davranış bozukluğu kategorisine girer.
3-Sureklilik: Cocuğun belirli bir davranış turunu ısrarlı bir bicimde ve uzun zaman devam ettirmesidir.
4-Cinsel rol beklentileri: Erkeklerde kızlara oranla daha saldırgan olmaları beklenirken, davranışları ile erkeklere benzer saldırgan davranan kızların davranışları normalden sapan davranış kategorisine girer.
GENEL OLARAK DAVRANIŞ BOZUKLUKLARININ NEDENLERİ
-Dikkat cekmek: Cocuğa gerekli sevgi ve ilgi gosterilmediğinde ya da yeterli zaman ayrılmadığında dikkat cekmek icin davranış bozukluklarına yonelir.
-Ebeveynlere karşı guc kazanma isteği:
-İntikam alma isteği: Ozellikle dayak yiyen,sevgi verilmeyen cocuk ana-babasından intikam almak ister.aşırı otoriter ve baskıcı tutum, katı disiplin ana-babaya karşı ofke ve nefret duygularının gelişmesine ve buna paralel olarak başkaldırıcı bir bireyin oluşmasına neden olur.
-Yetersizlik: Cocuğun kendine guvensiz olması davranış bozukluklarına neden olur. Anne-babanın aşırı koruyucu, hoşgorulu tutumu, gerektiğinden fazla ozen gosterilmesi fazla kontrol anlamına gelir. Sonucta cocuk diğer kimselere aşırı bağımlı, kendine guveni olmayan, duygusal olarak cabuk kırılan bir kişi olur.Bu durum cocuğun kendi kendisine yetmesine olanak vermez ve davranış bozukluklarına neden olur.
Cocuklarda Gorulen Davranış Bozuklukları
Altını Islatma (enurezis)
Başlıca nedenleri, Sinir kas kontrolunun gelişmesindeki gecikmeden kaynaklanabilir. Ruhsal nedenlere bağlı olabilir. Aşırı hoşgoru, yetersiz ilgi kıskanclık, korku ve kaygı gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Ailesel bir yatkınlık durumu soz konusu olabilir. Bedensel hastalıklar (bobrekte veya idrar yollarında sorun) altını ıslatma davranışına neden olabilir.

Baş etme yolları, Cocuk once tıbbi muayeneden gecirilmeli ve eğer gerekiyorsa ilac tedavisi uygulanmalıdır. Cocuğa, idrarını kontrol edebilecek fiziksel olgunluğa ulaşma olanağı tanınmalıdır. Doğduğu gunden itibaren cocuğa uygun bakım verilmeli, altını ıslatınca hemen değiştirilerek cocukta temizlikten haz duyma alışkanlığı oluşturulmalıdır. Ailelerin cocuklarına bu konuda yapabilecekleri en temel şey bu durumun cocuğun hatası olmadığını kabul etmek ve cocuk bu durumdan kurtulana kadar sabırla beklemektir. Cocuğa karşı ilgisiz davranmaktan, kotu soz ve dayaktan kacınılmalıdır. Kardeşi olunca cocuk ihmal edilmemelidir.

Okul Korkusu
Başlıca nedenleri, Okul korkusunu ortaya cıkaran etkenin kaynağı “Anneden Ayrılma” korkusudur. Cocuk kendi yokluğunda anne ya da babasına bir şey olacağından ya da kendisini bırakıp gideceğinden korkmaktadır. Boşanma, yeni bir kardeşin doğumu, taşınma, maddi sorunlar, hastalık, yakın birinin olumu gibi stres yaratan olaylar okul korkusunda etkili olmaktadır.

Baş etme yolları, Cocuk icin arkadaş toplantıları duzenlemek ve ona yeni oyunlar oğretmek, anne babasına bağımlılığını azaltır. Cocuğa, korkusunu ifade etmesi icin fırsat verilmelidir. Sorunun cozumunde aile ile okulun işbirliği icinde olması ve cocuğun kararlı bir tutumla okula gonderilmesi cok onemlidir. Cocuk okuldan korksa da gitmeye devam ediyorsa odullendirilmelidir suclanmamalıdır, alay edilmemelidir. Okul korkusunu ortaya cıkaran etkenin kaynağı “Anneden Ayrılma” korkusudur.

