Kolon kanseri, Sağlık Bakanlığı’nın istatistiklerine gore Turkiye’de en sık gorulen ilk 5 kanser arasındadır. Kolon kanserinin nedenleri arasında hatalı beslenme alışkanlıkları ve obezite de yer almaktadır. Bu sebeple, kolon kanserinden korunmada beslenme alışkanlıkları onemli yer tutmakta, sindirim kanalının bir kanseri olduğu icin de tedavi surecinde beslenme yonetimi ayrıca onemli hale gelmektedir. Biz bu yazıda kolon kanseri olan ve ameliyat gecirmiş bireylerin beslenme planından bahsedeceğiz. Oncelikle sindirimi ve sindirim sisteminin yapısını anlarsak ameliyat sonrası beslenme duzenini oluşturmak veya yaşanan yan etkileri anlamak daha kolaylaşacaktır.
Sindirim, yiyeceklerin ağıza alınması ve ciğneme işlevi ile başlayan bir surectir. Ağızda bulunan sindirim enzimleri ciğneme sırasında yiyecek ile karışır. Yeterli ciğneme sağlandıktan sonra yiyecekler yutak aracılığı ile mideye gonderilir. Midede yiyecekler mide oz suyu ile karışarak sıvı bir bulamac haline gelir. İnce barsakta, pankreas ve safra kesesinden gelen enzimler ve ince barsak enzimleri ile yiyecekler sindirilir, kana gecebilecek ozellikleri kazanmaya başlarlar. Boylece vucudun ihtiyacı olan enerji ve besin ogeleri ince barsaktan kana gecer. Bu surec yaklaşık 2-6 saat surmektedir.
Kalın bağırsağın boyu yaklaşık 1,5 metre uzunluğundadır ve sindirime ait atıklar icin bir depolama alanı gorevi gorur. Bir miktar su ve sodyum, kolondaki dışkıdan emilir. Dışkı 12-48 saat boyunca kolonda kalabilir.
Sindirim sistemi, vucut hucrelerinin ihtiyacı olan bileşenleri yiyeceklerden alıp emmek ve artan kısmı ise dışkı olarak ayrı bir şekilde vucuttan atmak uzerine kurulmuş bir filtredir. Kolon ameliyatı geciren bireylerin barsaklarının bir bolumu alınmıştır. Ameliyat sonrası kaybedilen parcaya gore sindirim ve emilimde farklılıklar olmaktadır. Her kolon ameliyatı geciren hastanın kaybettiği barsak bolgesi veya kaybedilen parcanın buyukluğu farklı olduğu icin bunun sindirim ve beslenme durumu uzerine yansımaları farklı olmaktadır. Bu sebeple ameliyat raporunuzu bilmeniz ve ameliyat prosedurunuz hakkında bilgi sahibi olmanız beslenme duzeninizi oluşturmak icin yol gosterici olacaktır. Ostomisi olan tum bireyler kaybedilen barsak bolumune gore o bolumden emilen besin ogesi veya ogelerinin yetersizliği ile karşlaşabilirler, bu nedenle soz konusu besinler icin diyetleriniz ayarlanmalıdır.
Beslenme ihtiyaclarınız gecirdiğiniz operasyona, barsaklarınızın şu anki durumuna ,genel sağlık durumunuza, ek hastalık varlığına ve teşhisinize gore farklılık gostermektedir. Genel beslenme planınızı oluşturmak icin aşağıdaki oneriler tablosu ve şablondan faydalanabilirsiniz. Bu duzenlemeler yeterli gelmezse veya daha acıklayıcı bir plan uzerinden beslenme durumunuzu duzenlemek isterseniz bu konuda uzman bir diyetisyen ile goruşerek bireysel beslenme planınızı oluşturabilirsiniz. Ostomisi olan hastaların beslenme danışmanlığı alması, beslenme durumlarının sıklıkla değerlendirilmesine olanak sağlar. Beslenme durumlarının sıklıkla değerlendirilmesi ve izlenmesi tedaviye bağlı yaşanan beslenmeyle ilişkili semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olur. Bu semptomlar nedeniyle oluşabilecek beslenme yetersizliğinin onlenmesi hastaların ameliyat sonrası kemoterapi ve radyoterapi surecinde tedaviye yanıtlarını arttırır.
