Bir İngiliz ucak gemısıne inen ucak. (ustte) Sea Venom tipi ucağın kancası tekerlekler arasındadır. Resimde lastik ttikoztar yardımıyla guverteden yuksekte tutulan uc durdurma halatı da gorulmektedir.
Ucak gemisine Inen ucakların hızıarının 60 metre icinde saatte yaklaşık 240 km 'den sıfıra duşurulmesi gerekir. Ucakların ağırlıkları 25 ton kadar olabildiğinden hareketten kaynaklanan ve giderilmesi gereken kinetik enerji oldukca buyuktur.
Bu işlem sırasında ucak duzgun bicimde yavaşlamalı pilotun boynunu kırabilecek ucağın yapısında aşırı yuklenmelere yolacacak ya da pisti bozacak apansız darbeler oluşmamalıdır. En uygun durum yavaşlatıcı etkinin cok kucukten başlayıp yavaş yavaş artarak en yuksek değere ulaşması ve ucak butunuyle duruncaya kadar bu değeri korumasıdır.
Durdurma duzerıekleri tasarımında bu amaclar goz onunde bulundurulur ve ilke olarak butun duzenekler aynı bicimde calışır. Ucağın kuyruğuna, iniş sırasında tekerleklerden daha aşağıda yer alan bir kanca takılır. Ucak guverte duzeyine gelince kanca guvertenin birkac santim ustunde enine gerilmiş olan celik tele takılır. Telin ucları enerji soğuran duzeneklere bağlıdır. Bu duzenekler son yıllarda ucakların gittikce artan ağırlığına gore geliştirilmiştir.
A.B.D. ve İngiliz araclarında kullanılan sistemler denetim supabından bir hidrolik sıvı geciren piston etkisiyle calışır. Ucak celik teli ileriye suruklerken ustunden telin gectiği makaralar bu hareketi hem hareketsiz silindire hem de guverte altındaki hareketli pistona bağlı makaralara iletir.
Telin 15 metre ilerlemesi. pistona bağlı olan en son makarayı en cok 1 metre hareket ettirir. Boylece piston boyutları kucuk tutulabilir ve mekanik kazanc sağlanır.
Durdurucu kuvvet, silindir icindeki hidrolik basınca, bu da pistonun hareket hızına bağlıdır. Ucak (dolayısıyle pistonun hareketi) yavaşlayınca bu kuvvet de azalır. Durdurucu kuvvetin azalmaması icin denetim supabı tel gerildikce daha cok frenleme sağlayacak bicimde ayarlanır. Ayar ucağın ağırlığına gore gerektiğinde değiştirilebilir.
Hidrolik silindirden cıkan sıvı bir bolmeye dolarak burada bulunan gazı sıkıştırır ve enerjinin depolanmasını sağlar. Depolanan enerji, sistemi yeni inişlere hazırlamak icin teli eski konumuna dondurmede kullanılır. Sıkışan gaz hidrolik sıvıyı yeniden silindire gonderir. Bu sırada oluşan enerji yitimlerini karşılamak icin de bir pompadan yararlanılır.
Kısa surede cok sayıda ucağın inmesini gerektiren durumlardasistemin eski konumuna cabuk donmesi onem kazanır. Her ucağın inişinden sonra tel denetlenir ve yeniden gerilir. Butun işlem yalnızca 20 saniye kadar surer. Deniz kuvvetlerinde kullanılan ucakların ağırlığının artması guverte boyunun yetersiz olduğu durumlarda bu sistemin de yetersiz kalmasına yol acmaktadır. 1968 yılında İngiltere'nin Ark Royal ucak gemisinde bu nedenle yeni bir sistem kullanılmıştır. Soz konusu sistemde durdurucu tellrı yanında hidrolik piston yerine duşuk enerjili bir su puskurtme duzeneğinden yararlarulır.
Eski sistemdeki makaraların tersine su puskurtme duzeneği doğrudan etkili olur. Teli guverteden aşağı gene bir makara iletir, ama arada mekanik kuvvet duşurucu duzenekler bulunmaz. Tel. 70 metre boyundaki su dolu bir silindirin pistonuna doğrudan doğruya bağlanır Silindirin ustunde yer alan bir dizi delik, durdurucu tel gerildikce kapanarak kuvvetin değişmemesini sağlar. Deliklerden dışarı fışkıran su ictekini cevreleyen bir başka silindirde toplanır. Sistemin başlıca ustunluğu, ağırlığı 5-25 ton arasında değişen butun ucakları durduracak bicimde ayarlanabilmesidir.
Alıntıdır. Kaynak : Nasıl Calışır Ansiklopedisi, Cilt 7, Sayfa 2220-2222, Ucak Durdurma Duzeneği