Saldırganlık
Başlıca nedenleri,ailenin cocuk eğitiminde endişeli olması, yanlış eğitim vermeme duşuncesi ile cocuğun uzerine gereğinden fazla duşme.Aile fertlerinin birbirlerine saygı duymamaları, surekli olarak karşılıklı hakaret etmeleri.Cocuğun, saldırganlığın aşırı derecede kısıtlandığı bir ortamda yetişmesi.Cocuğun kendine guvensiz bir şekilde yetiştirilmesi.Cocukların yer aldığı gruplarda saldırgan davranışların kabul gormesi.Cocuğun istediği şeylerden surekli yoksun bırakılması.TV’ de ki şiddetin cocuklarda saldırganlık eğilimini artırdığı duşunulmektedir. Kılıc, S. (2007).

Baş etme yolları, saldırgan davranışın yerine yeni bir davranış koyma konusunda aile ile işbirliği yapılmalıdır. Aile ile birlikte cocuğun yeteneğinin ve ilgisinin olduğu bir alan belirleyip bu alanda cocuğun okul dışında olduğu gibi okul ortamında da kendisini ifade etmesine olanak sağlamak cok onemlidir. Okul guvenliğini sağlamak icin gerekli fiziksel onlemlerin alınması cok onemlidir. İstenmeyen olayların sıkca meydana geldiği koridorlar, spor alanları, okulun giriş cıkış yerleri ve kantin gibi mekÂnlar icin yetişkin gozetim ve denetimi artırılabilir.Kılıc, S. (2007).

İce Kapanıklık
Başlıca nedenleri, ice kapanık cocuklar, duygu ve duşuncelerini kolaylıkla başkaları ile paylaşmazlar Yeni durumlara zor uyum sağlarlar. Arkadaş edinmede problem yaşarlar, grup oyunlarına katılmaktan zevk almazlar ve genellikle yalnız oynamayı tercih ederler. Guvensizlik hissettiklerinden bu cocukların guven duyguları guclendirilmelidir. Yeterli ilgi ve sevgi gosterilmelidir. Kendini ifade etmeye ozendirilmeleri gerekir. Genellikle bu ozellikteki cocuklar, sessiz ve uslu olduklarından toplumca onaylanırlar. Sezer, O. (2004).

Baş etme yolları, cocuklar devamlı psiko-sosyal bir gelişim gosterir. Normal sosyal gelişim icerisinde başta aile uyeleri olmak uzere diğer insanlar ile iletişim ve etkileşim onemlidir. Bu normal gelişim icin kacınılmaz bir durumdur. Bazı cocuklar gerek kişilik ozellikleri gerekse ikincil olarak etki eden faktorler sonucunda ice donuk, sosyal ortamlara ve alışılmadık mekÂnlara kolay adapte olamayan, genelde duygusal paylaşıma girmeyen, yabancı insanlardan tedirgin olan bir yapıda olabilirler. Anne babaların bu durumda yapmaları gereken sık, sık cocuğa soz hakkı tanımaları, hemen her konuda onun kendisini ve duygularını ifade etmesini sağlamaları, ona sık, sık ne hissettiğini ve duşunduğunu sormaları, cocuğun kendisine değer vermeleri, konuştuğu zaman dinlemeleri, sık, sık sosyal ortamlarla irtibatını sağlamaları, onu olduğu gibi kabul ederek sevgilerini sık, sık belli etmeleri, cocuğun her şeyine mudahale etmeden ve cok mudahaleci olmadan onun kendini ortaya koymasını sağlamaları onerilir.