Kolon kanseri ameliyatı geciren hastalar icin beslenme onerileri normal sağlıklı bireyler icin verilen sağlıklı beslenme onerilerinden bir miktar farklılık gostermektedir. Uygulanan tedavi, ameliyat şekli, cıkarılan barsak bolumunun farklılıkları hastaların adaptasyon surecini değiştirmektedir. Aşağıdaki tabloda ostomisi olan hastalar icin beslenme kuralları yer almaktadır. Bu tablodaki oneriler kişiselleştirilmiş bir beslenme planı oluşturmak ve bireye ozgu sağlıklı beslenme alışkanlıklarının geliştirilmesinde kaynak olarak kullanılabilir.
Kompleks karbonhidratlar
Beyaz ekmek, kraker, rafine edilmiş tahıl (yulaf ezmesi), beyaz pirinc.Onerilen gunluk tuketim miktarı: 6-11 porsiyon
Bir porsiyon: 1 dilim ekmek veya 3-4 yemek kaşığı pilav veya makarna
Ameliyattan sonraki ilk 6-8 hafta boyunca, cozunmeyen posa iceren gıdaları (orneğin buğday, kepek, mısır ve fındık) sınırlayınız. Ardından bu gıdaları sindirip sindiremediğinizi anlamak icin yavaş yavaş diyetinize ekleyin.
Sebzeler
Iyi pişmiş taze fasulye, havuc, pancar, kabak vehaşlanmış domates.Pure, haşlanmış veya fırında pişirilmiş patates tuketebilirsiniz.
Yukarıda sayılanların haricindeki sebzeleri tuketmeyiniz.
Onerilen gunluk tuketim miktarı: 3-5 porsiyon
Bir porsiyon = 2-4 yemek kaşığı
Ciğ kereviz, mantar, yeşil biber, lahana, bezelye ve soya tuketmeyin.
Tukettiğiniz meyve ve sebzelerin kabuklarını soyun ve tohumları cıkartın.
Meyveler
Elma kompostosu, olgun muzOnerilen gunluk tuketim miktarı: 2-4 porsiyon
Onerilen gunluk tuketim miktarı: 2-4 porsiyon
Bir porsiyon = 1 orta boy meyve veya 1 cay bardağı meyve puresi veya suyu.
Meyveleri kucuk lokmalar halinde ve mutlaka iyi ciğneyerek tuketin.
Hindistan cevizi, ananas ve kuru uzum tuketmeyin.
Kurutulmuş meyveleri kullanmaktan kacının.
Sut, Yoğurt, Peynir
Sut, yoğurt tuketebilirsiniz.Peynirlerden tohum, ot (corekotlu peynir, van otlu peyniri vb) eklenmemiş peynirlerin hepsini tuketebilirsiniz.Onerilen gunluk tuketim miktarı: 2-3 porsiyon
Bir porsiyon= 1 su bardağı sut-yoğurt, 30 -40 gr peynir.
Diyetinize sut ve sut urunlerini yavaş yavaş ekleyin. Aşırı gaz veya ishal şikayetiniz olursa birkac gun boyunca bu yiyecekleri diyetinizden cıkartın. Sonrasında kucuk miktarlarda tekrar diyetinize ekleyin.
Sut olarak laktozu azaltılmış sutleri kullanabilirsiniz.
Et Grubu
Kırmızı et, balık, kumes hayvanları, yumurtaOnerilen gunluk tuketim miktarı: 3 porsiyon
Bir porsiyon= 60 gr et, 1 adet yumurta
Haşlama, ızgara veya fırında pişirin. Etlerin daha yumuşak olabilmesi icin domates suyunda marine edip oyle pişirin.
