Mukemmeliyetcilik kişinin kendisi ve başkaları icin cok yuksek standartları tanımlaması ve bunları korumaya calışmasıdır. Bu standartlar bazı durumlarda kişilerin ulaşamayacağı kadar yuksek olmaktadırlar. Mukemmeliyetcilik tatmin olma ve uyum icin gerekli olsa da bir cok fiziksel ve ruhsal problemin sebebidir. Mukemmeliyetciliğin uyumlu (normal) ve uyumlu olmayan (anormal) yonleri bulunmaktadır. Uyumlu (Normal) mukemmeliyetci kişiler; tatmin olma ya da haz alma yetisine sahiptirler, duruma gore değişebilen standartları vardır, kendilerine erişilebilir standartlar koyarlar, başarı icin uğraşırlar, işleri doğru bicimde yapmaya odaklanırlar, sakindirler ve dikkatlice eylemde bulunurlar, kendilerinin performanstan bağımsız olduğunu hissederler, işlerini zamanında bitirirler, pozitif geri bildirim elde etmeye yonelik motivasyona sahiptirler, başarısızlık ve hayal kırıklıklarının ardından cabalarını yenileyebilirler, dengeli duşunebilirler, mukemmelleşme istekleri vardır, eylemler hakkında akılcı kesinliğe sahiptirler. Uyumsuz (Nevrotik) mukemmeliyetci kişiler; calışmalardan haz almazlar, esnek olmayan yuksek standartlara sahiptirler, gercekci olmayan ya da akıldışı yukseklikte standartları vardır, aşırı derecede genelleştirilmiş yuksek standartları vardır, korku ya da başarısızlık hissederler, hata yapma uzerine odaklanmışlardır, gorevlere yonelik sinirlilik ve endişe duyarlar, performansları ve standartları arasında buyuk farklar yaşarlar, kendilerini performansa bağlı olarak değerlendirirler, işlerinin zamanında bitirilemesinde engellenme yaşarlar, olumsuz durumlardan kacınırlar, başarısızlık ile ilgili kendine yonelik sert eleştirlerde bulunurlar, siyah ve beyaz duşunce tarzıları vardır, yaptıkları mukemmel değilse başarısızlık olarak değerlendirirler ve şuphecidirler. Mukemmeliyetciliğin bir bireyde “nasıl geliştiği” ceşitli modellerle acıklanmaya calışılmış ayrıca bir yazı konusudur. Yakın tarihte bu modelleride yazıp size ulaştıracağım. Mukemmeliyetcilikle ilgili bazı tanım ve terimler şunlardır. Aktif mukemmeliyetcilik, davranışı motive eden ve yuksek standartlardan kaynaklanan davranışlara eğilim gosterme şeklinde tanımlanabilir. Aktif mukemmeliyetcilerin beklentileri hem kendileri icin hemde başkaları icin cok yuksektir. Pasif mukemmeliyetcilik ise, hatalarla aşırı ilgilenme, eylemlerinden şuphe duyma sebebi ile eylemsiz kalma ya da uşengeclik eğilimi durumudur. Kendine yonelik mukemmeliyetciliğin ozellikleri şu şekildedir: mukemmel olmak icin aşırı motivasyon, son derece yuksek standartlar koyma, ya hep ya hic duşunce kalıbı, gecmiş hatalar ve başarısızlıklar ustunde durma, dar başarı tanımları, geniş başarısızlık tanımları gibi. Kendine yonelik eleştiri, cezalandırma davranışları da sıklıkla gozukmektedir. Başkasına yonelik mukemmeliyetcilikte ise başkaları hakkındaki inanclar ve beklentiler uzerine odaklanılır. Kişi başkalarından gercekci olmayacak duzeyde beklentiler icine girer ve bu bakımdan da başkalarına eleştirel davranır. Başkaları suclanır ve onlara karşı duşmanlık ve guvensizlik hissedilir. Sosyal olarak belirlenen mukemmeliyetcilik ise başkaları tarafından belirlenen standart ve beklentilere ulaşmaya calışmak olarak tanımlanır. Başkalarının kişiden beklentileri gercekci olamayacak kadar cok yuksektir ve baskıcıdır. Bu tip durumlarda kişi başkalarına ofke duyar, başarısız olur ve endişelidir.
Mukemmeliyetciliğe yonelik inanc ve ozellikler şu şekilde genellenebilir.
• Kontrol, manipulasyon, şuphe ve empati eksikliği gibi duygular taşırlar.
• Daha az kaliteli ilişkiler kurarlar.
• Daha duşuk duzeyde cinsel tatmin soz konusudur.
• Eşe karşı baskı, eş ya da sevgiliden yakınma bulunur.
• İlişkiler de eleştirme, ima, iğneleme ve intikam gibi olumsuz oğeler mevcuttur
• Yaşamı surekli başarılı olmak zorunda oldukları bir sınav olarak gorurler.
• Zaman ve enerjilerinin buyuk kısmını kendini değerlendirme sureclerine harcarlar.
• Cok katı başarı ve başarısızlık kriterleri ve duyguları vardır.
• Birkac farklı alanda birden başarılı olmak zorunda hissederler
• Duygusal yaşamları utanc, sucluluk ve gurur gibi duygularla işgal edilmiş olarak gecer.
• Utanc duygusuna karşı cok kırılgandırlar
• Bir şey ya da mukemmeldir ya da hatalı ve eksiktir.
• Ufak bir hata ilerdeki daha buyuk hataların habercisidir.
• Hatanın işte ya da dışarıda bir yerde değil kendilerinde olduğuna inanırlar
• Stresin en az seviyede olmasını ya da hic olmamasını isterler.
• Stres yaratan durumlarda mukemmel sonuclar isterler
• Orta şiddette stres yaratan bir durumu bile yıkıma cevirebilirler
• Stresli durumları iyileştirmede kendilerini yetersiz ve gucsuz gorurler.
Bircok psikiyatrik durumda mukemmelliyetciliği gormekteyiz. Ozellikle obsesif-kompulsif kişilik ozellikli kişilerde mukemmeliyetcilik cok yuksek oranda gorulmektedir. Mukemmeliyetci kimseler maalesef yoğun kaygı yaşamakta bu kaygı bazen agresyon olarak cıkmaktadır. Tedavide birlikte gorulen psikiyatrik rahatsızlığın tedavisi onemlidir. Buradan kasıt obsesif kompulsif bozukluk, Ankisyete bozukluğu, Depresyon veya Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi durumların medikal ve psikoterapotik tedavisi yanında mukemmeliyetciliğe ozellikle değinilmelidir. Mukemmelliyetcilik etkili Bilşisel davranışcı terapi metodlarına iyi yanıt vermektedir.

[h=2]İstanbul Psikiyatri uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]