İnatcılık
Başlıca nedenleri, annenin tuvalet eğitimi veya yemek konusunda cok katı ve ısrarcı oluşu, Cok karışan cok soylenen ayrıntılar uzerinde cok duran bir anne cocuğunu boyle bir savunma yoluna kolayca itebilir. Kardeşler arasında ayırım yapılması da yine inatcılığı tetikleyen bir durumdur. Ataman, A. (2000).

Başa etme yolları, isteklerinin ertelenmesi ve sıralanması oğretilmeli, Cocuğun benlik gelişimine destek verilmeli, İletişim kurma yolları oğretilmeli, Cocuğunuzla ve diğer aile bireyleri ile inatlaşılmamalıdır.

Hırsızlık (Kleptomani)
Başlıca nedenleri, cocuğun sahip olma ile ilgili haklara saygı gostermesi konusunda gerekli kavram ve alışkanlıklar kazanamamış olması (5-7 yaşlarına kadar kazanılması beklenir).Anne babanın cocuğun bir şeye sahip olmasına izin vermeyerek veya cocuğun sahip olduğu eşyaları izinsiz alarak, cocukta mulkiyet fikrinin gelişmesine engel olması.Cocuktan izin almadan ozel eşyalarının kurcalanması yada yerlerinin değiştirilmesi. Ozturk, B.(2002).

Baş etme yolları, cocuğa odunc alıp verme ile hissettirmeden alma arasındaki fark oğretilmelidir. Cocuğun kendisine ait eşyalarının olması, onun izni olmadan eşyalarının alınmaması ya da başka cocuklara verilmemesi gerekir. Cocuğun cevresindeki yetişkinler, cocuk icin model oluşturmalıdır. İzin istemeden başkalarının eşyalarını alamayacağını oğretmek icin bir şey istediğinde once izin alması gerektiği sık, sık hatırlatılmalıdır. Cocuğa oğretilmelidir. Cocuğun kendisine ait eşyalarının olması, onun izni olmadan eşyalarının alınmaması ya da başka cocuklara verilmemesi gerekir.

Yalan Soyleme
İki tur yalan soyleme davranışı olduğu kabul edilmektedir:
1. Bilerek yalan soylemede gercekler, bencilce bir sonuca varmak icin bilerek saptırılır.
2. Patolojik yalan soylemede ise cocuk cıkar peşinde değildir, olmayacak şeyleri anlatmak, olanı abartmak, hayret verici şeyler soyleyerek cevresindekilerin şaşkınlığını uyandırmak, cocuğa zevk vermektedir.

Başlıca nedenleri, cocuk anne babasının ya da oğretmeninin beklentilerini karşılamakta gucluk cekiyorsa veya ceza verilmesinden korkuyorsa yalana başvurabilir. Cocuk, cekingenlikle de yalan soyleyebilir. Bu tip yalanın oluşumunda heyecana kapılma onemli rol oynar.İyi gelişmemiş ahlak bilinci ve grup icinde statu kaybetme endişesi cocuğun yalan soylemesine sebep olabilir. Sağlam, M., Adıguzel, A ve Gungor, O. (2008).
Baş etme yolları, cocuk bazen yerine getiremeyeceği talepler karşısında kendisini baskı altında hissettiği icin yalan soyleyebilir. Bunun icin tum beklentiler onun yapabilecekleri hesaba katılarak oluşturulmalıdır. Anne babaların cocuklarının yalanlarına tepki verme yontemleri bu davranışı ortadan kaldırabilir, guclendirebilir ya da hayat boyu devam eden bir alışkanlık halini donuşturebilir. Kucuk cocuğun “sozde” yalanları ahlaki bir hata gibi gorunmemeleridir. Cocuklar korktukları zaman sık, sık yalana başvururlar. Korkuyu cocuk yetiştirmede bir arac olarak kullanan aileler cocuklarında yalan soyleme davranışına diğer cocuklara oranla daha sık rastlanmaktadır. Bu nedenle cocuk eğitiminde korkutmaya yer verilmemelidir.

[h=2]Aydın Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]