Yağ Şeker
Et suyu, yağsız sutle yapılan kremalı corbalar, kek, vanilyalı gofret, kraker, yağsız dondurulmuş tatlı ve dondurulmuş yoğurt gibi tatlı / tatlılar.Onerilen gunluk tuketim miktarı: Az kullanın
Patates cipsi yerine, simit gibi az yağlı atıştırmalıkları secin. Yağ kullanımınızı azaltın. Yemeklerin icerisinde aldığınız yağ miktarını 3-4 tatlı kaşığı ile sınırlandırın.
Not: Yağ tukettiğinizde ishal şikayetiniz artıyorsa diyet ile aldığınız yağ miktarını 2-3 tatlı kaşığına cekin ve yağsız urunleri tercih edin (yarım yağlı veya yağsız sut-yoğurt,yağsız et vb)
Kafein kullanımını azaltın.
Kafein midenizin asit iceriğini artırabilir ve mide -bağırsak yolunuzun geciş suresini kısaltabilir.
KOLOSTOMİ&İLEOSTOMİ (BARSAK AMELİYATLARI)
Ostomi ameliyatı sonrası hastalar yeterli enerji ve besin ogelerini iceren sağlıklı bir diyet tuketmek ister. Ancak bu ameliyatlardan sonra genellikle duşuk posalı bir diyet uygulanır. Bunun nedeni ameliyat sonrası barsakta şişme-odem oluşmasıdır. Bu şişlik ameliyat sonrası altı ila sekiz hafta icerisinde azalır.İyileşme ile birlikte beslenme duzeni de normal sağlıklı beslenme modeline yaklaştırılmaya calışılır. Bu surecte yiyeceklerin oluşturduğu etkileri değerlendirmek ve doğru adımları atmak icin besin tuketim gunluğu kullanılmalıdır.
Ameliyat sonrası ilk yıl icerisinde multivitamin-mineral takviyesi ihtiyacı oluşabilir. Doktorunuzun onerisi doğrultusunda vitamin-mineral takviyesi kullanmayı ihmal etmeyin. Diyet planınız icerisinde yer alan yiyecekleri sizin icin onerilen porsiyonlar kadar tuketmeye calışınız herhangi bir grubu yeterince tuketemiyorsanız yeterli beslenmenizi sağlamak icin onun yerine gececek eklemeleri diyetisyeniniz ve doktorunuzdan oğreniniz.
Diyetinize yeni gıdalar eklerken ostomi yonetiminiz uzerindeki etkisini belirlemek icin yavaş yavaş ve kucuk miktarlarda ekleme yapın. Tolerans noktaları hakkında daha doğru bir kontrole sahip olmak icin uc gunde bir yeni bir yiyecek ekleyin. Besin tuketim gunluğunuze yeni gıda ile ilgili deneyimlerinizi kaydedin.
OĞUN DUZENİ: Duzenli aralıklarla yemek yenmelidir. Yemeklerin atlanması sulu dışkı ve gaz şikayetlerini arttırır. Aclıktan ve oğun atlamaktan kacının. Gunluk tuketilmesi gereken yiyecek miktarını altı oğun şeklinde tuketmek faydalı olacaktır. Oğunlerin miktarı yaklaşık olarak birbirine eşit olmalıdır.
DİYET POSASI: Diyet posası sindilemeyen yiyecek parcalarıdır. Posa dışkıya hacim kazandırır ve atıkların barsak boyunca taşınmasını sağlar. Ameliyat sonrası 6-8 haftalık donemde posa oranı yuksek yiyeceklerden kacının.( yukarıdaki listeye uymanız bunu sağlayacaktır)
LAKTOZ İNTOLERANSI: Laktoz intoleransı kolon ameliyatı geciren bireyler arasında yaygındır. Bir sut urununun tuketiminden on dakika veya birkac saat sonrasında oluşan gaz, karın şişkinliği, sıvı cıkışı veya ishal artışı fark ederseniz, birkac gun boyunca sut ve sutlu yiyecekleri diyetinizden cıkarın. Daha sonrasında cok az miktardan ( orn ¼ cay bardağı) başlayarak yavaş yavaş arttırarak sizin icin guvenli sınır doza ulaşın semptomların başladığı dozdan bir onceki doz sizin kabul edilebilir en yuksek dozunuzdur .Sut ve sut urunlerini tuketirken bu dozun uzerine cıkmamaya ozen gosterin. Laktozsuz sut, soya sutu (gaza neden olabilir), pirinc sutu veya doktorunuzun onerisi ile laktoz sindirimi icin laktaz tabletleri alarak da bu sorunu cozebilirsiniz.
YAĞ TUKETİMİ: Vucudun farklı yağlara ihtiyacı vardır bu sebeple gunluk beslenme planında farklı yağ seceneklerine yer vermek faydalıdır( zeytinyağı ile diğer bitkisel sıvı yağların bire bir oranında karıştırılarak tuketilmesi ve balık yağı veya sert kabuklu kuru yemişlerden faydalanmak gibi).Yağ tuketimi sonrası bir tahammulsuzluk oluşuyorsa bunu doktorunuz ve diyetisyeniniz ile paylaşınız. Boylece size ozgu cozum uretmelerine ve gereksiniminiz olan eklemelerin gecikmeden yapılmasına olanak sağlamış olursunuz.
Ameliyattan sonraki birkac ay boyunca, barsak lumeni yeni durumuna uyum sağlayacaktır. Bu sure zarfında, dışkı kıvamı giderek yoğunlaşır, kapasite artar ve gunluk bağırsak hareketi sayısı azalır. Bu sabit bir değişiklik değildir. İnişler ve cıkışlar olabilir. Bir yıl icinde barsak hareketleri daha sağlıklı hale gelecektir. İlac ve diyet tedavisi bu sureci daha kolay atlatmanıza yardımcı olacaktır. Gıda toleransı kişiden kişiye değişmektedir, bu nedenle bireysel ozelliklerinizi farkedin. Diyetinize eklediğiniz yeni bir yiyecek iyi gelmezse o yiyeceği daha sonra denenecekler listenize kaydedin ve birkac ay icinde tekrar deneyin. Oğun atlamanız cıktıyı azaltmaz bu nedenle az ve sık beslenmeye ozen gosterin. Yemek zamanlarınızı değişik denemeler yaparak sizin icin en uygun hale getirin. Vucudunuz farklı bir zaman dilimine daha iyi yanıt verebilir. Geleneksel beslenme kalıpları cıktı miktarınızın ve sıklığının artmasına neden olur. Akşamları daha iyi uyumak icin gıda ve sıvı alımını sınırlandırın. Sabırlı olun sizin icin en doğru duzenlemeyi oluşturmak icin denemeler yapmaya devam edin.
Diyet planınızı uygularken aşağıdaki onerileri mutlaka uygulayın:
Duzenli olarak yemek yiyin,oğun atlamayın. Unutmayın boş barsaklar gaz uretir.
Diyetinize yeni gıdalar eklerken diğer yiyecekler ile birlikte tuketin ve miktarının az olmasına dikkat edin.
Az ve sık oğun duzeninin en uygun duzenleme olduğunu unutmayın. Her zaman iyi ciğnemek altın kuraldır.İyi ciğneme ile sindirim sisteminize yardımcı olduğunuzu hatırlayın.
Yemek yerken acele etmeyin ve hava yutmadığınızdan emin olun
Pirinc, patates veya yağsız makarnayı gunde bir kez kullanmanız dışkı sıklığını azaltacak ve barsak tahrişini onleyecektir.
Kalın kabuklu, cekirdekli ve tohumlu yiyecekleri mutlaka ayıklayıp soyduktan sonra tuketin. Yiyeceklerin iyi pişmiş olmasına dikkat edin.
Yuksek potasyum iceren yiyecekler ishali azaltır orneğin patates,muz gibi.
Şeker ve şekerli yiyecekler ishali arttırır sınırlı kullanın.
Gunde 6-8 su bardağı su icmeye ozen gosterin. Yeterli sıvı alıp almadığınızı idrarınızın rengini takip ederek control edin. Suyu oğun aralarında tuketin.

[h=2]İstanbul Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]